بلاتکلیفی ۴ساله خانه موزه داروغه

نزدیک به چهارسال است نام «خانه موزه داروغه» با تأکید بر کلمه «والیان» روی کاشی بزرگی در انتهای کوچه داروغه نصب شده است و به بازدیدکنندگان نوید می‌دهد که می‌توانند هنگام بازدید از خانه تاریخی داروغه، «موزه حکام و والیان شهر» را نیز ببینند.

اما وقتی مراجعه‌کنندگان در ازای پرداخت ۶هزار تومان ورودی، وارد خانه تاریخی داروغه می‌شوند، می‌فهمند نه تنها بازدید از موزه تبلیغ‌شده برای عموم مردم ممکن نیست، بلکه آن‌ها حتی از دیدن پنج‌دری و هشتی‌های داخل معروف‌ترین خانه تاریخی مشهد نیز محروم‌اند.

ایده موزه حکام و والیان شهر کی متولد شد؟

سه روز مانده به عید غدیر سال۱۳۹٨ جلسه‌ای با حضور مسئولان استانداری، شهرداری و میراث فرهنگی استان برگزار شد که یکی از خروجی‌های آن ایجاد موزه «حکام و والیان شهر» در خانه تاریخی داروغه بود.

در همان جلسه تصویب شد که این موزه نوروز۱۳۹۹ افتتاح شود تا زائران بتوانند هنگام بازدید از خانه تاریخی داروغه با حکام و والیان مشهد نیز آشنا شوند. تصمیمی که دست‌کم روی کاغذ با توجه به تعلق خانه تاریخی داروغه به یکی از والیان شهر در عهد قاجار درست به نظر می‌رسید و می‌توانست به جاذبه‌های خانه تاریخی داروغه بیفزاید.

همه چیز روی کاغذ خوب بود

حکام وقت مشهد، فقط هفت ماه برای اجرای مصوبه ایجاد «موزه حکام و والیان شهر»، زمان داشتند؛ بنابراین کار‌ها تقسیم شد؛ استانداری مجری کار شد و وعده تأمین بخشی از وسایل موزه را نیز داد. مسئولیت واگذاری مکان و تأمین بودجه لازم برای آماده‌سازی موزه بر عهده شهرداری منطقه ثامن گذاشته شد و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز ناظر کار شد.

پوریا واعظ‌نیا یکی از افراد خوش‌نام در عرصه موزه‌های خصوصی نیز به‌عنوان پیمانکار این پروژه بزرگ انتخاب شد. تا اینجای کار با توجه به پای کار آمدن سه ارگان مهم شهر و همچنین انتخاب یک فرد باتجربه و متخصص برای اجرای کار، به نظر می‌رسید کار‌ها به‌درستی روی ریل قرار گرفته است.

کرونا می‌توانست برای موزه حکام فرصت باشد، اما...!

در حالی که در نوروز۱۳۹۹ خبر اول همه رسانه‌های جهان به تاخت‌وتاز‌های بی‌رحمانه ویروس کرونا اختصاص یافته بود، در مشهد نیز در‌های خانه تاریخی داروغه همچون سایر اماکن گردشگری شهر و کشور به روی زائران بسته شد و افتتاح خانه موزه حکام نیز به تعویق افتاد. این اتفاق، می‌توانست فرصت مناسبی برای دست‌اندرکاران موزه باشد تا در خلوتی خانه، برنامه‌های خود را پیش ببرند.

کرونا تمام شد، اما کار موزه حکام خیر!

حالا چهار سال از زمانی که تصمیم به ایجاد موزه حکام و والیان شهر گرفته شد، گذشته و بیشتر از سه سال نیز از زمانی که وعده افتتاح موزه حکام و والیان شهر را داده بودند، می‌گذرد. همه‌گیری کرونا با موج‌های پی‌درپی و سهمگینش سرانجام فرونشست، اما هنوز موزه حکام و والیان شهر به سرانجامی نرسیده است!

بلاتکلیفی موزه باعث شده است درِ بخش اصلی خانه تاریخی داروغه که از قضا اولین خانه تاریخی بازسازی‌شده مشهد و معروف‌ترین و پربازدیدکننده‌ترین خانه این شهر نیز هست، روی مراجعه‌کنندگان بسته بماند.

در موزه حکام و والیان شهر چه خبر است؟

برای پیگیری وضعیت موزه «حکام و والیان شهر» همراه با جمعی از مدیران معاونت گردشگری و زیارت شهرداری و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از خانه تاریخی داروغه بازدید کردیم.

به محض ورود به بخش موزه حکام و والیان شهر در خانه تاریخی داروغه، اولین چیزی که توجه را جلب می‌کند، قاب شاسی‌های بزرگی است که روی طاقچه‌های سراسر اتاق چیده شده است و استانداران خراسان رضوی را از زمان پهلوی تا کنون، به همراه عکس و توضیحی کوتاه معرفی می‌کند.

اگر بتوانید به چشمانتان قدری سختی دهید و نوشته‌هایی را که با رنگی ناخوانا روی تخته شاسی‌ها نقش بسته است بخوانید، می‌توانید به کرات غلط‌های املایی، نگارشی و حتی اشتباهات تاریخی متن‌ها را بیابید. نمایش سکه‌های کپی‌شده از روی نمونه اصلی مربوط به دوره فتحعلی‌شاه قاجار در تهران که هیچ ارتباطی هم به مشهد ندارد، بخش دیگری از این موزه را تشکیل می‌دهد.

وارد اتاق شومینه که بشوید، مجسمه‌هایی، چون کشتی، اژدها، اسب و... را می‌بینید که همگی اهدایی سفارت‌خانه‌های مختلف ویتنام، پاکستان، چین و... به استانداری خراسان است و سنخیتی با مشهد ندارد. اما اگر از راهرو به سمت اتاق کرسی بروید، یکی از بدسلیقه‌ترین چیدمان‌های موزه‌ای را خواهید دید.

در این بخش طراحان سعی داشتند با نوشتن شعارنوشته حال‌وهوای انقلابی را به بازدیدکننده القا کنند، اما نتیجه کار چندان مطلوب نشده است. نوشتن با اسپری روی دیوار یک خانه تاریخی را هیچ مخاطبی نمی‌پسندد، در حالی که برای رسیدن به این منظور می‌شد از بنر و حتی کاغذ دیواری استفاده کرد.

شاید تنها بخش موزه که ارتباطی با نام آن دارد، اتاق کرسی باشد که دو محفظه شیشه‌ای در آن قرار گرفته و زیر آن اشیایی از آرم کلاه کلانتری، تشریفات و... چیده شده است.

موزه می‌توانست چگونه باشد؟

نام موزه حکام و والیان شهر که به زبان می‌آید، بسیاری در ذهن خود درباره داستان زندگی حکام گذشته مشهد تصویرسازی می‌کنند و می‌خواهند بدانند مثلا پایان کار آخرین داروغه مشهد چه شد، اما این موزه جز یکسری بیوگرافی پراشتباه و اشیایی تزیینی و سکه‌هایی اصل و تقلبی، اطلاعات جذابی به مخاطب اضافه نمی‌کند.

محمدرضا پهلوان، رئیس اسبق موزه‌های میراث فرهنگی که در زمان ایجاد موزه حکام و والیان شهر، ناظر کار بوده است، می‌گوید: «گرچه سال۱۳۹٨ تلاش‌های فراوانی برای خرید اشیا و چیدمان موزه‌ای خانه داروغه صورت گرفت، این موزه کماکان فاقد سناریوی موزه‌ای است و صرفا از چند ویترین تشکیل شده است. به همین خاطر هنوز هم موزه حکام و والیان شهر نتوانسته است مجوز اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را کسب کند.»

سرنوشت موزه حکام چه می‌شود؟

حجت عابدی، مدیر گروه مشاوران شهرداری منطقه ثامن که از ابتدا در جریان امور موزه حکام بوده است، می‌گوید: «یکی از مشکلات بازشدن در خانه داروغه به روی بازدیدکنندگان، تأمین امنیت اشیای آن است. بودجه این موزه بسیار زیاد بود. همان زمان پیمانکار وعده داد که محفظه‌های شیشه‌ای را به سنسور با قابلیت مانیتورینگ مجهز می‌کند. هزینه این محفظه‌ها هم تا حدودی پرداخت شد، اما آنچه که به ما تحویل دادند فاقد هرگونه امکانات امنیتی بود. با این وضعیت برای راه‌اندازی موزه ما به یک نیروی نگهبان دائمی نیاز داریم که پرداخت دستمزد او از عهده شهرداری خارج است.»

یکی از پیشنهاد‌ها برای بازشدن در بخش تابستان‌نشین خانه تاریخی داروغه به روی بازدیدکنندگان، انتقال اشیای این موزه به نگارخانه تالار شهر است که جلیل بامشکی آن را مطرح می‌کند.

او می‌گوید: «اکنون اگر گروهی تقاضای بازدید داشته باشند، ما در موزه را برایشان باز می‌کنیم، اما تأمین امنیت موزه هنگام بازدید‌های شخصی بسیار سخت است. با این حال اگر اداره کل میراث فرهنگی کلیت کار را تأیید کند یا به ما در تجهیز و بهره‌برداری از موزه کمک کند، ما آمادگی کسب مجوز و افتتاح آن را داریم. در غیر این صورت برای اینکه بازدیدکنندگان بتوانند از خانه بازدید کنند، می‌توانیم اشیا را به نگارخانه تالار شهر منتقل کنیم.»

ایجاد موزه گالری با همکاری مجموعه‌داران مشهدی در خانه داروغه به صورت دوره‌ای پیشنهاد حسن زمانی، جانشین مدیر کل میراث فرهنگی، درباره خانه داروغه است.

او می‌گوید: «درصورت تأمین امنیت توسط شهرداری ما می‌توانیم یکسری اشیای موزه‌ای مخزن میراث فرهنگی را به اینجا منتقل کنیم تا موزه حکام کامل‌تر شود. همچنین می‌توان از مجموعه‌داران مشهدی درخواست کرد به صورت دوره‌ای در خانه داروغه مجموعه‌هایشان را نمایش دهند که بی‌شک مورد استقبال بازدیدکنندگان نیز قرار خواهد گرفت. اما همه این‌ها منوط به رعایت استاندارد‌های موزه‌ای است.»

حالا از جمع حکامی که ایجاد چنین موزه‌ای را تصویب کردند، کسی در شهر نمانده و موزه‌ای مانده که هنوز نمی‌توان گفت بودنش بهتر است یا نبودش! در پایان این گزارش نیز تصمیمی درباره موزه گرفته نشد و نتیجه‌گیری به برگزاری جلسات بیشتر موکول شد.