محله کوشش روزگاری پاتوق گاراژها بود

 سکونت مردم مشهد در محله کوشش از اوایل دهه چهل شروع می‌شود. ساکنان اقشار متوسط جامعه هستند که اغلب به واسطه کارخانه نخریسی، فرودگاه و گاراژها در منازل 250 متری سکونت دارند.

 اواسط دهه 50 محله کوشش از سوی شهرداری مشهد قطعه‌بندی و آسفالت می‌شود و هم زمان قانون ممنوعیت تردد خودروهای سنگین در اطراف حرم مطهر اجرا و گاراژهای خیابان امام رضا به محله کوشش منتقل می‌شود. اهالی به واسطه حضور کامیون‌داران و گاراژهای متعدد، نام‌هایی همچون کامیون‌داران، گاراژدارها را روی این محله می‌گذارند. 

بچه‌های این محله تصویر مبهمی از برگزاری رژه‌های نظامی در محله‌شان دارند. یوسف صداقت متولد 1322 است و بیشتر عمر خود را در این محله سپری کرده است. گسترش محله کوشش هم‌زمان با دوران نوجوانی و جوانی او بوده است. 

صداقت می‌گوید: «12 سال داشتم که در کارخانه نخریسی مشغول به کار شدم. در آن روزها اینجا بیابان بود و تردد به محل کار برایم دشوار بود و گاهی اوقات در منزل یکی از اقوام که نزدیک کارخانه بود سکونت داشتم. سال 45 ازدواج کردم و کارخانه به من و یکی از همکارانم به صورت مشترک یک زمین داد و من در محله کوشش ساکن شدم.»

بوق کارخانه

پیش از اینکه چرخ صنعت در کارخانه نخریسی متوقف شود، روزی 2 نوبت صدای بوق از کارخانه نخریسی بلند می‌شود که طنینش در ذهن بسیاری از اهالی کوشش همچنان مانده است.

 کارگر سابق کارخانه نخریسی با اشاره به این بوق ادامه می‌دهد: «هر روز ساعت 9:30 صدای بوق از کارخانه بلند می‌شد و در مناطقی همچون میدان ضد، 17شهریور به گوش می‌رسید. این بوق ویژه آغاز به کار کارگران بود. در ساعت 13:30 نیز دوباره بوق برای تغییر شیفت کارگران زده می‌شد. افزون بر کارکنان کارخانه این بوق برای بسیاری از مردم اعلام زمان رفتن به مدرسه یا محل کار بود.»

اولین حمام و نانوایی محله 

اولین حمام محله کوشش در ابتدای خیابان جمهوری اسلامی از سوی مرحوم بهنام در سال 38احداث می‌شود. پسر او سید محمد بهنام از تاریخچه این حمام می‌گوید: «زمانی که پدرم حمامش را در این محله ساخت بیشتر این محدوده بیابان یا زمین کشاورزی بود. حمام تا سال 45فعال بود تا اینکه در طرح گسترش میدان ضد تخریب شد. پدرم چند سال بعد دوباره حمام دیگری در خیابان امام رضا(ع) احداث می‌کند که مردم برای استحمام تا امروز به آن مراجعه می‌کنند.»

اگر منزلی چاه نداشت در حیاطش زمین را بیش از 10متر حفر می‌کردند تا به آب برسند و از آن برای آشامیدن و مصارف خود استفاده می‌کردند

بهنام درباره اینکه چرا بیشتر خانه‌های محله کوشش چاه آب دارند، بیان می‌کند: «در آن سال‌ها اینجا محله حاشیه شهر بود و آب انبار نداشت و اولین اولویت خرید خانه برای مردم وجود چاه آب بود. اگر منزلی چاه نداشت در حیاطش زمین را بیش از 10متر حفر می‌کردند تا به آب برسند و از آن برای آشامیدن و مصارف خود استفاده می‌کردند.»

سیدعبدالرحیم طاووسی 77 ساله 57 سال پیش اولین نانوای محله کوشش بوده است. طاووسی می‌گوید: «من در دکان نانوایی عمویم در خیابان تهران سال‌ها کار کردم تا اینکه در سال 42 زمینی به مساحت 500 متر را به قیمت 10500تومان در میلان پنجم گاراژدارها خریداری و در آن نانوایی بربری زمینی دایر کردم. هر روز پای تنور می‌نشستم و مردم از سراسر خیابان گاراژدارها می‌آمدند و از من نان خرید می‌کردند. روزانه 1800 قرص نان پخت می‌کردم.»

نام‌های ماندگار کوشش

در ذهن اهالی محله برخی نام‌ها ماندگار شده‌اند. شهروند محله کوشش با نام بردن از نام تعدادی از این افراد می‌افزاید: «افراد خوشنام و معروف زیادی در اینجا زندگی یا کار می‌کردند. مرحوم قاسمیان، ظریف و گاراژدارانی همچون برج علی، زمانیان، حلوایی و فخار از جمله کسانی هستند که حالا از دنیا رفته‌اند.»

سید اصغر قاسمیان فرزند مرحوم سیداکبر است که اهالی نام پدرش را به عنوان یکی از خوشنام‌های محله بیان می‌کنند. او که خود سال 36 در این محله به دنیا آمده است، می‌گوید: «شغل پدرم توزیع نفت بین اصناف محله بود. آن موقع بیشتر بقالی‌ها نفت می‌فروختند. پدرم با گاری و تانکر آن‌ها را توزیع می‌کرد. بعدها زمانی که شاید در مشهد فقط یک پمپ بنزین بود، شرکت نفت نازل گازوئیل را در مقابل دکان او نصب کرد و رانندگان کامیون برای سوخت به او مراجعه می‌کردند.»

ساخت اولین مسجد به همت مردم

قاسمیان با اشاره به مرحوم برج علی ادامه می‌دهد: «مرحوم برج علی اولین گاراژ را در اینجا احداث کرد. او فرزندی نداشت اما زمین مسجد را وقف کرد و نامش باقی ماند. در حدود سال 46 اهالی اینجا هیئت حضرت رقیه(س) را بنا گذاشتند. این هیئت جایی که بتواند مراسم در آن برگزار کند، نداشت. زمین مسجد بیکار افتاده بود و با اجازه مرحوم برجعلی مراسم هیئت در این زمین برگزار می‌شد.

 او می‌گوید: «ابتدا در این زمین چادری بنا شد که مردم در آن عزاداری می‌کردند و چون مسجد نداشتیم در آن نماز هم می‌خواندیم. این روند ادامه داشت تا اینکه پدر مرحومم به همراه بزرگان محله از برج علی خواستند اجازه ساخت مسجد در زمینش را بدهد. او نیز قبول کرد و با مشارکت مردم ساخت مسجد امام علی(ع) شروع شد. البته اتمام ساخت مسجد تا سال 55 به طول انجامید.»