خانواده مخترع «لایی» ۲۴ نشان افتخار به موزه حرم هدیه کردند 
قدیمیترین روضههای مشهد 
الک‌سازی الکی نیست!
همیشه فکر می‌کردم کنار یک شغل قدیمی حتما باید یک آدم قدیمی باشد؛ آدم‌های نسل‌های اول که حوصله و دل‌ودماغ کار‌های سخت را باید بیشتر داشته باشند. اما گفت‌و‌گو با الک‌ساز خیابان سرخس واقع در محله جلالیه این باور را شکست و تغییر داد. جوان ۳۸ ساله‌ای که می‌گوید: این هنر را آن‌قدر دوست دارد که محال است بتواند روزی آن را کنار بگذارد.
علی‌اصغر تاتاری برایش مهم است که شیک بپوشد و جوانی کند و شاگرد اول کارش باشد و این کار را آن‌قدر دوست دارد که بگوید: همه‌چیز را مدیون برادر همسرم هستم و قول بگیرد تشکر از آنها را حتما بنویسیم.
بازار خوبی ندارد
آمارش را ندارد که ماهیانه چقدر درآمد دارد فقط می‌گوید: از این‌گونه شغل‌ها حمایت نمی‌شود و بازار خوبی هم ندارند. برای همین خیلی هم عجیب نیست که کسی سراغ آن را نگیرد، اما من خوشحالم که وارد این حرفه شده و هنر الک‌سازی را یاد گرفته‌ام.
شغل ما نان حلال دارد
دوست دارد با همین شغل به همه آرزو‌هایی که دارد، برسد. این آرزوی تاتاری در ۳۸سالگی است که حجره کوچکش در سمت آفتاب روی خیابان جای خالی ندارد. نگاهم می‌افتد به دیوار‌های پر از الک که روزی ابزار دست همه آدم‌های محله بوده و حالا جایش روی دیوار‌های خانه خالی است.
با خنده می‌گوید: شغلمان شاید پرستیژ نداشته باشد و در اجتماع زیاد به چشم نیاید، اما هنر است و من خوشحالم که این هنر را دارم.
استاد این کار شده‌ام
قبلا کارم سیم‌کشی ترانس بود ولی کارم را عوض کردم و، چون کار با چوب را دوست داشتم، دلداده شغلم شدم و پایش ماندم. حالا استاد این کار شده‌ام و حاضر نیستم آن را کنار بگذارم.
ساخت الک از چوپ چنار
هنر ساختن یک الک خوب به زهوار درآوردن است و سختی زهوار درآوردن به این دلیل است که باید سعی کنی چوبی که از آن زهوار می‌سازی، هدر نرود و به‌اصطلاح «پرت چوب کم باشد.» بهترین چوب، از درخت چنار تهیه می‌شود؛ البته چوب سپیدار هم زیاد کاربرد دارد ولی به‌خوبی چنار نیست؛ چوب چنار صیقلی می‌شود و دست را به وقت کار با الک اذیت نمی‌کند. چوب باید زمانی تهیه شود که درخت در خواب زمستانی است؛ بعد هم باید آفتاب ببیند تا خشک شود. از این‌گونه شغل‌ها حمایت نمی‌شود و بازار خوبی هم ندارند. برای همین خیلی هم عجیب نیست که کسی سراغ آن را نگیرد، اما من خوشحالم که وارد این حرفه شده و هنر الک‌سازی را یاد گرفته‌ام.
از این‌گونه شغل‌ها حمایت نمی‌شود و بازار خوبی هم ندارند. برای همین عجیب نیست کسی سراغ آن را نگیرد
الک‌ها و انواع آن
۱۱نوع الک استاندارد داریم؛ البته الک‌هایی هم هستند که برای مصارف خاص به سفارش افراد ساخته می‌شوند مثل الک‌هایی که برای زعفران درست می‌شوند. الک‌های تخت برای غربال آرد، برنج و ادویه‌جات کاربرد دارند. همچنین غربال رودی یا چغل‌روده‌ای داریم که از روده گوسفند ساخته می‌شود برای مغز فندق و پسته... الک پشه‌ای داریم که، چون تورش بیشتر برای توری حفاظ پنجره‌ها به کار برده می‌شود، آن را به این اسم می‌شناسند؛ البته اسم اصلی آن «۱۸مش» است. این مش که می‌گویم، واحد شمارش سوراخ‌ها و چشمه‌های تور است.
یک نوع چغل چشم‌بلبلی هم هست که، چون سوراخ‌ها و چشم‌های آن به چشم بلبل شبیه است، به این اسم، نام‌گذاری شده است و نوع‌های دیگری هم هست. کار چغل روده‌ای از همه سخت‌تر است؛ چون از روده گوسفند ساخته می‌شود؛ هم زمان بیشتری می‌برد و هم هزینه‌های آن بیشتر می‌شود؛ مثلا در یک روز تنها می‌توانی دو نوع از این الک‌ها را کامل کنی ولی در نوع معمولی ۵۰ تا ۶۰الک ساخته می‌شود.
اصطلاحات الک‌سازی
چنبر به چوب الک می‌گویند و زهوار چوبی، حفاظ الک را شامل می‌شود. در قدیم که کشاورزی بیشتر سنتی بود، بیشتر از الک استفاده می‌کردند. البته الان هم در روستا‌هایی که در آنها کمتر ادوات کشاورزی وارد شده است، هنوز از این ابزار استفاده می‌شود. حتی در شهر هم کاربرد دارد؛ هم در عطاری‌ها و هم در خشکباری‌ها که وسیله اصلی‌شان الک است.
برای موفق‌شدن صبر لازم است
کسی از شغل ما باقی نمانده. دوست دارم وامی داشته باشم و بتوانم شغلم را گسترش دهم و اشتغال‌زایی کنم، اما اصلا حمایتی نمی‌شود. به نظرم اگر آدم عاشق کارش باشد، حتما موفق می‌شود. اعتقاد دارم آدم باید جرئت داشته باشد تا در کارش موفق باشد؛ حتی اگر در اول چندان راضی به نظر نمی‌رسد، اصلا لازم نیست کارش را عوض کند؛ برای موفق‌شدن صبر هم لازم است.
* این گزارش در شماره ۱۳۲ شهرآرا محله منطقه ۵ مورخ ۲۲ دی ماه سال ۱۳۹۳ منتشر شده است.
لینک کوتاه
آوا و نمــــــای شهر
