حالا نوبت نسل سوم چهنو برای نگهداری از مسجد است

وقتی در کوچه‌پس‌کوچه‌های اطراف حرم قدم می‌گذاری دیگر رنگ و بوی قدیم به مشامت نمی‌رسد. انگار گذشته‌ای وجود نداشته، هتل‌آپارتمان‌های سر‌به‌فلک کشیده نمای کوچه‌ها را به هم زده.

اینجا گذشته و آینده با هم ادغام شده‌اند و ترکیب نازیبایی ایجاد کرده‌اند. اگر بخواهی به دنبال هویتی از گذشته بگردی باید بیشتر دقت کنی و گام‌هایت را کمی آهسته‌تر برداری. شاید یکی از همین بنا‌های قدیمی در چند قدمی‌ات باشد، درست مانند آنچه که در کوچه امام رضای‌۵ (کوچه چهنو) در میان هتل‌آپارتمان‌ها هنوز پا‌برجاست.

انتظار دیدن چنین مسجد کوچکی با قدمتی حدود ۵۰ سال را نداشتم، در میان مغازه‌ها و هتل‌های سر‌به‌فلک‌کشیده مسجد کوچکی به چشم می‌آید که انگار گرد پیری بر چهره او هم نشسته است. ساده و بی‌آلایش، نه مبله شده و نه نشانی از سنگ و کاشی دارد، اما صاحبانش با دلی پاک و باصفا به یاد امام زمان (عج) این مکان را به همین نام ساخته اند.

مسجدی با قدمت ۵۰‌سال

برای اینکه بدانیم این مسجد چگونه و توسط چه کسانی بنا شده به سراغ یکی از قدیمی‌ترین اعضای هیئت امنای مسجد ولی‌عصر (عج) می‌رویم. محمدحسین محمدی‌طلب درباره چگونگی ساخت این مسجد توضیح می‌دهد: مسجد ولی‌عصر (عج) در سال ۱۳۴۴ توسط اعضای هیئت ۱۴ معصوم (ع) در کوچه چهنو، ساخته شده است.

این مسجد با ۱۴۷ متر زیربنا خاطرات زیادی در دل خودش دارد و نمازگزاران زیادی در این مسجد آمد‌ورفت داشته‌اند. ابتدا در همین مکان یک مسجد کوچک و یک کارخانه شعربافی وجود داشت که اعضای هیئت ۱۴ معصوم (ع) با توجه به نیاز محله آن را خراب کردند و این مسجد را ساختند.

محمدی‌طلب در مورد این مسجد و هیئت‌امنایش می‌گوید: ما نسل سومی هستیم که در این مسجد فعالیت می‌کنیم. قبل از ما پدران و پدربزرگ‌هایمان جزو فعالان و بانیان مسجد بودند و بعد از ما نیز فرزندانمان به این مسجد خدمت می‌کنند.

ظاهری کوچک، اما مردانی بزرگ دارد

وی در مورد فعالیت‌های فرهنگی مسجد می‌گوید: به ظاهر کوچک مسجد نگاه نکنید. شاید از نظر شما مسجد کوچکی باشد، اما نسبت فعالیت‌های فرهنگی‌اش هم‌پای بسیاری از مساجد بزرگی است که در شهرمان فعالیت دارند.

محمدی‌طلب با بیان اینکه از ابتدای ساخت این مسجد همه اعیاد و مناسبت‌های سوگواری هر ساله برگزار شده است، ادامه می‌دهد: در این مسجد مراسم عزاداری دهه اول محرم و ظهر عاشورا با شکوه هر‌چه بیشتر برگزار می‌شود.

در ظهر عاشورا به حدود ۷۰۰‌نفر از عزادارانی که به‌صورت رهگذر از اینجا عبور می‌کنند یا زائر امام رضا (ع) هستند، نذری می‌دهیم. همچنین هر سال دعای روز عرفه را با حضور جمع زیادی از کسبه محل، اهالی و زائران آقا علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) در اینجا با شکوه هر‌چه بیشتر برگزار می‌کنیم و بعد از دعای عرفه به روزه‌داران و نمازگزاران افطاری می‌دهیم.

ابتدا در همین مکان یک مسجد کوچک و یک کارخانه شعربافی وجود داشت

فعالان مسجد به استقبال ماه رمضان می‌روند

وی در مورد غبارروبی مسجد برای پیشواز رفتن از ماه رمضان توضیح می‌دهد: برای استقبال هر چه بهتر از روزه‌داران، قبل از ماه رمضان اعضای هیئت امنا و فعالان مسجد برای این امر خداپسندانه اقدام می‌کنند. در ماه مبارک رمضان، ۳۰ شب افطاری می‌دهیم و جلسات قرآن برگزار می‌کنیم و شب‌های احیا نیز مراسم شب زنده‌داری داریم.

محمدی‌طلب بیان می‌کند: خرج این مراسم توسط اعضای هیئت امنا و خانواده‌های آنان تامین می‌شود برای پخت غذا نیز از زیرزمین مسجد استفاده می‌کنیم، به عبارتی ما خودکفا هستیم و از تمام امکانات این مسجد کوچک استفاده می‌کنیم. شاید باورتان نشود، اما هنوز ظروف مسی و کاسه‌های آبگوشت‌خوری که در گذشته از آن استفاده می‌شد، وجود دارد و به عنوان سند هویت این مسجد و مراسم عزاداری‌اش از آن نگهداری می‌کنیم.

مطلب مرتبط حکایت مسجد «منبر گِلی» و منبر قدیمی‌اش

در اینجا همه برابرند

در هیئت ۱۴ معصوم (ع) هر کس در هر پست و مقامی عضو بود و همه با هم برابر بودند. در این هیئت سمت مهم نبود و اعتقادات یکی بود. گواه این مطلب سرهنگ عالمی، رئیس شهربانی آن زمان است که عضو این هیئت و از بانیان ساخت مسجد بود. محمدی‌طلب درباره این فرد معتقد که حاضر نبود با رژیم ستم‌شاهی همکاری کند و به مردم آسیب برساند، به نقل از پدربزرگش تعریف می‌کند: او برای مراسم عزاداری و مراسم ماه مبارک رمضان به این مسجد می‌آمد، هنگامی‌که قرار بود مسجد گوهرشاد را به توپ ببندند سرهنگ عالمی که نمی‌خواست در این کار نقش داشته باشد عصر روز قبل پایش را در منزلش شکست و به شهربانی خبر داد که به دلیل شکستگی پایش نمی‌تواند سرکار برود.

آنها که ابتدا باور نکرده بودند، برای بازدید آمدند و هنگامی‌که واقعیت را دیدند فرد دیگری را در آن مدت به جای او گذاشتند که حکم به توپ بستن و قتل‌عام مردم بی‌گناه در روز بعد را همان فرد صادر کرد.» بعد از سرهنگ عالمی نیز پسرش عضو هیئت ۱۴ معصوم (ع) شد.

ظاهری کوچک، اما مردانی بزرگ دارد

وی در مورد فعالیت‌های فرهنگی مسجد می‌گوید: به ظاهر کوچک مسجد نگاه نکنید. شاید از نظر شما مسجد کوچکی باشد، اما نسبت فعالیت‌های فرهنگی‌اش هم‌پای بسیاری از مساجد بزرگی است که در شهرمان فعالیت دارند.

محمدی‌طلب با بیان اینکه از ابتدای ساخت این مسجد همه اعیاد و مناسبت‌های سوگواری هر ساله برگزار شده است، ادامه می‌دهد: در این مسجد مراسم عزاداری دهه اول محرم و ظهر عاشورا با شکوه هر‌چه بیشتر برگزار می‌شود. در ظهر عاشورا به حدود ۷۰۰‌نفر از عزادارانی که به‌صورت رهگذر از اینجا عبور می‌کنند یا زائر امام رضا (ع) هستند، نذری می‌دهیم.

همچنین هر سال دعای روز عرفه را با حضور جمع زیادی از کسبه محل، اهالی و زائران آقا علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) در اینجا با شکوه هر‌چه بیشتر برگزار می‌کنیم و بعد از دعای عرفه به روزه‌داران و نمازگزاران افطاری می‌دهیم.

مراسم عزاداری را پنهانی برگزار می‌کردیم

محمدی‌طلب بعد از گفتن تاریخچه مسجد به یاد خاطرات قدیمی‌اش از این مکان می‌افتد و با حالتی روحانی از قول پدرش می‌گوید: پدربزرگم با مشکلات فراوانی مراسم عزاداری و روضه‌خوانی را برگزار می‌کرد؛ زیرا در زمان پدربزرگم، حکومت رضاشاه با برگزاری این مراسم مخالف می‌کرد. در آن زمان کسی نمی‌توانست به‌راحتی برای امام حسین (ع) عزاداری و مراسم شب احیا برگزار کند. برای همین مجبور بودند در گروه‌های دو سه نفری به کوه‌های خلج بروند و پشت کوه دور‌هم جمع شوند و عزاداری برپا کنند.

البته چند نفر به عنوان نگهبان در طول مسیر می‌ایستادند تا با دیدن ماموران، دیگران را باخبر کنند. بعد از مراسم همه به خانه پدربزرگم می‌آمدند و دور‌هم جمع می‌شدند و آبگوشت می‌خوردند.

وی ادامه می‌دهد: اگر کسی در خانه مراسم عزاداری برپا می‌کرد چند نفر را برای مراقبت سر خیابان می‌گذاشت تا با آمدن ماموران به همه خبر بدهند و عزاداران از پشت‌بام فرار کنند. صاحبخانه نیز وسایل را در حوض‌های قدیمی داخل منزل پنهان می‌کرد و هیچ‌کس متوجه عزاداری نمی‌شد. 

* این گزارش در شماره ۶۰ شهرآرا محله منطقه ۸ مورخ ۱۱ تیرماه سال ۱۳۹۲ منتشر شده است.