تماشای پرندگان مهاجر در تالاب کشف‌رود 
امیریه ۳۷ شهر چهار‌هزارنفری 
طبسی‌های مقیم مشهد، میوه فروشان معروف کوی کارگران هستند
امینی| محله‌ها را ساکنانش با اسم‌ورسمی که از خود به‌جا می‌گذارند، برای مردم شهر، معروف می‌کنند؛ حالا فرقی ندارد این اسم‌ورسم نشئت‌گرفته از شغل افراد باشد یا شهری که در آن متولد شده اند.
کوی کارگران یکی از آن محلاتی است که نامش اتفاقا هم با شغل و هم با اصلیت تعدادی میوه‌فروش طبسی گره خورده است، به‌طوری‌که پیر و جوان و کوچک و بزرگ، اینجا را به خانواده میوه‌فروشان و طبسی‌ها می‌شناسند.
طبسی‌های ساکن مشهد و محله ما با اینکه سابقه حضورشان در راسته خیابان صدر به کمتر از ۱۰ سال می‌رسد، در لابه‌لای صحبت‌هایشان حرف از قدیمی‌ترین میوه‌فروشی با سابقه ۲۳ سال هم به میان می‌آید؛ هم قدیمی و هم پرفروش، فروشگاهی که با ۲۱ فروشنده اداره می‌شود.
همه میوه‌فروش‌های طبسی این محدوده، یکدیگر را می‌شناسند و نوعی رابطه قوم‌و‌خویشی با هم دارند؛ البته آنها از چندسال قبل، بار دیگر یک رابطه خانوادگی جدید با هم پیدا کردند که مردم به آنها نسبت دادند؛ «خانواده میوه‌فروشان».
اگر بخواهیم زندگی گذشته این خانواده را مرور کنیم، باید به روز‌هایی برگردیم که پدرانشان میوه را برای فروش بساط می‌کردند؛ کاری که خاطره مشترک امروز همه‌شان محسوب می‌شود.
شهرآرامحله سراغ چند نفر از اعضای خانواده میوه‌فروشان رفته تا آنچه باید درباره آنها بنویسیم، از زبان خودشان بشنود.
شغل اجدادی پرزحمت
اگرچه روی سردر مغازه میوه‌فروشان طبسی از اصالت آنها چیزی ننوشته است، سابقه و تجربه آنها در این شغل و البته وجود چندین مغازه در یک محدوده، آنان را برای مردم به‌ویژه اهالی محله کوی کارگران معروف کرده است.
مرتضی طاهری، یکی از میوه‌فروشان میدان صدر است که با توجه به سابقه‌ای که از نوجوانی در این شغل داشته، این روز‌ها به تجربه خوبی در کار دست یافته است.
او ۴۷ سال دارد و از پانزده‌سالگی یعنی وقتی که به همراه خانواده‌اش از روستای کریت طبس به مشهد آمدند، همانند پدربزرگ و پدرش که دست‌فروش میوه بودند، میوه‌فروش شده است.
این کاسب باسابقه درباره دست‌فروشی میوه در سال‌های نوجوانی‌اش می‌گوید: حدود سال ۶۲ بیشتر کشاورزان و باغداران، میوه را بساط می‌کردند و شرایط این‌طور اقتضا می‌کرد که ما هم بدون درنظر گرفتن مغازه، روزی‌مان را به‌دست بیاوریم. به همین دلیل من هم میوه‌فروشی را با بساط کردن میوه در خیابان هفده‌شهریور شروع کردم که شغل پرزحمت و اجدادی ماست.
روز‌ها به همین منوال طی می‌شود تا اینکه این میوه‌فروش بعد از چندسال دست‌فروشی میوه، وانتی می‌خرد و رونقی به کارش می‌دهد؛ «بعد از گرفتن وانت، برای راحت شدن کار و رهایی از تذکر‌های مکرر شهرداری، مغازه‌ای در میدان صدر -که حالا به محدوده میوه‌فروشان طبسی معروف است- خریدم و کار در مغازه را تجربه کردم.»
طاهری بیان می‌کند: تقریبا اولین مغازه میوه‌فروشی طبسی‌های مقیم مشهد را در سال ۸۹ من باز کردم و به‌دنبال آن دیگر همشهریانی که سابقه میوه‌فروشی داشتند، در این محدوده مشغول کار شدند. حالا پس از گذشت چند سال، تعدادی میوه‌فروشی که صاحبانشان طبسی هستند، در محدوده خیابان صدر راه افتاده است که با توکل به خدا و کار گروهی خوب می‌چرخد.
قیمت مناسب و جور بودن جنس
طاهری قیمت مناسب و جور بودن جنس مغازه میوه‌فروشی را بیشترین دلیل مراجعه مشتریانش از همه قسمت‌های شهر و البته طبسی‌های ساکن در مشهد عنوان می‌کند و می‌افزاید: میوه‌فروشی از شغل‌هایی است که باید یکسره فعال باشد و خرید در ساعت ۴ صبح برای دست یافتن به میوه‌ای با قیمت و کیفیت بهتر، سختی این شغل را دوچندان می‌کند.
او می‌گوید: تجربه ثابت کرده است که یک ساعت مراجعه دیرتر به میادین بار، شانس میوه‌فروش را برای خرید میوه خوب کم می‌کند و باید میوه دست‌دوم و سوم را با قیمت بیشتر بخرد.
کاهوبازار میوه
این کاسب محله کوی کارگران با اشاره به اینکه شش فرزند یعنی پنج پسر و یک دختر دارد، بیان می‌کند: هیچ‌کدام از پسرهایم به دلیل سختی‌هایی که من در این کار می‌کشم، به شغل میوه‌فروشی رو نیاورده‌اند و فقط یکی از پسر‌ها در کنار درسش در مغازه‌ای دیگر به میوه‌فروشی مشغول است.
پای صحبت هر فرد شاغلی که بنشینی، حتما از سختی‌های شغلش هم خواهد گفت و حتما به آن اضافه می‌کند که هر شغلی سختی خودش را دارد؛ مثل آقای طاهری که دیسک کمرش را ناشی از بلند کردن جعبه‌های سنگین میوه می‌داند و می‌افزاید: جوان که بودم، بسیار با همت کار می‌کردم ولی حالا پس از ۳۰ سال کار در شغلی که نه تعطیلی می‌شناسد و نه ساعت کاری منظمی دارد، احساس خستگی می‌کنم.
گاهی هم می‌شود سختی‌های یک شغل را بگذاریم کنار شرایط سخت و بازار سنگین آن. روش نگهداری از میوه و بازار کساد آن در بعضی روز‌های سال، مربوط به همان شرایط سخت و بازار کار است که این میوه‌فروش درباره‌اش می‌گوید: نگهداری میوه یکی از سخت‌ترین کار‌ها در شغل ماست.
میوه که در مغازه میوه‌فروشی خراب شود، همه ضررش برای میوه‌فروش است، بنابراین باید ساعت طولانی سرکار بایستی تا جنست فروخته شود و ضرر نکنی.
همچنین اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت فصل «کاهوبازار» میوه است؛ روز‌هایی که جنس به‌سختی جور می‌شود و قیمت‌ها بالاست. معمولا این موقع از سال (۱۵ فروردین تا ۱۵ اردیبهشت) این‌گونه است و بعد از آن بازار میوه به روال عادی برمی‌گردد.
روزی همه دست خداست
او با اشاره به اینکه روزی همه دست خداست، ادامه می‌دهد: هر روز برای تکمیل جنس مغازه، میوه و صیفی‌جات خرید می‌کنیم و هرگز برای روز‌های آینده انبار نمی‌کنیم. رفاقت میان ما میوه‌فروش‌های طبسی زیاد است، زیرا هرکدام مشتری خودمان را داریم؛ البته کسی که در این شغل اجاره مغازه ندهد، مسلما درآمد بهتری هم خواهد داشت.
بیشتر میوه‌فروش‌های مشهد، طبسی‌اند
«۸۰ درصد میوه‌فروش‌های مشهد، طبسی هستند.» این را یکی دیگر از کسبه خیابان صدر که تمایلی به معرفی خودش ندارد، می‌گوید و می‌افزاید: همچنین حدود ۴۰ درصد میوه‌فروش‌های میادین رضوی و سپاد، طبسی هستند. همه ما میوه‌فروش‌های طبسی در این محدوده یکدیگر را می‌شناسیم و فامیل هستیم.
۴۰ درصد میوه‌فروش‌های میادین رضوی و سپاد، طبسی هستند که بیشتر باهم قوم و آشنا هستند
میوه‌فروشی همیشه مشتری دارد
طبیعی است در هر صنفی که مشغول باشید، از برآورده کردن بخشی از نیاز‌های خود که مرتبط با آن شغل است، برای خود و خانواده بی‌نیاز می‌شوید؛ مثل میوه‌فروشان که با توجه به شغلشان بهترین میوه‌ها را استفاده می‌کنند. این صحبت موجب آشنایی ما با سیدجلال مهدی‌زاده، دیگر میوه‌فروش طبسی میدان صدر می‌شود.
مهدی‌زاده ۳۶ ساله است و حدود ۱۵ سال در این شغل مشغول است. به گفته خودش نه پدرش میوه‌فروش بوده و نه علاقه‌ای به این شغل داشته است، فقط وقتی در سال ۷۷ برای زندگی به مشهد عزیمت می‌کنند، به‌دنبال کار، در مغازه میوه‌فروشی یکی از طبسی‌ها در چهارراه نوش (شیرودی) مشغول به کار می‌شود.
پس از چندین سال شاگردی بالاخره فوت‌و‌فن کار دستش می‌آید و در سال ۸۹-۸۸ جرئت مستقل شدن و باز کردن این مغازه را پیدا می‌کند.
کار ما یک نفره نمی‌چرخد
«میوه‌فروشی بنا به زحمت و کار زیادی که دارد، هرگز نمی‌شود یک‌نفره اداره‌اش کرد؛ به‌خصوص در مکان‌های شلوغ مثل این محلات که رفت‌وآمد مردم بیشتر است.»
این گفته دیگر مهدی‌زاده است که این‌طور دنباله‌اش را می‌گیرد: «در این مغازه سه نفر مشغول کار هستیم، با این وجود ضایعات میوه امری طبیعی است و نمی‌شود جلویش را گرفت».
میوه‌فروش جوان میدان صدر درباره سختی‌ها و تجربه‌های شغلش می‌گوید: قطعا با شغل سختی زندگی می‌کنیم، به هر حال هر شغلی سختی خودش را دارد. برخی شغل‌ها بیشتر و برخی کمتر. میوه‌فروش از آنجایی که اقلام خوراکی مردم را به دست آنها می‌دهد، بیشتر ساعات شبانه‌روز باید در خدمت مردم باشد و همیشه هم مشتری خودش را دارد.
میوه‌فروشی؛ از سخت‌ترین شغل‌ها
مهدی قلی‌زاده متولد سال ۶۱ نیز ۱۲ سال است که در میوه‌فروشی فعالیت می‌کند. به گفته او این مغازه از ۲۳ سال قبل میوه‌فروشی بوده است؛ «این مغازه سال‌های قبل از حضور من به دست یکی دیگر از اقوام‌مان که در این شغل است، اداره می‌شد.
تنها تفاوت میوه‌فروشی در آن سال‌ها با امروز، بزرگ‌تر شدن مساحت مغازه است که رفته‌رفته با توجه به فروش و تقاضای گسترده مردم در این فروشگاه، صیفی‌جات و میوه‌ها هم در دو قسمت مجزا برای راحتی بیشتر مشتری به فروش می‌رسد. با این تفاسیر شغل میوه‌فروشی به دلیل زحمت زیاد، استراحت کم، ضایعات زیاد میوه و خیلی مشکلاتی که میوه‌فروش‌ها می‌دانند، شغل واقعا سختی است.»
از کودکی‌ام میوه فروختم
از آنجایی که طبسی‌ها بیشتر به شغل میوه‌فروشی مشغولند، اعضای کوچک‌تر خانواده‌شان هم خواسته یا ناخواسته کار کردن در میوه‌فروشی را تجربه می‌کنند؛ اتفاقی که برای قلی‌زاده افتاده و دوره کودکی او را با شاگردی در مغازه میوه‌فروشی گره زده است.
طبسی‌ها بیشتر به شغل میوه‌فروشی مشغولند، اعضای کوچک‌تر خانواده هم در میوه‌فروشی کار می‌کنند
بارندگی کم، بار کمتر
او درباره قیمت میوه‌ها می‌گوید: امسال قیمت میوه‌ها در مقایسه با سال‌های گذشته واقعا سنگین است. بارندگی کم، بار کمتر درختان و درنهایت برداشت کمتر، این جریان را سبب شده است.
البته در زیاد بودن قیمت یا اختلاف قیمتی که در میوه‌فروشی‌های مختلف وجود دارد و شهروندان را ناراضی می‌کند، عوامل دیگری مانند دست‌به‌دست چرخیدن میوه توسط دلالان نیز نقش دارد.
کیفیت و تنوع میوه‌ها نیز از دیگر عوامل متفاوت بودن قیمت‌ها در میوه‌فروشی‌های مختلف است؛ به‌عنوان‌مثال در میدان بار، گوجه‌فرنگی با قیمت ۴۰۰ تا هزار و ۶۰۰ تومان وجود دارد.
سدمعبر؛ خاطره همیشگی میوه‌فروش‌ها
قلی‌زاده در حالی که خرید‌های یکی از مشتریانش را وزن می‌کند، می‌گوید: خداراشکر در فروشگاه میوه‌فروشی ما ۲۱ نفر مشغول به کار هستند و پرفروش‌ترین فروشگاه میوه‌فروشی منطقه هستیم، در حالی که سود‌ها در مقایسه با گذشته، راضی‌کننده نیست.
او با اشاره به یکی از خاطرات همیشگی شغلش درحالی که لبخند می‌زند، بیان می‌کند: از خاطرات همیشگی در شغل ما برخورد ماموران شهرداری و تذکرات سدمعبر است؛ اتفاقی که حالا استرسش طبیعی شده و دیگر به خاطره شیرین شغلمان تبدیل شده است.
* این گزارش سه شنبه، ۸ اردیبهشت ۹۴ در شماره ۱۴۲ شهرآرامحله منطقه ۷ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
