محله جنت؛ میراث‌دار محله‌های سراب و ارگ

تاریخچه

محله جنت امروزی در حقیقت میراث‌دار دو محله مهم و هویتی سراب و ارگ است که هر کدام از این محلات پیشینه بلند و بالایی دارند. در این محله گوشه‌ای از تاریخ سال‌های دور مشهد وجود دارد. زمانی که فقط مشهد چهار محله داشته و یکی از آنها سراب بوده است.

محله سراب که نام آن برگرفته از سرِ آب قنات قریه سناباد است پس از محله نوغان، قدیمی‌ترین محله مشهد است که در اراضی روستای سناباد قرار دارد. سناباد یکی از روستا‌های قدیمی همجوار شهر نوغان بوده که بعد‌ها با آن یکی شده و شهر مشهد را شکل داده‌اند. 

بنا به کتاب نفوس ارض اقدس نوشته زین‌العابدین قاجار و تصحیح مهدی سیدی، محله سراب به سبب ارتفاع بیشتر نسبت به نوغان و دیگر محلات شهر و همچنین به خاطر قداستی که داشته از همان آغاز محله‌ای حکومتی و اعیان نشین و محل تجمع سادات، علما و بزرگان مشهد بوده است.

در زمان احداث باروی مشهد توسط شاه تهماسب یکی از دروازه‌های شهر در محل مظهر قنات سناباد قرار گرفته و به دروازه سراب شهرت داشته، لذا محدوده واقع میان دروازه مزبور تا حرم حضرت رضا (ع) و غرب محله نوغان محله سراب نامیده شده است.

محل دروازه سراب اکنون به ایستگاه سراب شهرت دارد و در تقاطع خیابان‌های امام خمینی(ره) و سعدی واقع است. بازارچه سراب در حد فاصل ایستگاه سراب و حرم مطهر روزگاری قلب محله بوده است.

وجهه علمی- فرهنگی محله سناباد هم بارز بوده است. چنان چه اغلب طبیبان، جراحان و کسانی، چون معلم، روزنامه نویس، کتاب فروش، محرر و خوشنویس در این محله می‌زیسته‌اند. به همین خاطر اغنیا آن بیشتر از حد متعارف و فقرایش کمتر بوده است.

همچنین باغ‌ها، حمام‌ها و تکیه‌های فلکه سراب از درصد بالایی برخوردار بوده است ولی کاروانسرا‌ها و تیمچه‌های آن نسبت به دیگر محلات کمتر بوده است. خانه‌های اجاره‌ای و وقفی در آن بسیار زیاده بوده است. در سال‌های بعد هم گسترش بخش‌های اعیان نشین شهر مشهد از سوی همین محله سراب به طرف بالادست غرب بوده است.

بخشی از شهرت سناباد برای غسل‌دادن پیکر مبارک امام‌رضا (ع) در قنات آن و روی گشاده مردمش بوده است. روایتی مربوط به گذشته‌های این محله دهان‌به‌دهان چرخیده است که مردمان این روستا ورود امام‌رضا (ع) به مشهد را خوشامد گفته و به پیشواز آقا رفته‌اند.

تاریخ محله ارگ مشهد نیز درون محله جنت خفته است. خیابان ارگ یا پهلوی که اکنون خیابان امام خمینی (ره) نامیده می‌شود بیش از همه در ذهن مو سپیدکرده‌های مشهد زنده است. این خیابان در طی سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۰۹ که از ارگ شروع می‌شد به سمت بالا خیابان ادامه می‌یافت و در تقاطع بالاخیابان زمینه‌ساز احداث میدان شهدا شد.

ایجاد و استقرار بنا‌ها و مراکزی، چون بانک ملی، اداره دارایی، سازمان شیر و خورشید، شهرداری، ستاد ارتش، پست و تلگراف، اداره ثبت، ساختمان چهارطبقه، باغ ملی، میدان ارگ و نیز راه‌اندازی فروشگاه‌ها، کافه‌ها، رستوران‌ها، نمایندگی کمپانی‌های بازرگانی خارجی، خیاطی‌ها و کفاشی‌های مدرن، داروخانه‌ها، مهمانسراها، تئاتر و سینما و مطب پزشکان، این خیابان را به یکی از خیابان‌های اصلی و حیاتی مشهد با دو کارکرد اداری و تجاری در روز و تفریحی وسیاحتی در شب تبدیل کرد. 

در گذشته مردم هروقت می‌خواستند فیلمی ببینند به ارگ می‌رفتند، می‌خواستند تئاتر تماشا کنند تنها مقصدشان ارگ بود، هر کس از هرکجا به مشهد می‌آمد (حتی توریست‌های خارجی) باید حتما یک سر به کافه چمن در خیابان ارگ می‌زد و شیرکاکائو صرف می‌کرد.

کافه داش‌آقا در خیابان ارگ یک کافه معمولی، اما یک پاتوق مهم بود. همه روشنفکران بزرگ مشهدی و فرهیختگانی که به مشهد می‌آمدند حتما سری به کافه داش‌آقا می‌زدند. کتاب‌فروشی‌های راسته ارگ و جنت برای خودش مخاطبان خاصی داشت. راسته سینما‌های مشهد این خیابان بود.

ارگ حکومتی که زمانی محل استقرار نیرو‌های نظامی و حکومتی مشهد بوده است، حکایت مفصلی دارد که بخشی از آن را باید در تاریخ محله جنت و بخش دیگری در تاریخ محله سرشور باید جست. ارگ مشهد را ملک محمود سیستانی در طی دو سال ۱۱۳۵ و ۳۶ هجری قمری در سمت دروازه سراب ساخت و به محض حمله سرداران صفوی به مشهد کوچ کرد و در آن مستقر شد.

ارگ ملک محمود توسط قاجاریه توسعه یافت و بازسازی شد. مرحوم علی شریعتی محل ارگ ساخته ملک محمود را همان باغ ملی می‌داند. نام ارگ از همین جا بر محدوده‌ای از محله و نام خیابان امام خمینی (ره) باقی مانده است.

تقاطع بلوار مدرس با امام خمینی (ره) هنوز هم به نام چهارطبقه‌ای میان عموم مردم شناخته می‌شود که حداقل ۵۰ سال است وجود خارجی ندارد. ساختمان چهارطبقه متعلق به خانواده نصیرزاده از مهاجران قفقازی بود که سال ۱۳۰۷ همزمان با ساخت خیابان ارگ ساخته شد و سال ۱۳۵۰ به خاطر ساخت خیابان خسروی نو تخریب شد. 

ایده ساخت باغ ملی در سال ۱۲۹۳ خورشیدی و توسط «مسیولولو» بلژیکی، متصدی گمرک خراسان، مطرح شده است. سپیدار‌های باغ ملی پیش از سال‌۱۲۹۳ خورشیدی توسط غلامحسین صاحب‌اختیار کاشته شد. این تفرجگاه که قدیمی‌ترین بوستان مشهد است در دوره پهلوی اول توسط حاج حسین ملک وقف عام می‌شود. باغ ملی پیشکشی مظفرالدین‌شاه به حاج‌کاظم ملک‌التجار، پدر حاج‌حسین ملک در سال ۱۲۸۰ است.

وسعت باغ ملی در ابتدا ۴ هزار متر مربع بوده که هم‌اکنون به ۲ هزار متر مربع کاهش یافته است. بهای این باغ در سال‌۱۳۵۰ خورشیدی ۲۰‌میلیون‌تومان بوده است. باغ ملی ۲۵‌آبان‌۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

گنبد سبز که در وسط یک میدان در خیابان خاکی (آخوند خراسانی) جا خوش کرده است نامش را از رنگ گنبد خود وام گرفته، بنایی متعلق به دوره صفوی و مقبره یکی از عارفان شیعه مذهب است. این بنا چهار ایوان و هشت ضلع دارد و نامش پنجم اردیبهشت ۵۶ در فهرست آثار ملی ثبت شد. گرچه عموم مردم فرد مدفون در گنبد سبز را «شیخ مومن عارف استرآبادی» می‌دانند و داستان‌های فراوان از کرامات او نقل می‌کنند محققان مدفون بودن «محمدعلی موذن» از شیوخ ذهبیه را در این مکان بیشتر محتمل می‌دانند.

میدان ده دی قبل از انقلاب، «سوم اسفند» نامیده می‌شده، به دلیل وقایع یکشنبه خونین مشهد و کشتار مردم بی‌دفاع در دهم دی ماه ۱۳۵۷ از سوی ارتش پهلوی، به میدان «۱۰ دی» معروف شده و بعد‌ها و در تاریخ ۲۱ بهمن ۱۳۸۷ با شماره ثبت ۲۴۳۹۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. اکنون این میدان آخرین منطقه محدوده گسترده ارگ تاریخی مشهد محسوب می‌شود.

در کتاب «مکتب شاپور» یا «مشهد در ابتدای قرن چهارده» که به بررسی مشهد ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۳ پرداخته، خیابان سعدی را که گویا یکی از کوچه‌های خیابان شاهرضا بوده، کوچه سراب نوشته که به خیابان پهلوی منتهی می‌شده است، اما روزنامه «آزادی» در ۱۹ خرداد ۱۳۱۹ با تیتر «اجازه گشایش خیابان سعدی» از این خیابان با عنوان امروزش، رو نمایی می‌کند. خیابان سعدی قسمتی از طرح ایجاد فلکه حضرتی (فاز شمالی) بوده که پس از این با تخریب خانه ها، منازل و بخشی از بنا‌های تاریخی پا می‌گیرد.

تقاطع بلوار مدرس با امام خمینی هنوز هم به نام چهارطبقه‎‌ای میان عموم مردم شناخته می‌شود که حداقل ۵۰ سال است وجود خارجی ندارد. ساختمان چهارطبقه متعلق به خانواده نصیرزاده از مهاجران قفقازی بود که سال ۱۳۰۷ همزمان با ساخت خیابان ارگ ساخته شد و سال ۱۳۵۰ به خاطر ساخت خیابان خسروی نو تخریب شد. چهارطبقه ساختمانی بود که در سال ١٣۰٧ همزمان با احداث خیابان ارگ در مشهد ساخته شد. 

این ساختمان از اول آذرماه ۱۳۲۴ از قرار ماهی پنج هزار ریال به مدت دو سال به اداره آموزش و پرورش اجاره داده شد. حدود سال ۴۰ عمارت چهارطبقه را که زیر آن چهار دربند دکان داشت در قبال دریافت یک سرنبات و یک ریال وجه به اداره کل فرهنگ خراسان واگذار شد. ساختمان چهارطبقه هنگام احداث خیابان دروازه طلایی (مدرس) در سال ۱۳۵۰ ش. تخریب شد و انجمن شهر غرامت ۷۵/۳۵۸ متر اعیان چهارطبقه را (از قرار متری ۱۰ هزارریال) به آموزش و پرورش پرداخت کرد.

فرهنگسرای بهشت

راسته جنت نیز سابقه‌ای دیرینه دارد. کتاب تاریخ مشهد الرضا زمان ساخت آن را اوایل دهه ۲۰ نوشته است. این راسته خیابان پهلوی را به خیابان حافظ و فوزیه وصل می‌کرده است. قدمت فرهنگ‌سرای بهشت که از یک سو به کوچه جنت و از سوی دیگر به بلوار مدرس متصل است، به دوره پهلوی اول برمی‌گردد.

به گفته قدیمی‌ها کاربری آن تالار عروسی، دبیرستان مستوفی و مدتی منزل مسکونی بوده و بعد از آن با کاربری‌ها مختلف در سال۱۳۸۳ به فرهنگ‌سرای بهشت تغییر کاربری یافت. خانه ساختیانچی، خانه اعیانی اواخر دوره قاجار و پهلوی اول است. این خانه در سال ۱۳۹۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

خیابان گلستان که باغ ملی را در گذشته به خیابان فوزیه وصل می‌کرده است نیز سابقه‌ای طولانی دارد و اثر آن در نقشه‌های سال ۳۳ نیز دیده می‌شود. خیابان پاسداران که در گذشته به نام جم نامیده می‌شده و همچنان هم در زبان مردمی که با گذشته رابطه‌ای دارند به همین اسم خوانده می‌شود در اوایل دهه ۲۰ ساخته شده است و نامش را از محمود جم که در آن زمان سِمت والی‌گری خراسان را بر عهده داشته، می‌گیرد.

فرمانداری، ستاد لشکر، اداره دارائی، مهمانخانه باختر، دبیرستان شاهدخت و دانشسرای دختران از جمله ساختمان‌هایی بود که این خیابان را در حدود ۶۵ سال پیش مهم می‌کرده است.

خیابان رازی غربی نیز یکی از قدیمی‌ترین و پرترددترین معابر محله جنت به شمار می‌آید. این خیابان از میدان امام رضا (ع) آغاز و در میدان ده‌دی خاتمه پیدا می‌کند. شکل‌گیری این خیابان و ساخت منازل مسکونی در آن به وقوع سیل و سرریز آب از کال قره‌خان در دهه ۳۰ بازمی‌گردد.

پس از تخریب تعدادی از منازل مسکونی در حاشیه کال به دستور مسئولان وقت کشور اراضی آستان قدس و شهرداری در این محدوده تفکیک می‌شود و رایگان در اختیار شهروندان آسیب‌دیده از سیل قرار می‌گیرد. خیابان رازی به دلیل مجاورتش با بیمارستان امام رضا (ع) مورد توجه بسیاری از پزشکان و مراکز درمانی قرار گرفته است.

خیابان دیگری که در دوره رضاشاه و در حاشیه محله سراب و درمناطق غربی مشهد ساخته شد، خیابان فوزیه (دانشگاه) است که ادامه آن در زمین‌های الندشت معروف به خیابان کوهسنگی (اسدی) بود. این خیابان از کوهسنگی شروع و بعد از قطع کردن جاده قدیم تهران (خیابان بهار کنونی) و تشکیل فلکه سراب (سعدی) به میدان شاه (شهدا) متصل می‌شد.

کوچه سجادی یکی از کوچه‌های قدیمی محله جنت است که بنا‌های قدیمی در آن به چشم می‌خورد. با وجود عرض کمی که این کوچه دارد، تردد خودرو در آن زیاد است و گاهی کسبه و ساکنانش شاهد ترافیک هستند. این کوچه از غرب به خیابان دانشگاه و از شرق به خیابان امام خمینی (ره) متصل است.

به گفته ساکنان کوچه، آقای سجادی یکی از روحانیون سرشناس و ساکن این کوچه بوده است که نام او بر این کوچه ماندگار شده است. خانه خان‌منش در ابتدای کوچه مربوط به دوره اول پهلوی در سال ۱۳۸۴ ثبت شده است.

خیابان امام خمینی مشهد که روزگاری بهترین و به روزترین خیابان مشهد بوده مجموعه‌ای از اماکن تاریخی مهم در دل خود دارد که به بعضی از آنها اشاره می‌شود.

ساختمان هلال‌احمر شهراز سال ۱۳۰۲ خورشیدی یعنی همان اوایل ایجاد سازمان در مشهد کلید می‌خورد. نام معمار بنای آن نیز که آن دوران در خیابان ارگ مشهد قرار داشت «کریم طاهرزاده» نوشته اند.

گویا این معمارنامدار، سفارش طراحی و ساخت این بنا را از محمود جم که در آن زمان سِمت والی‌گری خراسان را بر عهده داشته، می‌گیرد. در میانه کار به دلیل برخی مشکلات، چندی معماری بنا به «اسماعیل‌اُف» نامی واگذار می‌شود، اما درنهایت این دست هنرمند طاهرزاده است که کار را به پایان می‌برد.

خانه ملک

خانه ملک نیز از خانه‌های تاریخی مهم مشهد است که از حاج حسین آقا ملک به یادگار مانده است. اگر مشهدی هم نباشید حتما نام حاج حسین‌آقا ملک واقف بزرگ ایران را شنیده‌اید. سوای زندگینامه شنیدنی حسین‌آقا، خانه این تاجر و واقف نیز دیدن دارد. این خانه که در خیابان امام خمینی مقابل اداره دارایی قرار دارد، تلفیقی از معماری سنتی و اروپایی است. اکنون طبقه همکف خانه ملک نمایشگاه و مرکز کارگاهی صنایع دستی ایران است. 

هتل پارس

هتل پارس نیز که در خیابان امام خمینی قرار دارد در سال ۱۳۱۶ خورشیدی، از سوی یک معمار روس به عنوان نخستین مکان اقامتی با شیوه‌های پذیرایی به سبک مدرن و بر اساس اسلوب هتل‌داری غربی در مشهد ساخته شده و نخستین مالک آن نیز یک فرد یهودی به نام «امین اف» بوده است.

او چند سال بعد از ساخت، این هتل را به آقای «مجاور توسی»، پدر مالک فعلی آن، واگذار می‌کند. هتل پارس در سال ۱۳۲۰ و به هنگام اشغال مشهد به وسیله قوای ارتش سرخ ایران به ستاد فرماندهی آنان تبدیل شده بود و در سال ۱۳۵۵ نیز از آن به عنوان محل برگزاری و پذیرایی از میهمانان «دومین جشنواره توس» استفاده شده است.

مطب دکتر ضیایی از پزشکان قدیمی مشهد نیز در همسایگی هتل پارس قرار دارد. این بنای دو طبقه که در کنج شمالی تقاطع خیابان ارگ با خیابان شهید دیالمه و در طبقه بالای فروشگاه کفش ملی قرار دارد، در دوره پهلوی اول، با کاربری مطب پزشکی ساخته شده است. دکتر ضیایی تا سال ۱۳۳۶ خود در این مکان طبابت می‌کرد و پس از آن، این مکان را به دکتر شهرستانی اجاره می‌دهد.

دکتر شهرستانی تا سال ۱۳۴۷ مطب را دایر نگه داشته و پس از آن تا زمان پیروزی انقلاب ملک در اختیار فرد دیگری بوده که استفاده‌ای غیر از مطب داشته است و اطلاعات دقیقی از وی در دست نیست. بعد از انقلاب اسلامی نیز این ملک در حالی که در تملک ورثه دکتر ضیایی قرار دارد، متروکه شده و فروشگاه کفش ملی طبقه همکف از آن به عنوان انبار استفاده می‌کند.

کلیسای مسروپ مقدس در میدان ده دی در سال ۱۹۴۱ میلادی به نام «مسروپ ماشتوتش» ابداع‌کننده الفبای ارمنی نام‌گذاری شده است. قدمت این بنا به دوران پهلوی اول می‌رسد. برابر اسناد تاریخی، سال‌های دورتر، اطراف کلیسا خالی بوده، بنابراین سه ورودی برایش پیش‌بینی می‌شود، اما بعد‌ها با کشیده شدن خیابان و گستردگی ساخت‌وسازها، تنها یک ورودی آن باقی می‌ماند.

این مکان ابتدا و در سال ۱۳۳۰ به عنوان نمازخانه ارامنه ۳۳۰ سند می‌خورد، اما پس از آن به عنوان کلیسا استفاده می‌شد. تا چند سال بعد از انقلاب این کلیسا فعال بود، ولی به دلیل مهاجرت ارامنه از مشهد به تبریز، تهران و اصفهان این کلیسا دیگر فعالیتی ندارد.

مدرسه آرین نخستین بنای تاریخی خیابان ارگ است که در فهرست آثار ملی قرار نگرفته، ساختمان دبستان سابق آرین از بنا‌های نیمه اول دوران پهلوی دوم است. این دبستان که به مدرسه ارامنه مشهد نیز معروف بوده، مجاور کلیسای ده دی قرار دارد و نامش هم در پرونده ثبت ملی کلیسا برده شده، اما، چون شماره ثبت ملی تنها به عنوان کلیسای ده دی صادر شده است، بنای مدرسه در سال ۱۳۹۵ از سوی شورای خلیفه‌گری ارامنه فروخته می‌شود.

اکنون از این بنا به عنوان «حسینیه حضرت خدیجه کبری (س)» استفاده می‌شود و تغییر چندانی نیز در معماری آن انجام نشده است.

اداره پست ناحیه ۳ دومین ساختمان شناخته شده خیابان امام خمینی (ره) مشهد است که با وجود قدمت تاریخی ثبت ملی نشده است. بر اساس منابع مختلف، این بنا که نخستین اداره پست، تلگراف و تلفن مشهد محسوب می‌شود، یکی از نخستین ساختمان‌های مشهد مدرن بوده و عمری برابر با هتل تاریخی پارس و حتی بیشتر از آن دارد.

آن گونه که در کتاب تاریخ مشهد قدیم نوشته احمد ماهوان آمده است بنای پست‌خانه در سال‌های نخست بعد از احداث خیابان پهلوی سابق و هم دوره با بنا‌هایی مانند باشگاه افسران و اداره شهربانی سابق ایجاد شده است. کنسولگری پاکستان از دیگر بنا‌های مهم خیابان امام خمینی است که روبروی باغ ملی قرار دارد. این مجموعه در سال ۱۸۹۱ میلادی برابر با ۱۲۷۰ خورشیدی و در دوران فعالیت «نی الیاس» کنسول بریتانیا در مشهد ساخته شده است.

در محوطه کنسولگری پاکستان گوری نیز وجود دارد که متعلق به «فلورانس تمپل» همسر «سرهنگ هنری مارتیندل تمپل»، چهارمین کنسول انگلستان در مشهد است. نکته در خورتأمل درباره این مجموعه حفظ اصالت بنای اصلی آن با وجود گذشت بیش از ۱۳۰ سال از ساخت آن است.

بانک ملی یکی دیگر از آثار ثبت ملی شده خیابان امام خمینی (ره) مشهد است که ساختمان بانک ملی ایران است. این اثر به شماره ۱۴۳۵۹ در تاریخ ۱۶ اسفند ۱۳۸۴ و به عنوان بنایی متعلق به سال‌های ابتدایی حکومت پهلوی دوم در فهرست آثار ملی کشور با نام «بانک ملی مرکزی» ثبت شده است. در توضیح چرایی انتخاب این نام در پرونده ثبت ملی آن آمده است: این بنا از همان ابتدا برای بانک ملی ساخته شده، اما با توجه به ظاهر و سبک معماری آن «بانک مرکزی» نامیده شده است.

حمام ارگ و گاراژ مرمر نیز از دیگر ساختمان‌هایی است که دیگر وجود خارجی ندارد ولی در یاد مشهدی‌های قدیم باقی است. محدوده‌ای که برج بلند «بازار بین‌المللی طلا و جواهر مرمر» به عنوان مرتفع‌ترین ساختمان کنونی خیابان امام خمینی (ره) مشهد در آن قرار دارد، در سال‌های نه چندان دور میزبان دو بنای مهم حمام ارگ و گاراژ مرمر بوده است.

گاراژ مرمر که در ابتدای خیابان امام خمینی (ره) ۳۰ کنونی قرار داشته، دیر زمانی محل توقف اتوبوس‌ها و پیشتراز آن درشکه‌های مسافری بوده است. حمام ارگ نیز یکی از حمام‌های مورد توجه خانواده‌های متمول مشهدی بوده و اغلب اعیان و اشراف مشهد برای استحمام به آنجا می‌رفته‌اند.

میدان ارگ نیز که دیگر وجود خارجی ندارد همچنان در خاطر مشهدی‌ها زنده است. محمدتقی مدرس یزدی درباره ارگ مشهد که این روز‌ها دیگر نیست، می‌نویسد: «میدان ارگ دیگر بنای مهم خیابان امام خمینی (ره) بوده که اکنون اثری از آن باقی نمانده است.

در کتاب «گزارش مکتب شاپور» آمده است: «ارگ امروزی دارای میدانی است که خیابان پهلوی از طرف مغرب آن می‌گذرد. در سه قسمت دیگر میدان سه خیابان سواره‌رو احداث شده است. وسط میدان در سال ۱۳۳۳ قمری، زمان ریاست مالیه «مسیو لولو» به اهتمام مشارالیه مشجر گشته و از سال ۱۳۰۷ خورشیدی اطراف آن گلکاری شده است. بعد‌ها اشجار دیگری نیز کاشته شده است. در وسط میدان آلاچیقی است که سابقا محل موزیکچیان بوده و اکنون کافه است.»

آنچه از این تاریخچه بلند محله جنت می‌فهمیم همین است که هرچه قدر از تاریخ این محله شهر بنویسیم باز هم حرف برای گفتن باقی است.

کوچه جنب باغ ملی

بافت

محله ۲۰۱ هکتاری جنت حدود ۷ هزار نفر را در خود جای داده است و تراکم جمعیت در آن از میانگین شهر مشهد کمتر است. فقط ۳۸ درصد از محله جنت را بخش مسکونی تشکیل می‌دهد، حدود ۱۴ درصد از این محله تجاری و حدود ۱۳ درصد آن بهداشتی درمانی است. وجود ادارات مختلف در این محله باعث شده که ۱۲ درصد از محله نیز کاربری اداری، انتظامی داشته باشد.

نزدیکی محله جنت به حرم مطهر رضوی و مرکز شهر باعث شده است که بافت محله دگرگون شود و بخش‌های مسکونی در آن کاهش یابد.

رتبه ۱۴۶ جمعیت در میان محلات شهر مشهد، پایین بودن تراکم جمعیت در اکثر نقاط این محله را توجیه می‌کند. حدفاصل خیابان آیت الله شیرازی و بازارچه سراب و بخش کوچکی از بلوار شهید مدرس تراکم جمعیت بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ نفر است که نسبت به بقیه بخش‌های محله تراکم جمعیت بیشتری دارد. 

بیشتر ساختمان‌های محله جنت بلندتر از ۴ طبقه هستند. وجود ساختمان‌هایی با بیش از ۸ طبقه در این محله آن را خاص می‌کند.

دسترسی

به لحاظ دسترسی به خطوط قطار شهری باید گفت در این محله از سمت جنوب در خیابان ملک الشعرا بهار به ایستگاه امام خمینی (ره) خط یک قطار شهری و همچنین از جهت شمال و غرب در میدان شهدا و خیابان دانشگاه و میدان دکتر شریعتی دسترسی به ایستگاه‌های میدان شهدا، سعدی و شریعتی (مشترک بین خطوط یک و دو) خط دو قطار شهری مشهد برای شهروندان محله میسر است.

به طور میانگین از هر نقطه محله جنت تا ایستگاه اتوبوس ۱۳۶ متر راه است. فراوانی ایستگاه اتوبوس در راستای خیابان‌های آیت الله شیرازی، دانشگاه، آخوندخراسانی، امام خمینی و بولوار مدرس و ملک الشعرای بهار باعث شده است که فقط با پیمودن ۱۳۶ متر بتوان سوار وسایل نقلیه عمومی شد.

گنبد سبز

امکانات فرهنگی رفاهی

• بازار جنت، گنبد سبز، باغ ملی، خانه ملک، ساختمان دارایی، اداره پست، مرکز همایش‌های صدا و سیمای خراسان رضوی، ساختمان بیمارستان امام رضا، ساختمان و موزه بانک ملی، اداره کل تبلیغات اسلامی، دادگاه انقلاب، اداره کل کمیته امداد امام خمینی، بنیاد شهید و امور ایثارگران خراسان رضوی، اداره کل آموزش وپرورش خراسان رضوی، سازمان انتقال خون، اداره کل ثبت و اسناد، کنسولگری افغانستان، کنسولگری ترکمنستان، کنسول گری پاکستان، استانداری خراسان رضوی، فرمانداری شهرستان مشهد، اداره پزشکی قانونی ساختمان شماره ۲، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی، اداره کل امور مالیاتی خراسان رضوی، اتاق بازرگانی خراسان رضوی، سالن مهران، مجموعه ورزشی شهید چمران و گود پهلوانی، بیمارستان آریا، بیمارستان منتصریه، درمانگاه شماره یک فرهنگیان، درمانگاه شبانه روزی امام رضا، پایگاه مرکزی انتقال خون، بیمارستان امام رضا، مراکز پارا کیلینیکی- تشخیصی-آزمایشگاهی و مطب پزشکان، میدان ده دی، باغ ملی از مکان‌های هویتی و مهم محله جنت هستند.
• بوستان خطی رازی و باغ ملی دو فضای سبز این محله است که حدود ۴ دقیقه به طور متوسط زمان لازم است تا بتوان درهوای مطبوع بوستان نفس کشید.
• ۵ دبستان در این محله وجود دارد که می‌توان با پیمودن میانگین فاصله ۲۸۷ متر به آن رسید و سه دقیقه و ۳۵ ثانیه میانگین زمانی لازم است که دانش آموزان بتوانند در کلاس‌های درس ابتدایی شرکت کنند.
• سه درمانگاه در راستای خیابان آخوند خراسانی وجود دارد که با پیمودن میانگین ۳۲۳ متر از هر نقطه محله می‌توان به آن رسید.
• ۲۶ مسجد در این محله و ۱۸ مسجد در محلات اطراف جنت قرار دارد و با این وجود فقط یک دقیقه کافیست تا به نزدیک‌ترین مسجد قدم گذاشت. در این میان مساجد مهمی مانند مسجد بنا‌ها قرار دارد که نقش مهمی در انقلاب و دفاع مقدس دارد.
• ۴ سالن ورزشی در این منطقه و دو سالن در محلات پیرامونی آن قرار دارد و باعث شده که جوانان این محله با مشکل فضای ورزشی روبرو نباشند.

محدوده جغرافیایی

محله جنت از شمال به خیابان آیت الله شیرازی، از جنوب خیابان ملک الشعرای بهار، از شرق به خیابان آخوند خراسانی و از غرب به خیابان دانشگاه متصل است.
این محله در همسایگی محلات سرشور، امام خمینی، صاحب الزمان، کاشانی، راه آهن و بالاخیابان است.