محله قدس؛ از کلاته بوقه تا مجتمع‌های مدرن

تاریخچه

محله قدس که نام آن برگرفته از «شهرک قدس» است، تا پیش از انقلاب در میان مردم به «کلاته بوغه» معروف بود. نام «مزرعه کلاتچه بوغا» از دوره افشاری در وقف‌نامه‌ها دیده می‌شود.

طومار علیشاهی (سال ۱۱۶۰ هجری قمری) این مزرعه را جزء موقوفات آستان قدس رضوی معرفی کرده است. کتاب جغرافیای تاریخی شهر مشهد، مزرعه کلاته بوقه و سمزقند را با هم معرفی کرده و گفته که ساکنان این دو مزرعه ۲۴ خانواده و همگی اهل هرات و نیشابور بودند. همچنین این مزرعه‌ها دو رشته قنات داشته است. اکنون بیشتر ساکنان محله قدس، کُرد هستند.

گفتنی است اکنون روستای کاریزک که بنا به کتاب جغرافیای تاریخی شهر مشهد روستایی کوچک میان فتح‌آباد و کلاته بوغه بوده نیز در محدوده محله قدس (نزدیکی باغ پرندگان کنونی) قرار دارد. از آنجایی که این روستا وقفی نبوده، نامش در میان متون تاریخی دیده نمی‌شود و نمی‌توان گفت چقدر قدمت دارد.  محله قدس از سال ۶۵ تا دهه هشتاد به تدریج جزو بافت شهری شده است.

بافت

محله قدس ۱۵۴ هکتار وسعت دارد و یکی از معدود محلات مشهد است که پهنه مسکونی آن از درصد مساحت اختصاص داده شده به پهنه‌های تجاری و گردشگری کمتر است. این محله با مجتمع‌های تجاری و مجموعه آبی، بادی و شهربازی‌اش یکی از قطب‌های گردشگری مشهد است. تراکم جمعیت در این محله ۸۲ نفر در هر هکتار است که نشان دهنده جمعیت متعادل است.

ساختمان‌های مسکونی این محله همگی زیر سه طبقه است و تنها ساختمان چهارطبقه محله به برج تجاری اختصاص دارد. با توجه به فراوانی معتادان در نزدیکی این محله، تلاش شده با ایجاد کلانتری و پایانه گردشگری در محله قدس امنیت اهالی و گردشگران تأمین شود.

دسترسی

محله قدس از طریق بزرگراه شهید چراغچی و بولوار خیام شمالی به شریان‌های درون شهری مرتبط می‌شود. این محله به خطوط قطارشهری دسترسی ندارد، اما پراکندگی خطوط اتوبوس در محله مطلوب است و به طور میانگین از هر نقطه محله تا ایستگاه اتوبوس ۱۸۰ متر راه است.

امکانات رفاهی، فرهنگی و تفریحی

• حضور مجتمع‌های تجاری و گردشگری چون: الماس شرق، بازار وصال، بازار بین‌المللی و بازار سپاد باعث شده محله قدس یکی از قطب‌های تجاری مشهد باشد و گردشگران و شهروندان بسیاری برای خرید راهی این محله شوند.
• تونل باد محله قدس یکی از جاذبه‌های گردشگری منحصر به فرد در شرق کشور است که بسیاری از علاقه‌مندان به ورزش‌های هیجان انگیز را راهی این محله می‌کند.
• مجموعه آبی آفتاب، شهربازی خورشید و باغ پرندگان سه ظرفیت گردشگری و تفریحی دیگر این محله است.
• بزرگترین مرکز پرداخت خسارت بیمه ماشین شرق کشور در محله قدس قرار دارد.
• محله قدس دبستان ندارد، اما در محله‌های اطراف آن چهار دبستان وجود دارد. این محله همچنین درمانگاه ندارد. محله قدس سه مسجد دارد.

حدود جغرافیایی

محله قدس شکلی ذوزنقه‌ای دارد و از جنوب به بزرگراه شهید چراغچی و از غرب به بولوار خیام می‌رسد. محله‌های اسماعیل آباد، نوید، هدایت و بهمن در همسایگی آن قرار دارند. بولوار بهارستان یکی از خیابان‌های اصلی این محله است.