رسوم نوروزی ترک‌ها؛ قوم قدیمی مشهد
ترک‌ها از قدیمی‌ترین قوم‌های مهاجر ساکن مشهد هستند که در برهه‌های تاریخی دور و نزدیک و از شهر‌ها و کشور‌های مختلف به مشهد کوچ کرده‌اند و اکنون بیشترین آمیختگی را با فرهنگ این شهر دارند.
ترک‌ها از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین قوم‌های مهاجر ساکن مشهد هستند که در برهه‌های تاریخی دور و نزدیک و از شهر‌ها و کشور‌های مختلف به مشهد کوچ کرده‌اند و اکنون بیشترین آمیختگی را با فرهنگ این شهر دارند.
شاید به همین دلیل هم کمتر آداب‌ورسوم شهر و دیارشان را به‌یاد دارند. قفقازی‌ها، مروی‌ها، بادکوبه‌ای‌ها (باکویی‌ها)، تبریزی‌ها، مراغه‌ای‌ها، زنجانی‌ها، ترک‌های شمال خراسان و ترکمن‌ها در دوره‌های مختلف تاریخی گاه به میل و علاقه خود و گاه نیز به جبر زمانه به مشهد مهاجرت کرده‌اند.
ترک‌های مشهد در محله‌های سرشور، چهارباغ، پاچنار و ته‌پل‌محله سکونت داشتند. بعد از تخریب بافت اطراف حرم‌مطهر، این قوم در شهر مشهد پراکنده شد و اکنون نمی‌توان محله و کوچه‌ای را مختص ترک‌ها دانست. بااین‌حال، هنوز مسجد و کوچه ترک‌ها در بینادل امروزی نسبت به سایر محلات قدیمی، مرکزیت بیشتری دارد.
ورود به سال جدید با نان و سبزی
فرزانه دهرآزما که از نسل ترک‌های مهاجر عشق‌آباد است، برایمان از رسمی می‌گوید که مادرش هنگام تحویل سال، اعتقاد جدی بر اجرای آن داشته است: «بعد از تحویل سال، باید بزرگ‌ترین مرد خانواده با نان و سبزی وارد خانه می‌شد.» اجرای این رسم به‌نشانه برکت در سال برای خانواده تعبیر می‌شد.
تفسیر نقشِ تخم‌مرغ یکی‌دیگر از رسومی است که دهرآزما در خاطر دارد: «یک شب قبل از تحویل سال، به‌ازای هر یک از افراد خانواده، تخم‌مرغی لای پیاز قرمز می‌گذاشتند و در لحظه تحویل سال به او می‌دادند. روی هر تخم‌مرغ نقش خاصی می‌افتاد و آن نقش را برایش به نشانه سرنوشت او در آن سال تعبیر می‌کردند.»
عبور از سیاهی چهارشنبه‌سوری با شیربرنج
جشن چهارشنبه‌سوری ترک‌های بادکوبه‌ای (باکو) میان ترک‌های ساکن مشهد معروف بوده است. هنوز هم در جمهوری‌آذربایجان چهار چهارشنبه‌سوری در چهار چهارشنبه اسفند جشن گرفته می‌شود.
چهارشنبه آب (سوچرشنبه‌سی) در اولین چهارشنبه اسفند برگزار می‌شود. دومین چهارشنبه اسفند، جشن خاک، بعدی باد و آخری هم آتش است. ترک‌های باکوتبار مقیم مشهد، چهارشنبه آخر را مانند سایر مردم مشهد جشن می‌گرفتند.
سمیه خبازان که تبار اجدادش به باکوی آذربایجان می‌رسد، می‌گوید: «آن‌طور که مادرم تعریف می‌کند، دختران از روی آتشی که وسط کوچه روشن شده بود، می‌پریدند و می‌خوانند آتیل، ماتیل چرشنبه/ بختم آچیل چرشنبه.»
شیربرنج غذای مخصوصی بوده که به نشانه عبور از سیاهی‌ها در این شب طبخ می‌شده است.
سال پرمهمان با دلمه
آذری‌ها که بخش بزرگی از ترک‌های مقیم مشهد را تشکیل می‌دهند، گرچه دیگر مانند همشهری‌های سابقشان نوروز را با شعرخوانی عروسک «تَکَم» جشن نمی‌گیرند، هنوز قدری از آیین گذشتگانشان را گرامی می‌دارند.
سیامک مشکین که حدود بیست سالی می‌شود همراه خانواده به مشهد مهاجرت کرده است، از آیین خنچه‌برون در چهارشنبه‌سوری می‌گوید: «پدر و مادری که دختر عروس کرده‌اند، در این شب خنچه بزرگی شامل شام و شیرینی به خانه دخترشان می‌فرستند.»
درست‌کردن دلمه برگ‌مو در زمان تحویل سال یکی‌دیگر از آیین‌های نوروزی آذری‌هاست: «ما معتقدیم اگر بوی دلمه در زمان تحویل سال در خانه بپیچد، آن سال پرمهمان خواهد شد.»
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
نجات یک کلاس‌چهارمی 
آیین ۵۰۰ ساله خطبه‌خوانی حرم رضوی ثبت ملی شد 