دار فرت‌بافی زهرا خانم در مسجد برپاست

بهترين ويژگي کار محلی این است که شخص را وارد زندگی آدم‌‏ها می‌‏کند. زندگی‌‏هایی که بعضی اوقات عادی‌‏اند اما خیلی وقت‌‏ها عجیب می‏‌گذرند. شخص را با قهرمان‏‌هایی آشنا می‌‏کند که پس از سال‌‏های زیادی که از خدا عمر گرفته‏‌اند هنوز در حال به سررساندن قصه‏‌شان هستند.

در کنارشان آدم‏‌هایی هم وجود دارند که چشم ‏بسته وسط گود زندگی افتاده‌‏اند و به آن‏ها گفته شده كه برای زندگی‌‏شان بجنگند. زندگی این آدم‌‏ها گویی تکه‏ تکه شده و وصله زدن این تکه‌‏ها کار سختی است که آن‌‏ها باید انجام دهند.

از این آدم‌‏ها در منطقه ما کم نیستند؛ آن‌‏هایی که روز و شب کار می‌‏کنند تا تکه‌‏ای از زندگی‏‌شان را وصله بزنند و یک لقمه نان حلال بر سر سفره بگذارند. روزگاری شهر ما آن‌قدر کوچک بود که همه آدم‏‌هایش يكديگر را می‌‏شناختند و با هم آشنا بودند و از درد هم با‌خبر، اما از زمانی که شهر بزرگ شد، هر کدام به گوشه‌‏ای افتادیم و از درد هم بی‌‏خبر ماندیم.

حتی وجود اینترنت و شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی هم نمی‏تواند آدم‏ها را از درد هم با‌خبر کند. شاید برای همین است که مدام از همدیگر می‌پرسیم چه خبر و هیچ‌کس خبری ندارد.

آنچه امروز به عنوان گزارش می‌خوانید فصل کوتاهی است از داستان بلند زندگی‌ کسی است که همین گوشه و کنار در مقابل چشم‌های ما زندگی می‌کند اما بارها بی‌توجه از مقابلشان رد شده‌ایم. ما خیلی وقت‌ها چشم‌هایمان را روی خیلی چیزها می‌بندیم. بعضی وقت‌ها رسم همسایه‌داری را فراموش می‌کنیم و خودمان باورمان نمی‌شود.

مطلب مرتبط بانوی هنرمند محله مشهدقلی از 3 نسل فرت‌باف در خانواده‌اش می‌گوید

این کار شبیه به گلیم‌بافی است

 زهرا سادات که در محله پنجتن مشهد سکونت دارد سرش پایین است. کارش همین است که سرش همیشه پایین باشد و دستانش کار کنند. نگاه کردن به تار‌و‌پودهای فرَت و دستانش که اشتباهی کار نکنند تکرار هر روز اوست. در‌باره فرت‌بافی از مادربزرگم چیزهایی شنیده بودم اما به چشم ندیده بودم.

اگرچه زهرا سادات می‏‌گوید: این کار بیشتر شبیه به گلیم‌بافی است که با ‏ کاموا بافته می‌‏شود. می‏‌گوید: فرتبافی‌اي که قدیمی‌‏ها انجام می‌‏دادند با این هنر کمی تفاوت دارد و چیزی میان فرد و گلیم است.

زهرا در مورد دستگاهی که طولش بیشتر از چهارمتر است چنین توضیح می‌‏دهد: ساختن دستگاه فرت‌بافی زیاد سخت نیست و خودم آن را با استفاده از چند تکه چوب ساخته‌‏ام. البته بعضی از قسمت‌‏هایش را از قبل داشته‌ام.

نخش را هم از باز کردن ژاکت‌‏های قدیمی به دست آورده‌ام و روی دستگاه کشیده‏‌ام. این نخ‏‌ها تار دستگاه هستند و نخی که از میان ‏آن‌ها عبور می‌‏دهم پود هستند. زهرا برای گذراندن زندگی کار می‌‏کند: من و دخترم تنها زندگی می‌‏کنیم و سرپرستی نداریم.

می‌‏گوید: هر متر از فرَتی که می‌‏بافد بین ۵ تا ۶ هزار تومان قیمت دارد و می‌‏تواند مصارف زیادی داشته باشد مثلا به عنوان زیر‌انداز، روفرشی، روتختی و گلیم‏‌های تزیینی. زهرا هر روز صبح زود از خواب بیدار می‌‏شود و بعد از انجام دادن کار‌های مسجد کارش را شروع می‏‌کند.

آموختن فرت‌بافی از بانی افغانی

زندگی او به همراه دختر کوچکش چندسالی است در مسجد می‌‏گذرد. با اینکه هر روز صبح تا شب باید  کند، اما خادمی مسجد لطف دیگری دارد. نظافت کردن مسجد را دوست دارد و می‏‌گوید: خدمت به خانه خدا را دوست دارم. زهرا سر‌درد و استخوان‌درد هم دارد، اما به آن‌‏ها عادت کرده است. موقع حرف زدن گاه سرش را بالا می‌‏آورد. با اینکه ۵۰ سال دارد، اما چروک‏‌های روی صورتش سنش را بیشتر نشان می‌‏دهد‌: زمانه پیرم کرده.

زهرا سال‌‏ها پیش در اطراف اصفهان زندگی می‌‏کرد‌ و آنجا فرت‌بافی را از زنی افغانی آموخت و به خاطر علاقه به این کار آن را ادامه داد. اما از وقتی كه زندگی به او سخت گرفت از این هنر به عنوان منبع درآمدش استفاده می‌‏کند؛ درآمدی که بسیار کم است ولي وسیله گذران زندگی آن‏‌هاست.

زهرا می‏‌گوید: بعد از سال‏‌ها دربه‌دری و زندگی مستاجری، اهالی به ما پیشنهاد خادمي در مسجد را دادند كه قبول کردیم و از مسئولان مسجد اجازه گرفتیم كه دار فرت‌بافی‏مان را نیز دایر کنیم. از رنگ‏‌های شادی که در بافتن فرت استفاده می‏‌کند می‌‏پرسم و او فقط لبخندی می‌‏زند و می‌‏گوید: از رنگ‌‏های شاد استفاده می‌‏کنیم تا افرادي كه روی آن‏‌ها پا می‌‏گذارند، زندگي شادي داشته باشد.

از رنگ‌‏های شاد استفاده می‌‏کنیم تا افرادي كه روی آن‏‌ها پا می‌‏گذارند، زندگي شادي داشته باشد

از رنگ‌های شاد استفاده می‌کنم

در یک ساعتی که کنار زهرا نشسته‌‏ام نزدیک به نیم‌‏متر از فرت را بافته است. می‌‏گوید: این کار با وجود زیبایی‌هايي که دارد زیاد ظریف نیست. اما کارهای ظریف هم انجام می‌‏دهم که از نظر هنري بسیار ارزشمند است اما در این مناطق محروم خریداری ندارد. 

زهرا زیاد حرفی برای گفتن ندارد. تنها دلخوشی‌‏اش هم زندگی و کار د‌ر مسجد است که برای او امنیت و آرامش به ارمغان آورده است. اگرچه کارش بسیار سخت است و هر روزش با استخوان درد می‏‌گذرد و اگر یک روز کار نکند پول نانش درنمی‌‏آید اما رنگ‌‏های شاد را برای گلیمش انتخاب می‌‏کند تا در کنار رزق حلال برای خانواده شادی را هم برای مردمی که روی گلیم‌هایش پا می‌گذارند به ارمغان بیاورد.

*این گزارش یکشنبه، ۹ تیر ۹۲ در شماره ۶۰ شهرآرامحله منطقه ۴ چاپ شده است.