جوانان محله پنج تن، سالمندان را به زیارت می‌برند 
مسجد ابوذر غفاری برای اهالی فجر، حکم مسجد جامع را دارد 
مردم به بازمانده گورستان تاریخی گلشور ارادت دارند
حوالی سال ۱۳۰۰ خورشیدی قدیمی‌ترین گورستان عمومی مشهد درحالی در محله گلشور مشهد برای رفتگان آغوش باز می‌کرد که متولیان آن نیت کرده بودند محلی برای دفن علما و سادات باشد. شاید همین نیت هم بود که باب آشنایی یکی از متولیان را با مرحوم آیت‌ا... معصومی‌اشکوری فراهم آورد و بعد هم وصیت این عالم بزرگوار که باعث شد سه سال بعد از مرگ وی قبرش نبش و از قریه اشکور به گورستان گلشور مشهد حمل و آنجا به خاک سپرده شود.
همین اتفاق کافی بود تا اهالی منطقه گلشور به این عالم بزرگوار ارادت بورزند و مقید به رفتن به مزارش و خواندن فاتحه‌ای شوند. در سال ۱۳۹۳ در جایی که تنها چند قبر دیگر غیر از مزار مرحوم اشکوری از قدیمی‌ترین گورستان تاریخی مشهد باقی‌مانده، اهالی ارادتمندانه بر سر مزار این عالم می‌روند، فاتحه می‌خوانند و خرما خیرات می‌کنند.
اینها غیر از ساکنان خطه شمالند که بیشتر اوقات سال را وقتی برای زیارت امام رضا (ع) به مشهد می‌آیند، سر مزار عالم بومی‌شان هم می‌آیند. اینها اهالی منطقه‌ای هستند که وجود یک عالم در خاک منطقه‌شان برایشان قرب و ارزش دارد، برایشان آرامش است و قرار.
وقتی به مزار مرحوم آیت‌ا... سیدمحمدتقی معصومی‌اشکوری در مکانی که امروز آن را به نام بوستان بهشت می‌خوانند می‌رویم، گنبد سبز فلزی کوچکی قرار دارد که تنها یادگار قبرستان تاریخی گلشور هم هست. سایبانی سبز برای سید و زیر آن سایبان چند پله پایین می‌رود تا به مقبره سید می‌رسد. بالای سر مقبره لوحی نصب شده که مختصری از زندگی‌نامه وی نوشته شده است.
عالمی پیر و پدر و اجدادش
آیت‌ا... سید محمدتقی معصومی‌اشکوری به سال ۱۳۱۲ ه. ق در قریه «کیارْمَش» از دهستان اشکورسفلی متولد می‌شود. پدر و اجدادش همگی از سادات و علما بودند. وی بعد از فراگیری قرآن در سال ۱۳۲۳ ه. ق دیار اشکورات را ترک و برای تحصیل علوم دینی رهسپار حوزههای علمیه می‌شود، مرحوم اشکوری در سه حوزه علمیه بزرگ به فراگیری علم و دانش و معنویت همت می‌گمارد.
حوزه علمیه قزوین که دارای مرکزیت علمی خاصی بود، نجف اشرف و مشهد مقدس که مرحوم آیت‌ا... معصومی‌اشکوری مدتی از عمرش را در آن سپری می‌کند. آیت‌ا... معصومی‌اشکوری در سال ۱۳۴۸ ه. ق بعد از اتمام تحصیلات و کسب مراحل و مدارج عالیه علمی به وطن بازمی‌گردد و از سال ۱۳۳۷ و ۱۳۳۸ ه. ق وارد عرصه منبر می‌شود.
کتاب«دو چوب و یک سنگ»
آیت‌ا... معصومی‌اشکوری در سال ۱۳۵۳ ه. ق کتابی به نام «دو چوب و یک سنگ» تألیف می‌کند که به‌صورت کشکولی از معارف دینی و مطالب علمی و ادبی است. درباره وجه‌تسمیه این کتاب مطالب زیادی از علمای مختلف بیان شده، برخی معتقدند به نام مقدس علی (ع) مسمی است؛ چون دو چوب اگر به‌طور عمودی گذاشته شود، با یک سنگ بدین صورت نوشته می‌شود: «۱۱۰» و عدد ۱۱۰ مطابق با عدد نام مقدس حضرت علی (ع) است.
البته برخی بزرگان از جمله مرحوم آیت‌ا... سیدمحمود مجتهد سیستانی از علمای حوزه مشهد فرمودند: این نام «دوچوب و یک سنگ» نمادی از مطالب دیگر است که مأذون در بیان نیستیم. مرحوم آیت‌ا... معصومی‌اشکوری درباره کتابش در وصیتنامهای که در آخر کتاب ایشان ذکر شده است، این‌گونه مینویسد:این کتاب تقریبا ۴۰ سال بعد از رحلت مؤلف در جمادی الآخر ۱۳۸۲ ه. ق در چاپخانه علمیه قم به چاپ رسید و با استقبال بسیار زیادی روبه‌رو شد؛ در سال ۱۴۱۶ ه. ق نیز این کتاب به همراه ضمائم جلد دوم و شمهای از حالات مؤلف با تقریظ آیت‌ا... سیدمحمد مهدی مرتضوی‌لنگرودی از علمای قم، سلمه ا...، توسط نشر سایه در ۱۹۲ صفحه به طبع رسیده است.
مرحوم آیت‌ا... معصومی‌اشکوری علاوه‌بر کتاب فوق، رسالات دیگری که درمجموع ۶۰۰ صفحه دست نوشته است، در ابواب فقه و اصول تألیف کرده که هیچ‌کدام از آنها تاکنون به چاپ نرسیده است. درباره نوع زندگی آیت‌ا... مرحوم معصومی‌اشکوری نوشته‌های زیادی از اطرافیانش برجای مانده که در آن بیان شده است: سعی وافری در بهسازی اخلاق و رفتار و تربیت مردم داشت و معلم نمونهای در این رهگذر بود.
اگر وجهی از عائدات خود یا وجوهات شرعی به دست میآورد، به فتوای خود و اجازه از مراجع عظام در امور شرعی استفاده می‌کرد و صرف فقرا و مستحقان و مستمندان واقعی می‌شد. وی درنهایت قناعت زندگی می‌کرد و از تجملات و تظاهرات پرهیز داشت.
آن‌طور که در برخی منابع آمده خانه مرحوم در زمان فوتش شامل دو اتاق بالا و پایین و یک ایوان ساخته‌شده از چوب و گل بود و به همین سبک خانهای هم در ییلاق داشت که مفروش به حصیر‌های بافت محلی بود. در همین مکان‌ها از مراجعان پذیرایی می‌کرد و حتی برای تهیه سوخت به جنگل می‌رفت و با داس و تبر از درختان خشک شده، هیزم تهیه می‌کرد و به منزل میبرد.
اشکوری، بازمانده گورستان تاریخی گلشور
در ۲۷ رجب ۱۳۵۶ ه. ق مطابق با ۱۳۱۶ ه. ش آیت‌ا... معصومی‌اشکوری در یکی از قُراءِ اشکور؛ قریه «شوئیل» (حدود پنج کیلومتری روستای دشتک) دارفانی را وداع می‌گوید و در همان روستا به رسم امانت به خاک سپرده می‌شود.
اما سه سال بعد وصی خاص وی با اطلاع از نیت مرحوم درخصوص محل دفنش در مشهد مقدس، جسد وی نبش قبر و به مشهد مقدس حمل می‌شود و در قبرستان گُلْشُور حسین‌آباد مشهد (انت‌های خیابان ۳۰ متری طلاب) دفن می‌شود. یکی از بازماندگان مرحوم دراین‌باره می‌گوید: ملک قبرستان گلشور از سوی مردی وقف این‌کار شده بود و این واقف هنگام وقف نیت کرده بود اولین کسی که در آن مکان دفن شود، یک عالم باشد.
سال ۱۳۷۴ ه. ش شهرداری و مسئولان شهری مشهد تصمیم می‌گیرند قبرستان گلشور که در محدوده شهری قرار گرفته بود، تبدیل به بوستان شود. ازاین‌رو قبرستان تخریب می‌شود و در هنگام تخریب با مزار آیت‌ا... برخورد و تصمیم گرفته می‌شود این مرقد باقی بماند.
واقف قبرستان گلشور هنگام وقف نیت کرده بود اولین کسی که در آن مکان دفن شود، یک عالم باشد
بخشی از هویت محله
برخی از اهالی منطقه طلاب که از قدیم شاهد قبرستان گلشور (تا حدو ۳۰ سال پیش برجای بوده) و حالا مکان فعلی آن یعنی بوستان بهشت بودند، از بین نرفتن مزار این عالم را بی‌دلیل نمی‌دانند و معتقدند ارادت و احترام اهالی این منطقه به وی باعث شده این مزار باقی بماند. یکی از قدیمی‌ها دراین‌باره می‌گوید: زمان تخریب قبرستان قرار بود این مزار هم از بین برود که با نگرانی مردم روبه‌رو شد حتی برخی می‌گویند معجزه روشنی اتفاق افتاد که این مزارتخریب نشده است، اما من می‌گویم برخی اتفاقات در کار هم باعث شد، مسئولان از تصمیم خود منصرف شوند چرا که آن روز، آنها ارادت اهالی این منطقه را به‌وضوح دیدند.
ایروانی که می‌گوید پدر و پدربزرگش در کوره آجرپزی که در همین مکان قرار داشته کار می‌کرده‌اند، ادامه می‌دهد: به یاد دارم پدرم هر هفته سر مزار این عالم می‌رفت و فاتحه می‌خواند، می‌گفت ثواب دارد و من هم همین کار را می‌کنم همان‌طور که برای باقی اموات انجام می‌دهم ولی مزار سید یک فرقی دارد، شاید به‌خاطر همین ارادت مردم باشد که باعث شده بخشی از هویت اینجا شود.
مسافران سراغ مزار آقا را می‌گیرند
حاج آقا همتی از دیگر قدیمی‌ها می‌گوید: مزار آیت‌ا... معصومی فقط برای اهالی محل شناخته‌شده نیست و بسیاری از مسافران که برای خرید به بازار می‌آیند، سراغ آن را از ما می‌گیرند. تا چند وقت پیش که مزار آقا از دور هم پیدا بود، نشانشان می‌دادیم اما حالا مدتی است این مزار در محدوده بوستان بهشت قرار گرفته و اطرافش محصور است.
یکی از بازماندگان و نوه آیت‌ا... معصومی‌اشکوری این روز‌ها پیگیر برخی مراکز برای توجه بیشتر به این مکان هستند. معصومی‌اشکوری بیان می‌کند مکاتبات زیادی با ادارات اوقاف و شهرداری برای این‌کار انجام داده و از مسئولان خواسته به خاطر ارادت مردم به این بزرگوار زمینه حضور بیشتر مردم در این مکان فراهم آید.
اینها همه در حالی است که برخی مسئولان اعتقاد دارند شهر مشهد علمای زیادی در دل خود دارد و امکان ندارد برای همه آنها مزار و بارگاهی احداث شود و البته مقصود شهرآرامحله منطقه ۴ هم بیان اختلاف نظر مسئولان در این رابطه نبوده است. برای این نشریه مردمی حضور و ارادت مردم و نظر آنها اهمیت دارد. به همین دلیل از این مکان که به‌عنوان یکی از پتانسیل‌های فرهنگی و مذهبی و همچنین گردشگری است و ازسوی برخی مسئولان شهرداری هم بر آن تاکید شده، یاد می‌کنیم.
* این گزارش یکشنبه، ۲۰ مهر ۹۳ در شماره ۱۲۳ شهرآرامحله منطقه ۴ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
