با حفظ قرآن کار‌هایم نظم خاصی پیدا کرد 
موسی داوودی، دود انگشترسازی خورده است 
موسی داوودی، دود انگشترسازی خورده است
حسین شکیبا| مثل همیشه با همان سکوت معنادارش، سربه زیر مشغول کار است. دور از همه رنگ‌و‌لعاب‌های بازار دست‌هایش میان دود قلع و گرمای آتش برای روزی حلال هنر‌آفرینی می‌کنند.
انگشترساز جوان، اما با‌تجربه محله المهدی مشهد سال‌ها پیش در حضور استاد خود درس آموخته تا حالا در سکوت کوچه‌های محله با کوله‌باری از تجربه، آرام‌آرام شمش‌های نورد‌شده نقره را شکل دهد و زینتی برای انگشتان دیگران خلق کند.
یک بعدازظهر بهاری، مهمان کارگاه کوچک موسی داودیباغبان در خیابان صبا شدیم تا از کارش بگوید و زندگی‌اش.
برایت مشکل است!
انگشترساز ۳۸ ساله محله ما آغاز فعالیتش در این رشته را از حدود ۱۷ سال پیش، زمانی که به‌تازگی از خدمت سربازی برگشته بود، به یاد می‌آورد.
او اهل روستایی از توابع ملک‌آباد است و برای امرار معاش به مشهد آمده. چند شغل را تجربه می‌کند تا اینکه به کار برادرش یعنی انگشترسازی رو می‌آورد.
اما این جمله استادش که به او گفته بود «سن تو زیاد است و یادگیری این کار برایت مشکل» باعث می‌شود تا عزمش را جزم کند و فقط با دو سال شاگردی نزد مرتضی احمدی از استادان این رشته در کوچه عیدگاه، این هنر را یاد بگیرد.
حالا او و برادرش در کارگاه کوچکی مشغول‌اند و روزی‌شان را از این راه درمی‌آورند.
دود در چشم ما...
موسی داودی در‌حالی‌که مشغول کار با هواگاز و تکه‌سیم قلعی برای چسباندن قطعات به یکدیگر است، از روزگار شاگردی‌اش چنین بیان می‌کند: اوایل هفته‌ای ۲ هزار تومان دستمزد می‌گرفتم تا اینکه به هفته‌ای ۴ هزار و ۵۰۰ تومان رسید، اما آن‌وقت دیگر قصد داشتم مستقل کار کنم و مزدبگیر نباشم.
درحالی که از آسیب‌های طولانی‌مدت این کار به دلیل استفاده از بعضی مواد، به دستگاه‌تنفسی و چشم‌هایش می‌گوید، ادامه می‌دهد: حالا هم بعد از این همه سال برای ساخت هر انگشتر بین ۵۰۰ تا هزارو ۳۰۰ تومان دستمزد می‌گیرم؛ البته خدا را شکر.
بازار کسادِ «هنر»
او که حرفه‌اش را به برادر کوچک‌ترش نیز آموزش داده، توضیح می‌دهد: معمولا مشتری‌ها نقره و نگین را خودشان برای ما می‌آورند و وقتی انگشتر آماده شد، دستمزدی به ما می‌دهند.
با افزایش قیمت طلا مثل گذشته استقبال خوبی از این کار و هنر نمی‌شود
به قول این هم‌محله‌ای بیشترین زمان لازم برای ساخت یک انگشتر یک‌ساعت است و دستمزدش با تغییر وزن انگشتر فرق نمی‌کند. این تفاوت کار او با هم‌صنف‌هایش است.
داودی ادامه می‌دهد: اگرچه شب عید به دلیل حضور زائران، کاروکاسبی‌مان رونق دارد و در بعضی مناسبت‌های خاص تا آخر شب کار می‌کنیم، با افزایش قیمت طلا مثل گذشته استقبال خوبی از این کار و هنر نمی‌شود.
شمش نقره
به میز کار و دستگاه‌های کارگاهش نگاه می‌اندازم، کنجکاو می‌شوم کاربرد آنها را برای ساختن انگشتر‌هایی به این ظریفی بدانم.
سیم نازکی از نقره را نشانم می‌دهد و می‌گوید: در ابتدا به نقره که شبیه ساچمه‌هایی کوچک است، کمی مس اضافه می‌کنیم؛ این کار در شکل‌گیری آن موثر است. بعد آن را در دمای ۸۰۰ درجه سانتی‌گراد ذوب می‌کنیم تا به شکل شمش درآید.
او به دستگاهی که دو غلتک نسبتا بزرگ دارد، اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: با دستگاه نورد شمش نقره را به ورقه‌های نازک تبدیل می‌کنیم.
سپس با دستگاه‌هایی به نام «ملیله» و «حدیده» ورقه‌ها را به شکل سیم‌هایی نازک در‌می‌آوریم تا با حالت دادن و کنار هم گذاشتن سیم‌ها در کنار نگین انگشتر زیبایی بسازیم.
نقش می‌اندازیم و جلایش می‌دهیم
«چنبره» یا «رکاب» از اجزای ساختمان نقره‌ای یا طلایی یک انگشتر هستند که نگین را بر روی خود جای می‌دهند. این را داودیباغبان بیان می‌کند و درباره مراحل مختلف ساخت یک انگشتر می‌افزاید: بر روی چنبره نقش می‌اندازیم و پس از سمباده و سوهان کشیدن، جلایش می‌دهیم.
البته گاهی برای تزیین بیشتر، قطعه‌های ظریف شکل‌داده‌شده نقره را کنار نگین اصلی انگشتر می‌گذاریم. هرازچندگاهی ویترین کوچک مغازه، پای عابران پیاده را به این کارگاه کوچک باز می‌کند.
بعضی هم برای کار‌های دیگر و در اصطلاح تعمیر انگشتر می‌آیند؛ کار‌هایی مثل سوار کردن نگین بر روی رکاب، میل حلقه و جوش زدن رکاب.
ارج‌وقرب هنر
مرد میان‌سالی انگشتر قدیمی‌اش را برای تعمیر می‌آورد که باغبان آن را نشانم می‌دهد و می‌گوید: کاش مردم قدر هنرِ دست ما را بدانند و کار‌های ساخته‌شده با دستگاه را به آن ترجیح ندهند.
از او که بیشتر در‌این‌باره جویا می‌شوم، می‌افزاید: در برخی کارگاه‌ها توسط قالب‌های از‌پیش‌تهیه شده، می‌توانند تا روزی ۲ کیلوگرم انگشتر نقره تولید کنند و این تفاوت کار دست و ماشین است.
داودیباغبان درمورد کیفیت نامناسب انگشتر‌های ماشینی در مقایسه با دست‌سازها، بیان می‌کند: چمبره انگشتر‌های ماشینی بیشتر شکل‌های مشبک و پنجره‌ای دارد و به دلیل اینکه هنگام شکل‌دادن با قالب، منافذی از هوا در آن به وجود می‌آید، استقامتشان کم است.
نگین‌های فیروزه روی میزش را نشانم می‌دهد و با لبخندی کنایه‌دار می‌گوید: برخی مردم نگین‌های چینی را که از سنگ‌های تقلبی و نامرغوب تهیه شده‌اند، به دلیل ارزان بودن انتخاب می‌کنند که جذابیت کار‌های اصل را ندارد.
طول عمر می‌خواهی یا ...
درمان بیماری‌های مختلف، افزایش اعتماد به نفس، دفع غم‌وغصه، ایجاد نشاط و شادی، طول‌عمر و دوری از بلایا بخشی از مطالبی است که بر روی تقویم دیواری مغازه او می‌بینم. خواص نگین‌های انگشتر یکی از عواملی است که خیلی‌ها را علاوه‌بر زیبایی به سمت تهیه آنها می‌کشاند.
درباره همین موضوع از جوان انگشترساز محله‌مان می‌پرسم؛ می‌گوید: افرادی را می‌شناسم که به خواص انگشتر‌ها و تغییری که به خاطر آن در زندگی‌شان رخ داده، اعتقاد دارند.
او ادامه می‌دهد:، اما اگر از من بپرسید، می‌گویم بیشتر به تأثیرات معنوی سنگ‌هایی مثل عقیق، فیروزه و دُر نجف معتقد هستم، به‌ویژه، شرف‌الشمس که فقط یک روز از سال دعای مخصوصش را حک می‌کنند و خواص زیادی دارد.
کارآموزی که کردی، هوشت راهم به کار بینداز!
«انگشترسازی، شغل آسانی نیست که در زمان کوتاهی بتوان آن را یاد گرفت. شاید در ابتدا خیلی‌ها را به این فکر بیندازد که کار مناسبی برای شروع است ولی...»
اینها را باغبان می‌گوید و اضافه می‌کند: برای یادگیری این پیشه، فرد باید دست‌کم دو تا سه سال کارآموزی کند تا به طور کامل آن را فراگیرد؛ اما حوصله زیاد، علاقه، دقت و هوش خوب لازمه این هنر است؛ چون توجه به تنوع سلایق در این کار، خلاقیت زیادی می‌خواهد تا سفارش‌های بیشتری بگیریم.
* این گزارش سه شنبه، ۱۷ شهریور ۹۲ در شماره ۵۲ شهرآرامحله منطقه ۷ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
