در مرکز تحقیقات جهادکشاورزی مشهد چه می‌گذرد؟
بخش آموزش بهرهبرداران مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی تلاشی است برای توسعه کارآفرینی و ایجاد اشتغال و آموزش هرچه بیشتر کسانی که به فعالیت‌های کشاورزی علاقه دارند.
مسافت کمی بعد از پلیس‌راه سمت چپ تابلوی بزرگ مرکز تحقیقات و آموزش جهاد کشاورزی همیشه یک سؤال بزرگ در ذهنمان ایجاد می‌کرد که اینجا چه اتفاقی می‌افتد؟ وقتی به مناسبت روز اقتصاد مقاومتی و کارآفرینی پیشنهاد نوشتن درباره این مرکز را دادیم هنوز نمی‌دانستیم که با چه وسعتی روبه‌رو هستیم.
اما زمانی که قرار شد درباره‌اش بنویسیم دیگر می‌دانستیم که گستردگی فعالیت‌های مرکز آن‌قدر زیاد هست که نتوان به همه موضوع‌ها و فعالیت‌های آن پرداخت. ما در این گزارش فقط توانستیم به گوشه کوچکی از فعالیت‌های مرکز که ارتباط مستقیم با کارآفرینان و راهبرد‌های اقتصاد مقاومتی دارد برسیم.
بخش آموزش بهرهبرداران و انتقال یافته‌های تحقیقاتی مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی تلاشی است برای توسعه کارآفرینی و ایجاد اشتغال و آموزش هرچه بیشتر کسانی که به فعالیت‌های کشاورزی علاقه دارند.
نقطه شروع یک کنکاش
قرار است که از فعالیت‌های این بخش گزارش داشته باشیم. محمد رضا رمضانی‌مقدم، مدیر آموزش بهرهبرداران، توضیح می‌دهد که این قسمت ۳ زیر مجموعه دارد. بخش آموزش بهرهبرداران مسئولیت آن با علی زنگنه، فوق لیسانس مهندسی علوم دامی است.
شبکه محققان معین مرکز تحت نظر محمد قاسم‌زاده گنجه‌ای، دکترای خاک‌شناسی و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات است و بخش آموزش و ایجاد زمینه اشتغال زنان روستایی مرکز که با هدایت الهام آذرپژوه، دکترای صنایع غذایی، کار می‌کند.
از این به بعد با این ۳ نفر همراه می‌شویم تا هر کدام درباره فعالیت‌های بخش زیر مجموعه خودشان توضیحاتی بدهند. آنچه می‌خوانیم کنکاش یک خبرنگار درباره بخش آموزش مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی با همراهی ۳ کارشناس است که می‌تواند راه‌گشای کسانی باشد که به دنبال آموزش و اشتغال و گواهینامه معتبر هستند.
واژه بهرهبرداران شاید در ابتدای کار برای کسی که می‌خواهد وارد این مجموعه شود ناملموس و ناآشنا باشد، اما تعریف ساده‌ای دارد. هرکسی که به نوعی با کشاورزی ارتباط دارد و به نوعی از خدمات این مرکز استفاده کرده یک بهره‌بردار است که توضیح کامل‌تر آن در پرسش‌ها ارائه می‌شود.
زنان فعال با ما همکاری می‌کنند
شاید جذاب‌ترین بخش بهرهبرداران این قسمت باشد. جایی که ارتباط مستقیم با روستا و زنان فعال آن دارد. اتاق آذرپژوه که ترکیبی از صنایع دستی مختلف است این جذابیت را بیشتر برای ما آشکار می‌کند.
او ابتدا برای ما از زنان تسهیلگر می‌گوید. اصطلاحی که برای ما ناآشنا، ولی برای آن‌ها کارگشاست. ماجرای تسهیلگران از آنجایی جالب می‌شود که بدانیم این افراد از میان زنان داوطلب و فعال منطقه انتخاب می‌شوند.
مسئول بخش آموزش زنان روستایی در این باره می‌گوید: «از سال ۱۳۸۷ طرح زنان تسهیلگر در روستا‌های کشور اجرا شده است. در این طرح به زنان روستایی داوطلبی که دیگران به این افراد اعتماد دارد و از هر لحاظ مورد قبول مجموعه هستند آموزش‌هایی داده می‌شود که رابط بین مرکز و زنان روستایی باشند.
زنان تسهیلگر مشکلات منطقه و محله‌شان را بررسی و به ما اعلام می‌کنند تا از طریق کلاس‌های آموزشی یا تشکیل صندوق‌های خرد به آن‌ها کمک کنیم». برای مرکز فرقی نمی‌کند که تسهیلگر یک زن مسن کارآفرین باشد یا یک دختر جوان تحصیل‌کرده.
آنچه مهم است میزان اعتماد و مقبولیت مردمی به اوست. آذرپژوه ادامه می‌دهد: «تسهیلگر می‌تواند بیاید و به عنوان نماینده آن گروه صحبت کند و رابطی باشد تا بتوانیم با تشکل‌ها پیوند داشته باشیم و کلاس‌های آموزشی برایشان بگذاریم.»
زنان روستایی و عشایری با جمعیت ۱۰ میلیون نفر به عنوان عامل کلیدی بخش مولد کشاورزی فعالیت می‌کنند
۱۰ میلیون زن در بخش کشاورزی داریم
دکتر آذرپژوه که کمتر از یک سال است مسئولیت بخش زنان روستایی را برعهده گرفته و عضو هیئت علمی مرکز آموزش است، از ضرورت حضور زنان و وجود این بخش می‌گوید: «زنان روستایی و عشایری بر اساس سرشماری سال ۹۰ با جمعیت ۱۰ میلیون نفر به عنوان عامل کلیدی بخش مولد کشاورزی فعالیت می‌کنند. در این راستا یک دفتر توسعه فعالیت‌های روستایی و عشایر در وزارت کشاورزی تشکیل شده است».
این دفتر از سال ۱۳۷۲ تاکنون در راستای توسعه ظرفیت‌های اقتصادی و اجتماعی فعالیت‌های آموزشی و ترویجی زنان روستایی در حال فعالیت است. آذرپژوه درباره اهدافی که دنبال می‌کنند، می‌گوید: «مهم‌ترین هدف ما توان‌افزایی زنان روستایی و عشایر برای ایفای نقش مؤثرتر در بخش کشاورزی و بهبود معیشت خانوار روستایی است.
دومین هدف افزایش میزان دسترسی زنان روستایی به منابع شامل آب، زمین، سرمایه، تسهیلات و اعتبارات و خدمات آموزشی و ترویجی است. سومین هدف ارتقای دانش و مهارت زنان برای افزایش و بهبود تولیدات بخش کشاورزی است.
افزایش آگاهی و ایجاد روحیه مشارکتی، افزایش ضریب امنیت و سلامت خانوار و در نهایت توسعه اشتغال و کارآفرینی زنان روستایی از دیگر رویکرد‌های این بخش است».
دوره‌های کسب وکار داریم
این قسمت در شش ماه ابتدای سال ۹۷، ۷ دوره آموزشی برای زنان روستایی و ۳ دوره برای زنان عشایر برگزار کرده است. کلاس‌های محصولات لبنی، فراوری زعفران، آلوی خشک وکشمش، کسب وکار و بازار‌یابی و صندوق‌های خرد که برای اعطای وام تشکیل می‌شود برای زنانی که می‌خواهند هویت مستقلی در کار داشته باشند، راه‌گشاست.
حوزه کار دکتر آذرپژوه از زنان حاشیه شهر مشهد تا روستا‌های دور را در بر می‌گیرد. او می‌گوید: «ما به شهر‌های مختلف از زاوه گرفته تا رشتخوار رفته‌ایم. برای عشایر در محل خود عشایر کلاس برگزار می‌کنیم.
کلاس از طریق مدیریت جهاد کشاورزی آن شهرستان هماهنگ می‌شود و خانم‌ها در یک مکانی جمع می‌شوند مکانی که می‌تواند مسجد یا مدرسه باشد. اکنون دوره‌های کمیته امداد هم هست. چندین دروه عملی برگزار کردیم.
کمیته امداد با ما قرارداد بست و از شهر‌های دیگر به مشهد آمدند و میهمان ما بودند. بقیه موارد ما خودمان در محل می‌رویم. روستا‌های اطراف مشهد هم هست. کارشناس ما شناسایی می‌کند که در هر روستا بر اساس آمار تولید چه مسئله‌ای نیاز دارند.
به طور مثال در شهرستان زاوه کشت زعفران داریم و مشکل فراوری زعفران دارند و در این زمینه به آموزش نیاز دارند. محقق ما درخواستش را می‌دهد و ما به آن مکان می‌رویم.
بستگی دارد به اینکه کجا احتیاج بیشتر است. من جا‌هایی مثلا در میان بام رفتم که حتی آب برای خوردن ندارند. ما سعی می‌کنیم همه روستا‌ها را بر اساس نیازی که دارند پوشش دهیم».
آموزش‌های ما عملی و کارگاهی است
زنگنه که عمومی‌ترین بخش مرکز را عهده‌دار است نگاه گسترده‌ای به کاری که انجام می‌دهد، دارد. او می‌گوید: «فراگیرِ ما از یک پیرمرد کشاورز بی‌سواد کلاه نمدی در روستا گرفته تا پروفسور استاد دانشگاه است. همه افراد شامل حال بهرهبرداران ما می‌شوند».
او درباره تاریخچه این بخش می‌گوید: «ما در سال ۵۴ بخشی در وزارت کشاورزی به نام ترویج کشاورزی داشتیم. در دوره انقلاب، جهاد سازندگی ایجاد می‌شود و این بخش را از سال ۶۱ در این سازمان داریم.
سال ۸۱ دو وزارت جهاد سازندگی و کشاورزی ادغام می‌شود. این نهاد در مراکز تحت عنوان دفتر حرف و مشاغل کشاورزی شناخته و در نهایت در سال ۹۱ به نام دفتر آموزش بهرهبرداران کشاورزی نامیده می‌شود.»
بخش آموزش شامل حال افراد زیادی می‌شود و از این‌رو اقشار مختلف می‌توانند از آن استفاده کنند. زنگنه درباره دوره‌های آموزشی مرکز توضیحات بیشتری می‌دهد: «نحوه ارائه دوره‌های ما بیشتر به صورت عملی و بر پایه مهارت‌آموزی است یعنی دوره‌های ما مبتنی بر کلاس و دروس تئوری نیست.
فرد باید سر باغ و داخل مزرعه برود. پشت تراکتور بنشیند و یا با دام ارتباط بگیرد و به صورت عملی وکارگاهی آموزش ببیند. گستره کار ما برای شاغلان و هم افراد جویای کار است. برای افراد شاغل ما تقویت مهارت داریم و به آن‌ها آموزش صحیح می‌دهیم».
هرتشکلی می‌تواند درخواست دوره آموزشی بدهد
تعداد افرادی که تا به حال در این دوره‌ها آموزش دیده‌اند به ۳۶۲ هزار نفر می‌رسد. افرادی که تعداد زیادی از آن‌ها وارد بازار کار شده‌اند یا توانسته‌اند فعالیت‌هایشان را گسترش بدهند.
زنگنه توضیح می‌دهد: «تعداد افراد بهره‌بردار در استان خراسان رضوی ۳۶۲ هزار نفر است که سالیانه به ازای این افراد به صورت میانگین حداقل یک ساعت آموزش داریم.
کار ما بر اساس سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی، اقتصاد مقاومتی و حفظ منابع طبیعی و زیست محیطی به‌ویژه بهره‌وری منابع انرژی است. ما در استان خشکی هستیم و بحث آب اولویت زیادی دارد. هدف دیگر ما تأمین زنجیره غذایی انسانی است. سرفصل دوره‌ها منطبق بر دوره‌های سازمان فنی و حرفه‌ای کشور است».
حدود ۸۰۰ دوره بر اساس امکانات، اقلیم، علایق، سلایق و توانمندی‌های استان نیازسنجی شده است و در این مرکز برگزار می‌شود. دوره‌ها ممکن است ۳ روز تا ۶ ماه طول بکشد و در پایان دوره‌ها به شرکت‌کنندگانی که امتیاز لازم را کسب کرده باشند، گواهینامه معتبر اهدا می‌شود.
مسئول آموزش بهرهبرداران درباره نحوه جذب نیز توضیحاتی می‌دهد: «نحوه جذب ما از طریق ارتباط با تشکل‌ها و نهاد‌هایی مانند مراکز خدمات جهاد کشاورزی، سازمان امور عشایری، کمیته امداد امام خمینی، بسیج مهندسین کشاورزی، بسیج سازندگی پایگاه‌های بسیج، تعاونی‌های کشاورزی و صنوف و انجمن‌های کشاورزی است.
برخی رشته‌ها منطبق بر اقتصاد مقاومتی است مانند پرورش مرغ بومی، پرورش دام سبک و پرورش دام سنگین، زنبور عسل، تولید و فراوری گیاهان دارویی، زراعت و فراوری زعفران و مکانیزاسیون کشاورزی و بحث بهره‌وری یا روش‌های نوین آبیاری را داریم».
ما حلقه مکمل آموزش هستیم
تخصصی‌ترین بخش مرکز که این حلقه را کامل می‌کند بخش محققان معین مرکز است. استان خراسان رضوی که بزرگ‌ترین مرکز تحقیقاتی کشور است ۱۲۰ هیئت علمی دارد که حدود ۷۰ نفر از این افراد محقق معین هستند.
قاسم‌زاده گنجه‌ای درباره محقق معین توضیح بیشتری می‌دهد: «محقق معین فردی است که کار‌های پژوهشی و تحقیقاتی که در مرکز انجام می‌شود، به بخش اجرا منتقل کند. این افراد در ۶۳ مرکزی که در ۳۰ شهر استان خراسان رضوی وجود دارد، همکاری دارند.»
قاسم‌زاده درباره وظایفی که به عهده یک محقق معین است، می‌گوید: «این افراد مسائلی را که در پهنه تولیدی اتفاق افتاده است، حل کنند. محقق معین یک ارتباط بین تحقیقات و اجراست. یک کانال است که می‌خواهد دانش را انتقال بدهد.
در مسئله‌یابی و نیازسنجی عرصه‌های تولیدی مشارکت می‌کند. کشاورز‌ها را راهنمایی می‌کند. ارتباط دهنده کارشناس پهنه با تحقیقات است. به طور مثال کسی درباره کاشت، داشت، برداشت گوجه فرنگی مشکل دارد این نیازش را به محقق معین اعلام می‌کند.
مشکل را اگر بتواند حل می‌کند و گرنه به مرکز اعلام می‌کند که با متخصص آن حوزه ارتباط بگیرد یا اگر کشاورزی در کاشت گندم مشکل دارد و کارشناس تخصصش دام است آن را با مرکز پیوند می‌دهد تا کارشناس مرتبط به او معرفی شود. به ما اعلام شد که در کلات نادر یک گلخانه مشکل دارد.
ما یک تیم اعزام و آن را بررسی کردیم. ما پل هستیم. تخصصی‌ترین بخش بهرهبرداران این بخش است که می‌خواهد حل مسئله کند. حتی اگر این قسمت کارشناس مورد نیاز نباشد از سطح بالاتر درخواست می‌کنیم».
*این گزارش سه شنبه ۳۰ بهمن سال ۱۳۹۷ در شماره ۳۲۳ شهرآرامحله منطقه ۷ چاپ شده است.
لینک کوتاه
ارسال نظر
محله رسالت؛ یادگار روستای یوسفیه و قاسم‌آباد 
حجاب؛ محله پررفت‌وآمد قاسم‌آباد 