از تاتامی تا منبر با حجت‌الاسلام وحیدی 
رفتن ما با ناخدا و برگشتن مان با خداست 
دارالقرآن لیله‌القدر هدیه فقیه سبزواری به دانش‌آموزان استثنایی
سراغ مجموعه‌ای رفتیم که براساس وقف یکی از نیکوکاران درحوزه فعالیت‌های قرآنی پا گرفت و بهانه‌ای برای حضور کودکان دیگر مجموعه‌های آموزشی استثنایی شد.
مرکزی که در کنار آموزش‌های دینی و معنوی، از دیگر نیاز‌های آموزشی کودکان استثنایی نظیر کتاب‌خوانی و آموزش‌های رایانه‌ای غفلت نکرده است. ناگفته نماند در کنار کودکان، نوجوانان هم از خدمات این مجموعه بهره‌مند می‌شوند.
البته اتفاق نویی هم امسال در این مجموعه رخ داد که همان میزبانی از مادران دانش‌آموزان است. دارالقرآن لیله‌القدر در بولوار شهید بابانظر میزبان دانش‌آموزان استثنایی شهر است که بخشی از آن‌ها از ۳ مدرسه استثنایی که در همان حوالی واقع شده است به مرکز می‌آیند.
بی‌نظیر در کشور
سابقه تأسیس مرکز به سال۸۹ برمی‌گردد. حمید فقیه سبزواری واقف تنها دارالقرآنی است که ویژه کودکان استثنایی تأسیس شده است. گفته متولیان مرکز حاکی از این است مشابه این دارالقرآن نه تنها در مشهد بلکه در هیچ شهر دیگر خراسان رضوی نیست.
دغدغه و هدف واقف هم همین است که بچه‌های استثنایی قرآن و دیگر آموزه‌های دینی را بیاموزند. فضای مدرسه ۸۰۰مترمربع در ۲ طبقه با ۱۱کلاس کوچک و بزرگ است که ظرفیت کلاس‌های بزرگ‌تر حضور هم‌زمان ۲۰دانش‌آموز استثنایی را ممکن کرده است.
نوع میز‌ها و چیدمان کلاس‌ها بر اساس نیاز‌های ویژه بچه‌های استثنایی است. کنارکلاس‌ها نمازخانه‌ای بزرگ است همراه با سالن اجتماعات، آزمایشگاه، کامپیوتر و کتابخانه.
مدرسه در بخش تأمین سرمایش و گرمایش از «چیلر» استفاده می‌کند، اما جای بالابر و یا آسانسوری ویژه برای بچه‌هایی که با ویلچر می‌آیند خالی است. رؤیا تقدیر ۳ سال است مدیریت این مجموعه را عهده‌دار است.
حیطه تخصصی‌اش آموزشی و پرورش کودکان خاص است. دقیق‌تر اگر بخواهیم بگوییم ۳۳سال در آموزشگاه‌های سازمان استثنایی مشغول کار بوده و بخش بیشتر این سال‌ها را برای ناشنوایان خدمت کرده است.
او می‌گوید: دارالقرآن ویژه کلیه بچه‌های استثنایی است که در گروه‌های مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند چه از نظر حرکتی، ذهنی و چه معلولیت‌های دیگر نظیر ناشنوایان و روشندلان.
طول سال تحصیلی در شیفت صبح کلیه خدمات برای مدارس استثنایی است آن هم برای گروه‌هایی که ازسوی مدارس استثنایی شهر اعزام می‌شوند.
این به معنای ارائه خدمات تنها به شکل گروهی نیست تا آنجا که در فصل تابستانی که گذشت، دانش‌آموزان به‌صورت انفرادی ثبت‌نام کردند و از خدمات استفاده کردند. برنامه‌های مختلفی ویژه دانش‌آموزان استثنایی و دیگرگروه‌ها در همین مرکز برگزارشده که تا ۴۰۰ نفر هم مخاطب داشته است.
توانایی‌های فوق‌العاده استثنایی‌ها
او با این توضیح که امکانات مرکز ما از استاندارد‌های آموزش و پرورش هم بالاتر است، از باب تأکید و احترام به همه خیر‌اندیشان می‌گوید: این موضوع میسر نشد مگر به همت خوش‌قلبی واقفی که مؤسس و کمک‌رسان دارالقرآن بوده و هست.
«حمید فقیه سبزواری» نام آشنا و از خاندانی معروف است که زمین‌های وقفی بی‌شماری را در چندین دهه قبل در این منطقه به طلاب علوم دینی واگذار کردند.
برای او که سال‌هاست خدمتگزار بچه‌های خاص بوده است، دنیای آن‌ها با همه تفاوت‌هایی که دارند کاملا شناخته شده است. پس می‌گوید: بچه‌های استثنایی تفاوت‌های خاصی با بچه‌های عادی دارند.
این تفاوت‌ها را باید شناخت و البته از پیش‌داوری گریخت و فکر نکرد که سطح توانایی‌های هوشی و یا حسی‌شان کمتر است. آن‌ها براساس نیازی که دارند گاهی از لحاظ حرکتی و در نتیجه رفت‌وآمد به آموزشگاه مشکل دارند.
مشکلات جسمی و در برخی موارد روحی آن‌ها باعث می‌شود که کلاس‌های درس نهایت هشت‌نفره باشد. تجربه نشان می‌دهد چنین دانش‌آموزی معادل ۵ کودک عادی از مدرسه و معلمش یاری می‌خواهد و عملا کلاس هشت‌نفره ویژه چنین بچه‌های معادل کلاسی چهل‌نفره در مدرسه‌های عادی است.
شاید بعضی فکر کنند که این مراکز همین‌که به بچه‌های خاص ارائه خدمت می‌کند، به وظیفه‌شان عمل کرده‌اند، اما دغدغه من و سایر همکارانم خیلی فراتر از این حرف‌هاست.
می‌خواهیم به خانواده‌هایی که فرزندشان مشکل شنوایی، بینایی یا ذهنی دارند بفهمانیم آن‌ها تفاوت‌های زیادی با دانش‌آموزان عادی ندارند. گاهی حتی این بچه‌ها توانایی‌های بیشتر نسبت به بچه‌های معمولی دارند.
سال گذشته دانش‌آموزانی داشتیم که در احکام، روخوانی و روانخوانی قرآن صاحب رتبه شدند. باور کنید اغراق نمی‌کنم. کافی است دست‌ساخته‌های بچه‌های استثنایی را ببینید.
من بار‌ها نمونه‌هایی از تذهیب‌کاری این بچه‌ها را دیدم و متحیر شدم. تذهیب هنری است که حوصله و دقت و نظم زیادی می‌خواهد و ما تذهیب‌کاران فوق‌العاده‌ای داریم.
در رشته‌های هنری دیگر هم همین‌طور. بچه‌های استثنایی را نباید برای ضعفشان استثنایی دانست بلکه باید برای توانایی‌هایشان فوق‌العاده دید.
«حمید فقیه سبزواری» از خاندانی معروف است که زمین‌های وقفی بی‌شماری را به طلاب علوم دینی واگذار کردند
قرآن، رایانه و مهارت‌های فنی
وی ادامه می‌دهد: مهم‌ترین کلاس‌های مرکز شامل آموزش‌های قرآنی است که در سطوح مختلف با توجه به نیاز و توانایی بچه‌های استثنایی برگزار می‌شود. در کنارش دوره‌های احکام دینی برقرار است و همچنین آموزش رایانه و دیگر مهارت‌های فنی.
امکاناتمان در بخش آزمایشگاه کامپیوتر هم فوق‌العاده است و برای هر دانش‌آموز میزی ویژه و کامپیوتری اختصاصی در نظر گرفته شده است. در حوزه آموزش دینی، از ۳مدرس قرآنی که هر‌کدام در حوزه تدریس قرآن و آموزه‌های اسلامی توانا هستند، استفاده می‌کنیم.
امسال بخش جدیدی به نام مهارت‌های فنی را با تأکیدی ویژه شروع کردیم که هدف از آن توانمند‌ساختن بچه‌های استثنایی و خانواده‌هایشان در اموری است که بتواند برایشان بازده مالی داشته باشد.
اگر خواسته باشم طبق آمار اعلام کنم باید بگویم ۲ سال گذشته ۲۰۰دانش‌آموز از خدمات دارالقرآن بهره‌مند شدند. سال پیش یکصد دانش‌آموز داشتیم و امسال با توجه به برنامه ویژه‌ای که داریم احتمال می‌دهیم آمار استفاده‌کنندگان از برنامه‌های دارالقرآن چند برابر خواهد شد چراکه می‌خواهیم خانواده‌های بچه‌های استثنایی هم در مجموعه حضور داشته باشند.
طرح شرکت در دوره‌های کارآفرینی به همین منظور تعریف شده است. برنامه‌مان این است که خانواده‌ها فعالیت‌های مرکز را ببینید و خودشان هم در بخش کارآفرینی مشغول به کار شوند. می‌دانیم که این محدوده شهری ازلحاظ مالی کم برخوردار است و خانواده‌هایی که کودکی استثنایی دارند هم مخارج بیشتری دارند.
روی این دانش‌آموزان حساب کنیم
نه تنها در مشهد بلکه وجود چنین مرکزی در همه جا برای بچه‌های استثنایی لازم است. بچه‌ها نیاز دارند با مناسبت‌های آیینی آشنا شوند و کار‌های هنری و فرهنگی را در مرکزی جدا از مدرسه بیاموزند و به این باور برسند همه‌چیز درس فارسی و ریاضی نیست و برای ورود به اجتماع توانایی‌های دیگری هم لازم است که پیش‌زمینه‌اش در وجود همه انسان‌ها هست.
این را بر اساس تجربه‌های حاصل از همین دوره‌ها می‌گویم. دوره‌ای آموزشی در مرکز برای دوختن کیف چرم برگزار شد و محصولات عرضه شده به قدری باکیفیت بود که همه به این نتیجه رسیدیم می‌شود روی این دانش‌آموزان برای آینده هم حساب کرد. جای چنین آموزش‌هایی چه برای بچه‌های استثنایی و چه بچه‌های عادی خالی است.
تلخ و شیرینی‌های کودکان خاص
تقدیر سپس به روز‌های نخست فعالیت در این مجموعه گریز زد و می‌گوید: روز اولی که به دارالقرآن آمدم برایم فضا کاملا تازه بود. سال‌ها برای دختران ناشنوا کار کرده بودم.
اینجا که آمدم دیدم بچه‌ها صحبت می‌کنند و ایده و راهکار می‌دهند و اعتماد به نفس خوبی دارند. مسائل را با بچه‌ها در میان می‌گذارم و در بیشتر اوقات راهنمایی و طرح‌های خوبی هم دریافت می‌کنم.
تفاوت بین گروه‌های مختلف بچه‌های استثنایی برایم جالب بود. اما در میان روز‌ها و ماجرا‌ها و خاطراتی پیش آمده که آزار‌دهنده است. این موضوع که قصد تعریف آن را دارم برمی‌گردد به دانش‌آموزی که سرطان داشت و به مرکز می‌آمد و با اشتیاق در کلاس‌ها شرکت می‌کرد.
روزی تصمیم گرفتیم با دیگر مربیان به خانه‌شان برویم. (دقایقی مصاحبه قطع می‌شود. خانم مدیر گریه می‌کند) در خانه‌شان حتی آب آشامیدنی نبود. این بچه با مریضی‌ای که داشت زیر جعبه میوه چهار چرخ نصب کرده بود و طنابی به آن وصل کرده بود و می‌رفت از خیابان و کوچه‌های اطراف برای خانه‌شان آب می‌آورد.
(دوباره دقایقی مصاحبه قطع می‌شود و سکوت حکم‌فرما.) خانواده‌های دانش‌آموزانی که در این مرکز آموزش می‌بینند معمولا کم‌بضاعت هستند. هر وقت دعای خیری مادری را با این جمله «ایشالا بچه‌هات سالم بمونن و درد نکشن» می‌شنوم تمام بدنم می‌لرزد.
شما باید عمری بار بچه استثنایی را کشیده باشید تا عمق این جمله را بفهمید. تأثیر همین حرف‌ها و انرژی‌های مثبت است که حس می‌کنم همه دنیا را به من داده‌اند و سال‌ها اینجا ماندگار شده‌ام.
این بچه‌ها برکت هستند
وی ادامه می‌دهد: اگر ۱۰بار دیگر به دنیا بیایم و از من بپرسند دوست‌داری چه‌کاره بشوی، باز هم کار با بچه‌های استثنایی را انتخاب می‌کنم چراکه می‌دانم در زندگی شخصی‌ام هرچه دارم از صدقه‌سر این‌هاست.
اگر همسری مهربان، دو پسر خوب و کاری خوبی دارم به واسطه دعا و رضایت قلبی خانواده‌ها و بچه‌های استثنایی است. این‌ها برای زندگی ما برکت هستند. هیچ‌جای دیگری چنین برکتی ندیدم. به بچه‌های استثنایی نگاه ترحم‌آمیز نداشته باشید. چشم‌ها را باید شست. جور دیگر باید دید.
تقدیر در پایان بیان می‌کند: کادر آموزشی دارالقرآن فقط ۵ مربی هستند و نیاز به آموزشیار داریم و می‌دانیم مربیانی حاضرند برای انگیزه‌های معنوی در این مرکز و مراکز مشابه تدریس کنند.
درخشش استثنایی‌ها در مسابقات
سید جلال مدنی از مربیان مرکز لیله‌القدر است و در بخش تدریس قرآن و احکام فعالیت می‌کند. سید تجربه حضور در مسابقات کشوری صوت و لحن و قرائت بین همکاران سازمان آموزش و پروش استثنائی را دارد و صاحب عنوان و مقام کشوری است و اگر دقیق‌تر بخواهیم بگوییم رتبه دوم مسابقات کشوری صوت و لحن را دارد.
او می‌گوید: شاید تصور شود به بچه‌های استثنایی نمی‌توان درست‌خوانی، سریع‌خوانی، صوت و لحن و یا نغمات قرآنی را آموخت درحالی‌که موضوع برعکس است.
تفاوت ماجرا در اینجاست که باید با بچه‌های استثنایی بیشتر کار کرد. تکرار درس‌ها باعث می‌شود سطح آموزش با دیگر دانش‌آموزان تفاوتی نداشته باشد.
مرکز ما همواره محفل استانی و کشوری مسابقات و رقابت‌های قرآنی بوده و هست. چندین دانش‌آموز مرکز لیله‌القدر در سال‌های گذشته توانستند در مسابقات استانی و کشوری بدرخشند.
در کنار کودکان ما با دانش‌آموزانی مواجهیم که مسائل شرعی مبتلابه هر فردی را نمی‌دانند و تغییرات فیزیولوژیک باعث ترس و سردرگمی برایشان شده است.
وقتی در کلاس‌های احکام با روی خوش و دور از خجالت‌های بی‌مورد مسئله را توضیح می‌دهیم حس می‌کنیم آن دلهره و ترس گذشته را ندارند و به دنیایی جدید وارد می‌شوند. حس خوبی دارم از اینکه توانسته‌ام آن‌ها را آگاه کنم.
ماندگار از نوه مرحوم فقیه سبزواری
واقف دارالقرآن از نوادگان مرحوم آیه‌ا... فقیه سبزواری است. گفته می‌شود علاوه‌بر‌این دارالقرآن بانی یک مرکز دیگر هم در شهر هست. هرچند امکان گفت‌وگوی مستقیم با حسن فقیه سبزواری در این شماره حاصل نشد، اما با برادر کوچک‌ترش یعنی حسین فقیه سبزواری گفت‌وگویی کوتاه میسر شد.
حسین فقیه‌سبزواری می‌گوید: واقف این مرکز که به‌صورت اختصاصی ویژه کم‌توانان ساخته شده برادر بزرگ‌ترم حسن بوده است. من مهندس معمارم و ساخت بَنا را بر عهده داشتم.
ما در خانواده‌ای مذهبی رشد کردیم و وقف‌کردن در خانواده ما معمول است. برادرم علاوه بر این مرکزی را هم برای دختران بدسرپرست در خیابان وحدت مشهد تأسیس کرده است.
وی ادامه می‌دهد: حسی مشترک بین واقفان است که این کار‌ها را جزو وظیفه‌شان می‌دانند. این‌گونه نیست که چرتکه بیندازیم و یا انتظار داشته باشیم حالا که وقفی انجام دادیم در‌های زمین و آسمان برایمان گشوده شود. نه! اما می‌دانیم اگر خالصانه باشد هم در این دنیا و هم در آن دنیا برایمان آورده‌های مادی و یا معنوی دارد.
این بچه‌ها ناتوان نیستند
هم مدیر مدرسه و هم مربی‌ها و هم دست‌اندرکاران این مجموعه اعتقاد دارند درست است حکمت خدا باعث شده است بچه‌ها همه توانایی‌های ما را نداشته باشند، اما این به مفهوم این نیست که آموزش‌پذیر نیستند.
آن‌ها ثابت کرده‌اند به خوبی از عهده کار‌ها بر می‌آیند، آن هم درست به اندازه ما. نمونه‌اش را می‌توان در همین مجموعه و در آثار ماندگار از کودکان استثنایی لیله‌القدر دید.
* این گزارش یکشنبه ۱۵ مهر سال ۱۳۹۷ در شماره ۳۱۲ شهرآرامحله منطقه ۴ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
