هنرستان فنی و حرفه‌ای «راه نور»؛ ظرفیتی ویژه برای توس

وارد شاهنامه ۱۰ که شوید، تابلو «هنرستان فنی و حرفه‌ای راه نور» توجهتان را جلب خواهد کرد. شاید زمانی بیشتر به ارزش این هنرستان پی ببرید که بدانید از حیث مکانی بر سر راه مسیر گردشگری مجموعه فرهنگی توس قرار گرفته است و می‌تواند کارخانه هنرمندسازی شود و در تولید صنایع دستی و حتی یک قدم جلوتر سوغاتی ویژه توس پیشگام باشد.

بالاخره هنرستان است و محل کسب و آموزش هنر به‌ویژه در حوزه صنایع دستی، دقیقا همان چیزی که ما در خطه توس نیازمند آنیم. گردشگرانی که قدم در مجموعه فرهنگی و گردشگری توس می‌گذارند، می‌خواهند با خود از توس سوغاتی ببرند، اما متأسفانه در حال حاضر کالای قابل توجهی برای ارائه به آنان وجود ندارد. این هنرستان می‌تواند با شناسایی ظرفیت‌ها و نیاز‌ها عنان کار در این عرصه را به دست گیرد؛ البته اگر سازوکار‌های اداری بگذارد.

دانش‌آموزان مستعد بسیاری در این هنرستان تحصیل می‌کنند که رتبه‌های بر‌تر کنکور هم نصیبشان شده است. با همه کمبود‌ها هر ساله این هنرستان لااقل چندرتبه بر‌تر استانی و کشوری را به خود اختصاص می‌دهد. عده‌ای هم بعد از اتمام درس راهی بازار کار می‌شوند و با تأسیس کارگاه‌های کوچک تولیدی به رونق کسب‌و‌کار منطقه خود کمک می‌کنند. برای شناخت بهتر فضای آموزشی و رشته‌هایی که در این هنرستان تدریس می‌شود، پای صحبت فاطمه استاد، مدیر آن، نشستیم.

تربیت ۲۷۰ هنرجو

هنرستان فنی‌وحرفه‌ای راه نور در سال ۱۳۷۹ در بلوار شاهنامه افتتاح شد. ۱۰ سال بعد ساختمان دوم هنرستان با همت «فاطمه نورموسوی» بانوی خیراندیش که خود نیز فرهنگی بوده است، به بهره‌برداری رسید. فاطمه استاد با بیان پیشینه تأسیس هنرستان ادامه می‌دهد: «با اضافه شدن ساختمان دوم، توانستیم کارگاه رشته‌های مختلف را دایر کنیم. ساختمان سوم در مجموعه نیز به خوابگاه دخترانی که راهشان دور است اختصاص داده شد.»

وی تعداد رشته‌های تدریس شده در هنرستان را شش رشته اعلام کرد و گفت: صنایع دستی، مدیریت خانواده، کامپیو‌تر، حسابداری، معماری و طراحی دوخت شش رشته فعال در این هنرستان است که ۲۷۰ هنرجوی ما با توجه به علایقشان به تحصیل در آن می‌پردازند. ۱۲۰ نفر از این بچه‌ها نیز به خاطر بعد مسافت و یا شرایط اقتصادی نامطلوب خانواده در خوابگاه سکونت دارند.

رشته‌ها با توجه به نیاز منطقه انتخاب می‌شوند

استاد شیوه انتخاب رشته‌های هنرستان را چنین شرح می‌دهد: هر ساله کمیته‌ای متشکل از شورای معلمان، تعدادی از والدین و هنرجویان مستعد و همچنین کمیته توسعه متوازن آموزش و پرورش، جلسات متعددی در جهت تعیین رشته‌های تحصیلی در هنرستان تشکیل می‌دهند و با توجه به نیاز‌های منطقه، بازار کار و اینکه کدام رشته اشباع شده و کدام رشته قابلیت پیشرفت دارد، نقطه نظرات و پیشنهاد‌های خود را مطرح می‌کنند و ما بعد از جمع‌بندی نهایی، پیشنهاد خود را به آموزش و پرورش ارسال می‌کنیم.

به عنوان مثال ما تا سال گذشته در رشته صنایع دستی با گرایش چوب فعالیت داشتیم و امسال رشته صنایع دستی ما با گرایش فرش است و علت اصلی آن، در خواست بسیاری از والدین و بازار کار مناسب این رشته در بین خانوار‌های منطقه است. خیلی از بچه‌های ساکن توس در خانه، دار قالی دارند و یکی از منابع درآمد خانوار صنعت فرش دستی یا بافت جاجیم، گلیم و زیلو است؛ بنابراین با اینکه گرایش چوب رشته پرطرفداری بین هنرجو‌ها بود، اما به  دلیل قیمت بالا  و محدود بودن تعدادخریداران صرفه اقتصادی برای خانوار نداشت بنابراین این رشته حذف و رشته گرایش فرش جایگزین شد.

بازار داغ فارغ‌التحصیلان هنرستان

ورود به بازار کار بحث دیگری است که استاد با اشاره به ظرفیت‌های رشته‌های مختلف می‌گوید: هنرجویان بعد از اتمام دوره آموزش می‌توانند وارد بازار کار شوند، به خصوص رشته طراحی دوخت بازار بسیار مناسبی در سطح منطقه دارد. رشته صنایع دستی با گرایش چوب که شامل معرق و منبت‌کاری می‌شود نیز در نمایشگاه‌ها طرفداران خاص خود را دارد.

هنرجویان ما در معدود نمایشگاه‌هایی که فرصت حضور پیدا کردند (مانند نمایشگاه پاساژ نوید یا نمایشگاه مشهد دوست‌داشتنی که توسط شهرداری دایر شد) موفق شدند آثار خود را به فروش برسانند و سفارش نیز دریافت کنند. همچنین عده‌ای از بچه‌ها بعد از پایان دوران تحصیل اقدام به تأسیس کارگاه‌های کوچک در محدوده منطقه توس و جاده قدیم قوچان می‌کنند که از نظر اقتصادی و فروش محصولات موفق بوده‌اند و حتی باعث ایجاد اشتغال برای سایر بانوان منطقه هم شده‌اند. کارگاه خیاطی، کارگاه تولید فرش و آشپزی در منزل برای مجالس از دیگر فعالیت متداول بین هنرجو‌ها بعد فارغ التحصیلی از هنرستان است.

طرح داریم، توجیهش سخت است

کسانی که دارای مدرک فارغ التحصیلی از هنرستان فنی حرفه‌ای یا کار و دانش هستند، می‌توانند در صورت احراز شرایط، وام خوداشتغالی جهت تأسیس بنگاه‌های زودبازده اقتصادی دریافت کنند. سیکل دریافت وام با ثبت‌نام طرح در فرمانداری و دریافت معرفی‌نامه از سازمان فنی و حرفه‌ای آغاز می‌شود. ارائه ضامن و تنظیم  طرح توجیهی از دیگر مراحل دریافت این وام است.

استاد از میان تمامی مراحل دریافت وام، نوشتن طرح توجیهی را برای دانش‌آموزان سخت‌ترین مورد می‌داند و می‌گوید: دانش‌آموزان ما طرح‌های بسیار خوبی در ذهن دارند، اما متأسفانه برای نوشتن طرح توجیهی مناسبی که قابل پسند مسئولان واقع گردد، آموزش لازم را ندیده‌اند. به همین خاطر بسیاری از طرح‌های آنان مورد موافقت قرار نمی‌گیرد.

با شناسایی این مشکل از سال گذشته واحدی برای آموزش نوشتن طرح در هنرستان گنجانده‌ایم که امیدواریم با کمک آن دانش‌آموزان بتوانند از این موقعیت استفاده کنند. هرچند مبلغ وام خیلی چشمگیر نیست، ولی باز هم می‌تواند به بچه‌ها در تأسیس کارگاه کمک کند. با دریافت وام هر کدام از هنرجو‌ها مولد شغل جدیدی خواهند بود و می‌توانند بانوان دیگری را هم وارد بازار کار کنند.

نیمی از هنرجویان وارد دانشگاه می‌شوند

استاد با تعریف از هنرجویانش می‌گوید: با همه مشکلات و کمبود‌هایی که داریم، همواره بین رتبه‌های بر‌تر کنکور نماینده داشته‌ایم. بسیاری از بچه‌های ما در دانشگاه الزهرا و دانشگاه دولتی نیشابور پذیرفته شده‌اند.

ما همواره حداقل پنج رتبه بر‌تر استانی داشته‌ایم و تا زمانی که امتحانات پایان سال در قالب امتحانات نهایی و هماهنگ برگزار می‌شد، ما بالا‌ترین سطح نمرات را کسب می‌کردیم. به جز طراحی دوخت و مدیریت خانواده، سایر رشته‌های این هنرستان می‌توانند تحصیلات عالی داشته باشند.

باید بیشتر با میراث فرهنگی ارتباط داشته باشیم

متأسفانه در حال حاضر گرچه دو ارگان اداری آموزش و پرورش و میراث فرهنگی هر دو در حوزه ترویج صنایع دستی گام برمی‌دارند، ارتباط بین این دو ارگان بسیار کم‌رنگ است.

استاد گاه ضعف را از جانب خود می‌داند و گاه میراث فرهنگی و می‌گوید: ما به عنوان هنرستان فنی و حرفه‌ای و فعال در حوزه صنایع دستی باید بیشتر با سازمان میراث فرهنگی ارتباط داشته باشیم تا بتوانیم محصولات تولیدی هنرجویان خود را در قالب سوغات مشهد به گردشگر‌ان عرضه کنیم، اما در حال حاضر تنها ارتباط ما با میراث فرهنگی این است که هنرجو‌ها در ایام تابستان برای کارآموزی به سازمان میراث فرهنگی مراجعه می‌کنند.

خواسته اصلی ما از سازمان میراث فرهنگی، حمایت از هنرجو‌یان و به کارگیری توانمندی‌های این عزیزان در امور مختلف است که تاکنون محقق نشده است.

مشکلات اقتصادی، بزرگ‌ترین چالش پیش پای هنرجویان

مدیر هنرستان راه نور با تقدیر از خیرین می‌گوید: متأسفانه خانواده‌ها توانایی تأمین هزینه برای کار‌های عملی فرزندان خود در هنرستان را ندارند، به عنوان مثال هنرجویی که در رشته طراحی دوخت فعالیت می‌کند، باید پارچه زیادی برای تمرین در اختیار داشته باشد تا به اصطلاح خیاط‌ها، بتواند ریخت و پاش کند و کار را یاد بگیرد.

این موضوع مستلزم خرید پارچه و هزینه زیادی است که در توان ما و هنرجو نیست. به همین ترتیب رشته‌های معماری، کامپیو‌تر و سایر رشته‌ها نیز هزینه‌های خاص خود را می‌طلبد. در بسیاری از مواقع خیرین لوازم اولیه هنرجو‌ها را تقبل می‌کنند.

هنرجو را بعد از فارغ‌التحصیلی رها نمی‌کنیم

حمایت از هنرجویان بعد از فارغ‌التحصیلی دیگر حرف استاد است: سیاست ما این است که بچه‌ها بعد از اتمام دوره به حال خود رها نشوند. اگر بچه‌ها وارد بازار کار شوند و یا کارگاهی راه‌اندازی کنند، ما کارشان را بین بچه‌ها و خانواده‌هایشان تبلیغ می‌کنیم. معرفی آن‌ها و فعالیت‌هایشان به آموزش و پرورش و میراث فرهنگی از دیگر کار‌های ماست.

همچنین اگر برای شروع نیازمند تجهیزات و ابزاری بودند، ما از کارگاه هنرستان به آن‌ها قرض می‌دهیم و بعد اینکه فعالیت آن‌ها رونق گرفت، تجهیزات به ما عودت داده می‌شود.

رتبه دوم کشوری در رشته معرق

قربان‌پور، یکی از دانش‌آموزان فارغ‌التحصیل هنرستان راه نور است که توانسته تیر امسال رتبه دوم مسابقات صنایع دستی کشور را به خود اختصاص دهد. استاد با تعریف از این شاگردش می‌گوید: قربان‌پور اکنون در دانشگاه الزهرا در رشته صنایع دستی و شاخه قلم‌زنی تحصیل می‌کند. او یکی از دانش‌آموزان با استعداد ماست که تیر امسال توانست در مسابقات کشوری که در بجنورد برگزار شد، رتبه دوم را از آن خود کند. او عاشق رشته معرق است و هم اکنون تابلوسازان زیادی هستند که به او پیشنهاد همکاری داده‌اند.

* این گزارش پنج شنبه، ۱۹ بهمن ۹۶ در شماره ۲۲۵ شهرآرامحله منطقه ۱۲ چاپ شده است.