خاطره بازی بهاری
عید نوروز یکی از کهن‌ترین جشن‌های به‌جامانده از دوران باستان است که در آن مردم به استقبال از بهار می‌روند. به این بهانه، حجم سفر به شهرهای مختلف هم افزایش می‌یابد و به همین دلیل مسئولان شهری تلاش می‌کنند با زیباسازی فضای شهری، چهره شهر را تغییر دهند. به طور قطع نادیده گرفتن نقش اِلمان‌های شهری در این زیباسازی دور از لطف است؛ زیرا هریک از اِلمان‌ها معرف نمادی خاص است و نتیجه جذابیت آن، شور و اشتیاقی است که در چهره ساکنان، گردشگران و زائران می‌توان مشاهده کرد.
در بیشتر شهرها، شهرداری‌ها به نصب اِلمان‌های پُر محتوا توجه دارند و معتقد هستند که آن‌ها یکی از مهم‌ترین عوامل جذب گردشگر محسوب می‌شوند. مشهد نیز از این قاعده مستثنی نیست. چندین اِلمان شهری با موضوعات مختلف در سطح شهر مشهد نصب و جانمایی شد که در این گزارش به سراغ سازندگان 6 اِلمان موقت در منطقه یک شهردای مشهد رفتیم.
اِلمان: سوگ سهراب
طراح و مجری کار: راضیه صُدِیف- سعید رزاقی
محل جانمایی اثر: چهارراه کلاهدوز
راضیه صُدِیف متولد 1363 و کارشناس ارتباط تصویری است و از سال 1390 نخستین کار خود در زمینه طراحی و ساخت اِلمان را آغاز کرده است. همچنین او به واسطه ساخت اِلمان متحرک ساعت در آیلند میانی بولوار احمدآباد، به عنوان طراح و مجری نخستین اِلمان‌های متحرک مشهد محسوب می‌شود. از نمونه کارهای او می‌توان به اِلمان «خانه کتاب»، «زورخانه» و «چوپان نی‌زن» اشاره کرد. اِلمانی که در سال جاری ارائه داده است، با نام «سوگ سهراب» در خیابان احمدآباد، چهارراه کلاهدوز، جنب ایستگاه مترو جانمایی شده است.
او درباره اِلمان طراحی‌شده می‌گوید: اِلمان «سوگ سهراب» متشکل از کتیبه و مجسمه‌ای از رستم و سهراب در ابعاد سه در پنج متر است. روی کتیبه شعری از شاهنامه در مورد رستم و سهراب حک شده و روی دیگر آن، مجسمه آن‌ها به شکل تخت قرار گرفته است. ویژگی شاخص این اِلمان، وجود نقاشی و میخ‌های فراوان به دلیل نشان‌دادن حالت زرهی لباس رزم و جنگنده بودن می‌باشد که روی لباس رستم و سهراب تعبیه شده است.
صدیف، طراح اِلمان سوگ سهراب ادامه می‌دهد: از آنجایی که شخصیت‌های رستم و سهراب معرف عموم هستند، تصمیم گرفتم این اِلمان را مرتبط با آن‌ها طراحی و اجرا کنم. نصب اِلمان‌های شهری و کمک گرفتن از ابزارهایی نظیر نور و رنگ در تزئین شهرها از عوامل مهمی برای ایجاد محیطی سالم و با نشاط برای زندگی شهروندان است و باید به آن بسیار توجه کرد.
وقتی می‌بینم مردم با شور و شوق فراوان کنار اِلمان‌هایی که ساخته‌ام عکس می‌گیرند، خستگی‌هایم برطرف می‌شود
او حس خوبی از طراحی و مشاهده نتیجه کارش دارد و ابراز می‌کند: وقتی می‌بینم مردم با شور و شوق فراوان کنار اِلمان‌هایی که ساخته‌ام عکس می‌گیرند، خستگی‌هایم برطرف می‌شود.
اِلمان: گُل و مرغ
طراح و مجری کار: جواد محدث
محل جانمایی اثر: میدان شریعتی
سازنده اِلمان گُل و مرغ، 34 سال سن دارد و 12 سال است که در فراخوان اِلمان‌های استقبال از بهار شرکت می‌کند و شهر مشهد تعداد زیادی از هنرهای طراحی‌شده او را به چشم دیده است. او طراح المان‌های «دوچرخه‌ها»، «کاسه بهار»، «فال حافظ» و «مشق بهار» بوده است. محدث مدرک کارشناسی ارشد نقاشی دارد و به همین دلیل حرفه اصلی او طراحی و نقاشی است.
در طول این سال‌ها علاوه بر طراحی و اجرای اِلمان، بسیاری از دیوارهای شهر را نیز نقاشی کرده است و از نمونه‌های آن می‌توان به نقاشی شاهنامه فردوسی دور میدان فردوسی مشهد در سال گذشته اشاره کرد.
او معتقد است: یکی از اتفاقات ارزشمند هنری در سطح شهر که مورد استقبال عموم مردم هم قرار گرفت، مبحث اجرای نقاشیهای دیواری در بیشتر نقاط شهر بود. همچنین این هنرمند دستی هم در تزئینات شهری و آذین‌بندی دارد؛ به طوری که در برخی از پروژه‌های زیباسازی فضای شهری مشارکت داشته است.
محدث درباره ویژگی‌های اِلمان گُل و مرغ می‌گوید: گل و مرغ جزو مهم‌ترین بخشهای نگارگری و یکی از گرایش‌های خاص نقاشی ایرانی است. هنری سنتی است و به دلیل اینکه مردم با آن آشنایی دارند، نماد گل و مرغ برایشان جذاب است. هنگامی که نقاشی می‌کشیدم، این ایده به ذهنم رسید که اِلمان سال جدید را بر اساس این نماد طراحی کنم و بالأخره مشغول به کار شدم و پس از گذشت حدود یک ماه، کار ساخت این اِلمان که در ابعاد 4/5*4/5 متر است، به اتمام رسید.
با بهره‌گیری از نقاشیهای ایرانی سعی کردم این ایده را به یک کار حجمی تبدیل کنم که اکنون در قسمت ورودی احمدآباد (میدان شریعتی) نصب شده است. طراح و مجری اِلمان گل و مرغ تأکید می‌کند: نشانه‌ها و اِلمان‌های شهری در زندگی شهروندان نقش مهمی دارند و ضمن بیان معنا و ایجاد هویت در یک شهر با ایجاد فضای زیبا و هنری، شهر را از حالت یکنواختی و تکراری خارج می کند، در کالبد شهر روح زندگی می‌دمند و به محیط شهری مقیاس زیستی و انسانی می‌بخشند و در نهایت خود را در ذهن بینندگان تثبیت می‌کنند.
اِلمان: پرده‌خوانی شاهنامه
طراح و مجری کار: نگار حقانی
محل جانمایی اثر: احمدآباد (سرم‌سازی رازی)
نگار حقانی از سال 88 با اِلمان «عکس کودک» وارد عرصه طراحی و اجرای اِلمان‌های نوروزی شده است. 40 ساله است و در رشته گرافیک، مدرک کارشناسی ارشد دارد. «خونه مادربزرگه»، «مهمان درختان» و «نیمه شعبان» از اِلمان‌های طراحی و اجرا شده اوست. شغل اصلی حقانی، تعلیم در هنرستان است اما علاقه‌اش به هنر سبب شده است که او کماکان به طراحی و اجرای اِلمان‌های شهری نیز بپردازد. به گفته خودش طراحی اِلمان «پرده‌خوانی شاهنامه» را از مهرماه سال 97 آغاز کرده و اجرای آن با ابعاد 4 متر ارتفاع و 6 متر طول را در حدود یک ماه به پایان رسانده است.
او درباره علت انتخاب این طرح توضیح می‌دهد: یکی از موضوعات فراخوان، شاهنامه بود؛ از طرفی با توجه به اینکه کودکان امروزی به‌خصوص کودکان مشهدی با وجود زندگی در جوار آرامگاه فردوسی با شخصیت‌‌ها و اسطوره‌های این کتاب بیگانه هستند، فکر کردم که طراحی اِلمانی در این زمینه خالی از لطف نباشد.
اِلمان «پرده‌خوانی شاهنامه» برای رویارویی کودکان با شاهنامه به تصویر کشیده شده است تا آن‌ها بتوانند از این طریق با شاهنامه و مضامین آن آشنا شوند. ناگفته نماند که این اِلمان نخستین کاری است که در آن به کودکانه بودن توجه شده است.
حقانی با اشاره به از بین رفتن هنر نقالی در دوره کنونی، ادامه می‌دهد: به سبب رشد جامعه به سمت فناوری و استفاده از وسایلی مانند اینترنت، فضای مجازی و... محافل شاهنامه‌خوانی و نقالی کم‌رنگ‌تر شده است. بنابراین اگر پرده‌خوانی و نقالی رواج پیدا کند، فرهنگ قدیمی و سنتی شیرین گذشتگان ما در ذهن مردم تداعی خواهد شد.
اِلمان: نگاره
طراح و مجری کار: نگار دهقان
محل جانمایی اثر: احمدآباد - سجاد15
طراح اِلمان «نگاره» اهل ذوق و هنر است؛ زیرا سال‌هاست که با مدرک کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی در حوزه هنر، طراحی و اجرا تدریس می‌کند. 32 سال سن دارد و در بخشهای مختلف هنری اعم از معرق‌کاری، سوخت‌نگاری، طراحی و نقاشی، نقاشیدیواری و همچنین در قصه‌گویی، برگزاری کارگاه‌های داستان‌نویسی و شعر فعالیت دارد. آثارش در شهر مشهد و طرقبه-شاندیز به چشم می‌خورد؛ زیرا علاوه بر طراحی و اجرای اِلمان‌ها، در حوزه نقاشیدیواری نیز تبحر دارد.
نقاشیدیواری «خانه بازی کودک» در سناباد و همچنین طراحی و اجرای مجموعه «باغ خاتون» در خیام از نمونه‌های شاخص فعالیت‌هایش است. او اکنون طراحی و اجرای اِلمان «نگاره» را با همکاری راحله مجردی در کارنامه کاری خود ثبت کرده است. اِلمان نگاره در 3 بخش مجزا با مجموع 75 کار سینی مسی آماده شده است. این 3 بخش در خیابان احمدآباد (ابتدای خیابان بخارایی)، سجاد 15(ابتدای نیلوفر) و تقی‌آباد (ابتدای خیابان بهار) جانمایی شده‌اند.
اگر پرده‌خوانی و نقالی رواج پیدا کند، فرهنگ قدیمی و سنتی شیرین گذشتگان ما در ذهن مردم تداعی خواهد شد
هر بخش شامل 25 کار می‌شود که در ابعاد مختلف 95، 30، 55، 65 سانتی متر و ... طراحی و اجرا شده است. روی سینی‌های مسی، نقوشی به شیوه قلم‌زنی حکاکی شده است. همچنین پتینه‌کاری و نقوش مینیاتوری مرتبط با موضوعات شاهنامه و شخصیت‌های برجسته آن نظیر زال، سهراب و رستم هم روی آن‌ها به تصویر کشیده شده است.
او با اشاره به اینکه طراحی سینی‌های جدید به سمت مدرنیته سوق پیدا کرده‌است، می‌گوید: این اواخر نمونه‌کارهایی از سینی‌های دکوپاژ شده دیده بودم که به نظرم حس و حالی را که باید القا می‌‌کردند، نداشتند و سبک آن‌ها مدرن شده بود؛ فارغ از اینکه در اصل به دلیل قدمتی که تاریخچه آن‌ها دارد، باید به بخش سنتی و قدیمی سینی‌ها هم توجه شود.
می‌دانیم که اشیا بیانگر خاطرات هستند؛ حتی بعضی از آن‌ها خاطراتی را به یاد می‌آورند که از جنس خانه‌های پدری ما می‌‌باشند؛ بنابراین تصمیم گرفتم با تلفیق هنر سنتی و مدرن، تداعی‌کننده خاطراتی باشم که مردم از دیدن آن‌ها لذت ببرند و با ایجاد ارتباطی بین گذشتگان و نسل جدید حس و حال خوبی دریافت کنند. این طراح دلیل انتخاب نام «نگاره» برای طرحش را توضیح می‌دهد: به مجموعه نقش‌ها، نگاره می‌گویند؛ به همین دلیل این اسم پُرمسمّا را برای طرح سینی‌های مسی برگزیدم.
او از سختی‌های کارش این‌گونه یاد می‌کند: اگر یک طرح یا عملی اجرا شده باشد، بعد از آن افراد دیگر هم می‌توانند با قدم گذاشتن در همان راه، ادامه مسیر را بپیمایند اما اگر طرحی تازه و نو باشد، تمام آزمون و خطاها برای کسی است که برای نخستین‌بار آن را اجرا می‌کند. در اجرای این اِلمان با مشکلات زیادی مواجه شدم. ساختن سینی‌ها از جنس مس بسیار هزینه‌بر بود؛ بنابراین باید جنس دیگری جایگزین آن می‌شد.
آهن نیز به دلیل اینکه انعطاف نداشت، قابل برش و دالبُر نبود و نمی‌شد روی آن حکاکی کرد. بنابراین از ورق‌های آلومینیوم استفاده کردم که آن‌ها هم به سبب جنسی که داشتند، یا سریع هلال می‌شدند و یا پاره و سوراخ! در نهایت با سختی فراوان سینی‌هایی با متریال روحی آماده کردم و سعی کردم روی آن‌ها پتینه‌های متفاوت با نقش و نگار متعدد ایجاد کنم.
اِلمان: فانوس خیال
طراح و مجری کار: سعیده و زینب دهقانی‌نژاد
محل جانمایی اثر: چندین مکان مختلف در سطح شهر
2 خواهر 27 و 22 ساله هستند که برای نخستین‌بار وارد طرح استقبال از بهار شده‌اند و قدم در این راه گذاشته‌اند. سعیده دهقانی‌نژاد مجری این طرح است که مدرک کارشناسی صنایع دستی دارد و زینب دهقانی‌نژاد با کارشناسی شهرسازی، اِلمان «فانوس خیال» را طراحی کرده است. در زمان ساخت اِلمان با سختی‌ها و مشکلات خاصی مواجه شده‌اند اما به گفته خودشان تجربه‌ای شیرین را به دست آوردند که برایشان بسیار ارزشمند است.
زینب دهقانی‌نژاد درباره طرحش می‌گوید: زمانی که آگهی فراخوان را در تلویزیون دیدم، تصمیم گرفتم با ارائه طرحی در آن شرکت کنم. من این طرح را برای جایی در نظر داشتم که سقفی را بپوشاند تا در شب با روشن کردن نورهای رنگی فانوس‌های رنگی، فضایی وهم‌انگیز و خیالی را ایجاد کند. حتی به همین دلیل اسم اِلمان را «فانوس خیال» گذاشتم اما کمی بعد با پیشنهاد شهرداری بنا شد که این فضا و محیط خیال‌انگیز در سطح شهر ایجاد شود و این حس به نقاط دیگر هم منتقل شود.
او ادامه می‌دهد: 4 مکان برای نصب این اِلمان در نظر گرفته و جانمایی شد؛ حدفاصل میدان جانباز تا چهارراه مهدی، حدفاصل ملک‌آباد تا بعثت، حدفاصل بولوار شهیدرستمی تا چمن و بولوار وحدت.
سعیده دهقانی‌نژاد از همکاری گروه هفت‌نفره برای ساخت این اِلمان یاد می‌کند و توضیح می‌دهد: 200 فانوس از جنس چوب، حصیر و... در مدت 20 روز ساخته شد که درون آن‌ها لامپ‌های رنگی تعبیه شده است. این فانوس‌های خیال در 4 اندازه با قطر 35، 40، 50 و 60 سانتی متر ساخته شدند که مقرر شد روی درختان خشک وکهنسال قرار بگیرند که شکل زیبایی هم به آن‌ها بدهند.
او در ادامه بیان می‌کند: به دلیل زیباسازی شکل ظاهری فانوس‌ها، آن‌ها در 5 رنگ قرمز، نارنجی، آبی، زرد و سبز کاتالیزه شده‌اند. این مجری در بیان سختی تولید و ساخت اِلمان می‌گوید: به دلیل اینکه من در کرج زندگی می‌کنم و آشنایان زیادی در آنجا دارم، فانوس‌ها را در کرج ساختیم و رنگ کردیم که پروسه رنگ یک هفته طول کشید اما به دلیل فضای جوی نامساعد و بارش باران متأسفانه رنگ‌ها آن‌طور که باید، خشک نشدند و پس از انتقال به مشهد متوجه شدیم که رنگ تعدادی از آن‌ها خراب شده است و مجبور شدیم دوباره آن‌ها را ترمیم کنیم. از طرفی هزینه‌ها طبق پیش‌بینی که کرده بودیم، پیش نرفت و در بعضی موارد دچار مشکل شدیم.
اِلمان: کاج‌های رنگی
طراح و مجری کار: محمدرضا ابراهیم‌زاده
محل جانمایی اثر: احمدآباد (روبه‌روی هتل هما)
ابراهیم‌زاده 26 ساله است و ذهن خلاقی دارد. او دانشجوی کارشناسی ارشد ارتباطات طراحی صنعتی است و در حوزه طراحی و ساخت محصولات مشغول به کار است. او اکنون طراح و مجری اِلمان آذین‌بندی «کاج‌های رنگی» است و در سال‌های قبل هم در بخش طراحی و ساخت اِلمان شهری بارها به استقبال از بهار رفته است. ریش‌تراشی را طراحی و اجرا کرده بود که در کنار ایجاد حس نوستالوژی، با تراشیدن برف‌ها از سطح تپه و جایگزینی گُل‌ها، پایان زمستان و آغاز بهار را نوید می‌داد.
ابراهیم‌زاده در فراخوان‌های بهاری شهرهای دیگر هم شرکت کرده است. در سال جاری طراحی و اجرای 2 اِلمان در سایر شهرها را در دست دارد. در قم دوچرخه‌ای را طراحی کرده است که درون پره چرخ‌های آن مهره‌های رنگی تعبیه شده که صدای ایجاد شده در هنگام حرکت و چرخش چرخ‌ها، حس نوستالوژی دوران کودکی را زنده می‌کند و این دوچرخه پیام‌آور طبیعت و فصل بهار است.
او با اشاره به علت انتخاب ایده «کاج‌های رنگی» در مشهد اظهار می‌کند: متأسفانه نسبت به درخت کاج و میوه آن خیلی بی‌توجهی می‌شود. می‌بینیم که گاهی حتی میوه آن روی زمین است و مردم بدون هیچ توجهی از کنار آن می‌گذرند.
تصمیم گرفتم اِلمانی مربوط به میوه کاج طراحی کنم تا اهمیت آن در ذهن‌ها ماندگار شود
این در حالی است که میوه کاج خواص گیاهی و درمانی زیادی دارد. از جمله آنکه در بهبود آلزایمر و درمان تنگی نفس و جراحات سینه مؤثر است. از طرفی در فصل بهار درختان از خواب زمستانی بیدار می‌شوند و شکوفه می‌دهند که درخت کاج نیز از این قاعده مستثنی نیست. به همین دلیل تصمیم گرفتم اِلمانی مربوط به میوه کاج طراحی کنم تا اهمیت آن در ذهن‌ها ماندگار شود.
طراح و مجری اِلمان کاج‌های رنگی ادامه می‌دهد: مواد استفاده شده در این اِلمان تمام فلز و از ورق‌های آهن است. 600 گلبرگ در سایز‌های مختلف برش داده شده و پانچ و سوراخ شده‌اند. سپس در مرحله خم‌کاری توسط پرس هیدرولیک، نَوَرد دستی و چکش‌کاری شکل گرفته و درون کوره رنگ پودری قرار داده شده‌اند و بعد از فرم‌دادن و محکم‌کردن جای جوش‌ها به شکل میوه کاج درآمده و به زمین متصل شده‌اند. ارتفاع این کار 20/ 1، 1/5، 2 و 2/5 متر است.
این اِلمان که تاکنون در هیچ‌جایی ساخته نشده، به نوعی بازآفرینی میوه کاج است. همچنین به دلیل اینکه بهار فصل پویش رنگ‌هاست، در ساخت اِلمان‌ها از رنگ‌های آبی، زرد، قرمز و سبز استفاده کرده‌ام.
ساکن محله احمدآباد با اشاره به اهمیت وجود اِلمان‌های شهری بیان می‌کند: ویژگی اصلی نمادهای این‌چنینی در سطح شهرها، ایجاد یک فضای زیبا و یک اتمسفر هنری در سطح شهر است که قسمت‌های مختلف شهر را از حالت یکنواختی و تکراری شدن خارج می‌کند و در شرایط دشوار کنونی حس نوستالوژی و سرزندگی به مردم می‌دهد.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
محله رسالت؛ یادگار روستای یوسفیه و قاسم‌آباد 
حجاب؛ محله پررفت‌وآمد قاسم‌آباد 