تماشای سیر تکامل نستعلیق در کتیبه‌های عباسی حرم رضوی 
روایتی از ۹ شهید نهم دی‌ماه مشهد 
مصطفی اسدیان یکی از ۱۰۳ راهبر قطار شهری مشهد است
۳۶ ماه پیش نخستین قطارشهری مشهد از سکوی غدیر وارد خط یک شد تا مشهدی‌ها برای نخستین‌بار با قطارهای شهری لوکسِ چینی مسافرت درون‌شهری را تجربه کنند.
آن زمان حرف از حمل‌ونقل و رفت‌وآمد که می‌شد حتما این سوال هم به میان می‌آمد «قطار شهری سوار شده‌ای؟» بعد از آن خیلی‌ها از جمله آن‌هایی که اهل تجربه‌کردن بودند حتی برای یک‌بار چشیدن طعم مسافرت با قطارشهری، بلیت تهیه کردند و سفر سریع و بدون ترافیک را آزمودند.
اکنون بعد از ۳۶ ماه، مسیر مستقیم غدیر تا وکیل‌آباد و بالعکس با ۵۴ واگن فعال، تا پایان سال گذشته توانسته رضایت ۷۲.۵ درصدی شهروندان را جلب کند و در بین آنها به روالی عادی تبدیل شود.
حالا برخلاف عادی‌شدن قطارشهری مشهد در بین شهروندان به‌عنوان یکی از نماد‌های زندگی در کلان‌شهر، شغل راهبری جذابیتش را حفظ کرده است.
همراهی با مصطفی اسدیان یکی از ۱۰۳ راهبر قطار شهری مشهد و ساکن محله مقدم مشهد نیز گواهی بر جذاب‌بودن این شغل پرمسئولیت است.
آنچه در ادامه می‌آید حاصل گفتگوی ما با راهبر قطار کد ۱۰۱۷ آن روز و در کابین راهبر (head) است که از پایانه غدیر تا پایانه وکیل‌آباد و بالعکس به طول انجامید.
- لطفا برای خوانندگان شهرآرامحله بگویید متولد چه سالی هستید؟
سال ۱۳۶۴.
- ساکن کدام محله منطقه ۷ هستید؟
محله مقدم.
- از چه سالی وارد قطار شهری شدید؟
از مهر ۱۳۸۸.
- پس جزو نخستین راهبران قطار شهری مشهد هستید. شنیده‌ایم راهبری شغل پرتنشی است، عرقی که روی پیشانی‌تان نشسته به همین دلیل است؟
بله، البته بخشی از آن هم مربوط به حضور شماست چون صحبت کردن هنگام راهبری ممنوع است. ما برای راهبری نیاز به تمرکز داریم.
- فارغ‌التحصیلان چه رشته‌هایی می‌توانند وارد این کار شوند؟
سه رشته کامپیوتر، مکانیک و برق.
- رشته تحصیلی شما چیست؟
کامپیوتر.
- به نظر شما دلیل جذابیت شغل راهبری چیست؟
شاید به‌تازگی رایج شدن آن در مشهد یا تعداد کم افراد شاغل در این حرفه باشد.
- برخورد اطرافیان با شما به عنوان یک راهبر چگونه است؟
برای بیشتر شهروندان، همسایه‌ها و اقوام جالب است، حتی احترام ویژه‌ای برای ما قائل هستند.
- با توجه به برخورد اطرافیان به خودتان مغرور شده‌اید؟
(می‌خندد) بله، به ویژه زمانی که تازه قطارشهری بهره‌برداری شده بود و ما به عنوان راهبر مراحل آموزشی را در تهران می‌گذراندیم؛ آن زمان هرکسی اخبار قطار شهری را از ما می‌پرسید!
- در اقوامتان راهبر دارید؟
خیر اما برادر همسرم در قسمت تعمیرات هواپیماست. هر وقت یکدیگر را می‌بینیم سیستم‌های هواپیما و قطارشهری را با هم مقایسه می‌کنیم. جالب است بدانید بعضی از سیستم‌های قطار شهری شبیه هواپیماست، مثلا سیستم ترمزها!
- از نخستین تجربه راهبری‌تان بگویید، زمانی که در کابین راهبرنشستید؟
نخستین تجربه‌ام که اصطلاحا پشت رُل نشستم مربوط به راهبری قطار AC تهران می‌شود. (تهران دو نوع قطارAC وDC دارد؛ قطارهایAC جدیدتر و واگن‌هایش یک‌سره است اما DCها واگن به واگن و بیشتر قرمز یا سبز رنگ است.)
وقتی برای نخستین دفعه به اصطلاح راهبران تِرَکشن زدم (فرمان حرکت صادر کردم) باورم نشد که من قطار هفت واگنه را می‌کشم؛ مثل همین الان عرق کرده بودم!
- چه احساسی داشتید؟
حس قدرت. احساس کردم آن هفت‌واگن به فرمان من هستند و می‌توانم ارابه ای آهنی را کنترل کنم.
- ابتدا که قطار شروع به حرکت کرد صدایی پخش شد که گفت «با نام و یاد خدا، ضمن عرض خوش‌آمد به مسافران گرامی ایستگاه بعد پروین اعتصامی»؛ نام این سیستم چیست؟
سیستم اطلاع‌رسانی مسافر است، اصطلاحا به آن «GPIS» می‌گویند. این سیستم براساس ورود به هر ایستگاه، موقعیت را به صورت خودکار اعلام می‌کند.
- مدت توقف قطار در ایستگاه را راهبر تعیین می‌کند؟
مدت زمان توقف دست خودمان است ولی زمان مجازی دارد حداکثر ۱۰ تا ۱۵ ثانیه. البته مدت توقف در ایستگاه‌های مختلف متفاوت است مثلا در ایستگاه بسیج، شریعتی و پارک ملت که تعداد مسافر بیشتری دارد توقف بیشتری هم داریم.
- قطار برای شروع حرکت بعد از هر توقف دکمه روشن و خاموش دارد؟
خیر، قطارها صبح که از آشیانه به راه می‌افتند تا وقتی که از خط خارج می‌شوند روشن هستند. در زمان حرکت فقط یک کلید روشن و خاموش داریم که وقتی آن را خاموش یا (off)کنیم قطار در حالت آماده به کار (standby) حرکت می‌کند.
- اهرمی که از ابتدای حرکت دست چپتان روی آن است، چیست؟
وسیله حرکتی است که وقتی آن را به سمت جلو میبریم قطار به راه می‌افتد. هرچه این اهرم را جلوتر ببریم سرعت قطار بیشتر می‌شود و وقتی که آن را به سمت عقب میبریم ترمز می‌گیرد.
- چرا زمان شروع حرکت از ایستگاه‌ها، به مانیتور نگاه نمی‌کنید؟
به آینه موجود در ایستگاه نگاه می‌کنم؛ آینه وضوحش بیشتر است. معمولا زمانی به مانیتور نگاه می‌کنیم که آینه را رَد کرده باشیم. به علاوه اینکه دوربین بخشی از ایستگاه‌هایی که در قوس هستند را نشان می‌دهد.
- گاهی که شما با ما در حال صحبت کردن هستید، صدای سوتی بلند می‌شود؛ این هشدار چیست؟
صدای زمان‌سنج یا «Death man» است. این امکان، هوشیاری راهبر را بررسی می‌کند. با بلندشدن صدای سوت، راهبر ۶۰ ثانیه فرصت دارد با فشردن یکی از دو کلید مربوط به این زمان‌سنج اعلام هوشیاری کند و اگر کلید را فشار ندهد مرکز فرمان متوجه می‌شود برای راهبر مشکلی به وجود آمده است.
- و اگر برای راهبر مشکلی به وجود آمده باشد؟
آن‌وقت ترمزهای اضطراری قطار فعال می‌شود.
- راهبران پشت رُل فعالیت فیزیکی زیادی ندارند، آیا تا به حال این موضوع برای شما باعث خواب‌آلودگی یا فرورفتن در فکر شده آن قدر که متوجه مسیر نباشید؟
مانیتور را نگاه کنید این همه مسافر به امید چه کسی در قطار نشسته‌اند؟ تامین آرامش مسافران وظیفه خطیری است که مسئولیت آن با ماست. اما شاید زمان گذراندن دوره‌های آموزشی در تهران دقت بیشتری داشتم.
راهبری کاری تکراری است و به مرور زمان راهبر را تبدیل به آدم‌آهنی می‌کند. کم‌کم دست ما خودکار فعال می‌شود و ترمز می‌گیرد!
- چرا از دکمه‌های دیگر استفاده نمی‌کنید؟
تعدای از کلیدها هشداری هستند به علاوه بعضی فرمان‌ها مانند ترمزگرفتن را که آزاد یا درگیر می‌شود، با سیگنال می‌بینیم. کلیدهایی که راهبر کار زیادی با آنها دارد بیشتر برای فعال و غیرفعال کردن درها، ترمز گرفتن و تِرَکشن است.
- پیش آمده فاصله‌تان با قطار جلویی آن‌قدر کم باشد که مرکز فرمان از شما بخواهد با سرعت کمتری ادامه دهید؟
بله، یک‌بار قطار جلویی خراب شده بود و دو ایستگاه هم بیشتر با آن فاصله نداشتم، گفتند با سرعت کمتری حرکت کن تا قطار جلویی بتواند ایستگاه را تَرک کند.
- معمولا راهبری را با خلبانی مقایسه می‌کنند، این مقایسه درست است؟
نمی‌خواهم مقایسه‌ای غیرمنطقی کنم اما همین‌طور است. شاید به دلیل شباهت بعضی از سیستم‌های هواپیما با قطارشهری و تعداد مسافرانی که جابه‌جا می‌کنیم، باشد.
ولی این موضوع را نباید فراموش کنیم که استرس ما از خلبانان کمتر است؛ ما روی زمین سیر می‌کنیم و آنها در آسمان!
- تعداد مسافرانتان چند نفر هستند؟
در زمان‌های مختلف فرق می‌کند. به طور کلی هر واگن ظرفیت ۳۰۰ مسافر را دارد و هر قطار دو واگنه تا ۷۰۰ مسافر را می‌تواند جابه‌جا کند.
به طور کلی هر واگن ظرفیت ۳۰۰ مسافر را دارد و هر قطار دو واگنه تا ۷۰۰ مسافر را می‌تواند جابه‌جا کند
- معمولا مسافران برای چه درخواست‌هایی با راهبر تماس می‌گیرند؟
بیشتر درخواست مسافران مربوط به تهویه قطار است؛ در زمستان می‌خواهند گرما را بیشتر کنیم و در تابستان بالعکس.
- آیا تا به حال برای مسافرانتان اتفاقی پیش آمده که مجبور به توقف شوید؟
بله. مدتی پیش در ایستگاه خیام مسافری دچار تشنّج شده بود که مسافران دیگر از طریق سیستم اطلاع‌رسانی قطار به من خبر دادند.
بلافاصله با مرکز تماس گرفتم و موضوع را اطلاع دادم. خوشبختانه در ایستگاه بعدی کمک‌های امدادی خودشان را رساندند و به آن مسافر رسیدگی شد.
- شما توقف کردید یا به مسیرتان ادامه دادید؟
در این‌گونه مواقع وظیفه ما فقط اطلاع‌رسانی است و نمی‌توانیم سایر مسافران را منتظر نگه داریم.
- چه تفاوتی بین مسافران منطقه ۷ با سایر ایستگاه‌هاست؟
برخلاف مسافران ایستگاه‌های میانی، مسافران آرام‌تری در ایستگاه‌های غدیر، پروین‌اعتصامی، ۱۷ شهریور و بسیج سوار قطار می‌شوند. ما در بعضی از ایستگاه‌های میانی مسافران شرورتری داریم که برای راهبر مزاحمت ایجاد می‌کنند.
- اگر اشتباه نکنم از مرکز فرمان با شما تماس گرفتند، اشکالی پیش آمده بود؟
خیر، فقط قطار یک دقیقه تاخیر داشت. تماس گرفتند که جبرانش کنم.
- اگر جبران نشود مشکلی پیش می‌آید؟
مشکلی پیش نمی‌آید اما باید گزارش بنویسم و اگر تاخیرها بیش از اندازه باشد در کمیسیون بررسی می‌شود که معمولا به آنجا نمی‌رسد.
- علت اینکه قطارها دوسره هستند چیست؟ به نظر می‌رسد قطارها برای شروع مسیر دور نمی‌زنند؟
در قطارهای مشهد فقط در یک کابین، راهبر حضور دارد اما در تهران به دلیل طول زیاد قطارها یک راهبر در کابین جلو و راهبر دیگر در کابین عقب حضور دارد.
راهبری که در کابین آخر می‌نشیند باید حواسش به مسافران باشد تا بین درها نمانند. ضمن اینکه ما دور نمی‌زنیم بلکه خط را تعویض می‌کنیم.
- گاهی زمان رسیدن قطار به ایستگاه صدای جرقه مانندی می‌آید، علت این صدا چیست؟
در ایستگاه‌هایی که قوس دارد این صدا ایجاد می‌شود مثل همین الان که وارد ایستگاه شریعتی شدیم.
وقتی قطار به قوس می‌رسد ریل با ضربه‌های پشت سرهم چرخ‌های قطار را به سمت قوس منحرف می‌کند به همین دلیل شما در قوس‌ها و سرعت‌های زیاد این صدا را می‌شنوید.
- سرعت قطار زمان تعویض خط چقدر است؟
حداکثر سرعت بین ۱۰ تا ۲۵ کیلومتر است.
- در مدت ۳ سال راهبری در قطارشهری مشهد حادثه‌ای برایتان رخ داده است؟
فقط خراب شدن قطار به دلیل درگیری ترمزها بوده است.
- در کدام ایستگاه قطارتان خراب شد؟
ایستگاه صیاد شیرازی.
- توضیح می‌دهید؟
بعد از توقف در ایستگاه قطار دیگر حرکت نکرد. بعد از هر توقف، ابتدا باید ترمزهای قطار آزاد شود بعد حرکت کند بنابراین اگر قطار نتواند ترمزهایش را آزاد کند امکان حرکت ندارد.
- برای رفع مشکل چه‌کار کردید؟
راهبران آموزش‌هایی دیده‌اند که در این‌طور مواقع قادر به انجام اقدامات اولیه باشند مثلا دستورالعمل‌هایی داریم که اگر ترمز درگیر شد چه اقداماتی انجام دهیم و...
- آن موقع از قطار پیاده شدید؟
بله، البته بیشتر مواقع نیاز به پیاده‌شدن از قطار نیست و مشکل را می‌توانیم از داخل برطرف کنیم.
- (وارد تونل می‌شویم و در پایانه غدیر سفر درون‌شهری ما با راهبر قطار ۱۰۱۷ به پایان می‌رسد.) تونل را دوست دارید یا فضای باز؟
هردو، در تونل آرامش است و در ایستگاه‌های روزمینی تنوع.
* این گزارش سه شنبه، یک بهمن ۹۲ در شماره ۸۶ شهرآرامحله منطقه ۷ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
