صوت قرآن احسان محمدی از ۱۶ سالگی در حرم رضوی می‌پیچد

مجیدی| هر مسلمانی با قرآن آشناست، حال ممکن است شناخت و معرفت ما به قرآن، کم یا زیاد باشد، ممکن است یکی کمتر و یکی بیشتر قرآن بخواند و قاریان قرآن کسانی هستند که بیشتر از دیگران قرآن را قرائت می‌کنند.

قاریان سال‌ها تمرین می‌کنند، وقت می‌گذارند و زانوبه‌زانوی استادان می‌نشینند تا قرآن را به لحن و صوتی بهتر بخوانند، همان‌طور که پیامبراسلام (ص) در احادیثی که از ایشان نقل شده است، به خواندن قرآن با صوت خوش، تاکیدکرده‌اند «صوت خوش، زیور قرآن است»، «هر چیزى زیورى دارد و زیور قرآن صوت خوش است.»، «قرآن را با صداهاى [خوش]خود، زینت بخشید.»

احسان محمدی، جوان ۲۱ ساله محله تربیت مشهد است که جلسات قرآنی که در منزل‌شان برگزار می‌شد، او را از چهار یا پنج سالگی با قرآن آشنا کرد و علاقه‌مندی به قرآن از همان زمان در دلش جوانه زد و با قدکشیدن او رشد کرد، تا شد قاری قرآن. با او به گفتگو نشستیم تا از قرآن و زندگی قرآنی‌اش برایمان بگوید.

نوایی از جلسات قرآن پدر

باید از جایی شروع کنیم و این شروع‌کردن، بهانه‌ای می‌خواهد، بهانه‌ای که ممکن است خودمان ندانیم و ناخواسته انگیزه‌ای شود برای ادامه‌دادن و رشدکردن.

احسان اولین نوای قرآنی را که به گوشش رسید، این‌گونه به یاد می‌آورد: پدرم در جلسات قرآنی شرکت می‌کرد و این جلسه هر هفته در خانه یکی از اعضای جلسه برگزار می‌شد، هر چند هفته یک‌بار هم نوبت به خانه ما می‌رسید.

جلسه که شروع می‌شد، من از پشت در گوش می‌کردم؛ آن زمان چهار، پنج‌ساله بودم، ولی علاقه‌ام به شنیدن قرائت قرآن به اندازه‌ای بود که وقتی کسی با لحن خوب می‌خواند، مشتاقانه گوش می‌کردم و لذت می‌بردم و همین گوش‌کردن‌ها باعث شد تا بعد‌ها کم‌کم شروع به قرائت قرآن کنم.

اشک شوق مادر

او اولین باری را که قرآن خوانده، در مدرسه بوده است، قرائتی که تعجب معلم را برانگیخته، آن خاطره را چنین به یاد می‌آورد: در بچگی خجالتی بودم، نمی‌توانستم توی خانه و جلوی پدر و مادرم بخوانم، کلاس اول دبستان بودم و اولین بار در کلاس بود که در جمع قرائت کردم.

معلم هم تعجب کرد، فکر می‌کرد باید در خانه خیلی با من تمرین شده باشد تا به این سطح رسیده باشم، برای همین از مادرم دعوت کرد تا به مدرسه بیاید تا در این زمینه صحبت کنند و ببینند رمز موفقیت ما چه بوده است، مادرم هم ابراز بی‌اطلاعی‌کرده و گفته بود که تا به حال برای ما در خانه قرآن نخوانده است.

احسان ادامه می‌دهد: آن روز مادرم پشت در کلاس ماند و معلم به من گفت که قرآن بخوانم، من خجالت می‌کشیدم و نمی‌خواندم، بعد معلم تهدید کرد که اگر نخوانم، نمره‌ام را صفر می‌دهد، این بود که خواندم و وقتی مادرم را دیدم، از شوق گریه کرد.

اولین دوره قرآنی

آقای ایمانی اولین مربی جدی احسان محمدی بود. می‌گوید: دوره مقدماتی تجوید را در موسسه قرآنی گذراندم و با نمره ۱۸ قبول شدم و این شروع جدی آموزش بود.

او در اولین مسابقه قرآنی خود، زمانی‌که در کلاس چهارم دبستان بوده، شرکت کرده است. خودش در این‌باره می‌گوید: کلاس چهارم در مسابقات دانش‌آموزی ناحیه ۶ شرکت کردم و نفر اول شدم و آنجا بود که احساس‌کردم می‌توانم در زمینه قرآنی موفق شوم و پیشرفت‌کنم.

این قاری قرآن ادامه می‌دهد: در مقطع راهنمایی در مدرسه‌ای بودم که صبغه مذهبی داشت. در این مدرسه، سرصف و در نمازخانه قرآن می‌خواندم و کم‌کم خجالتم از خواندن در مقابل جمع ریخت.

نقش استادان خوب

محمدی برای پیشرفت در زمینه قرائت قرآن و پس از اینکه در مسابقات دانش‌آموزی مقام آورده و انگیزه پیدا کرده است، به کلاس‌های استادانی می‌رود تا سرعت پیشرفتش بیشتر شود و در مسیر صحیح قدم بردارد.

او می‌گوید: آقای خلوصی یکی از استادان من بود که کمک زیادی به من کرد، ایشان جلسه قرآنی داشتند که بیشتر کسانی که در آن شرکت می‌کردند، هم‌سن و سال‌های خودم بودند، در این جلسات با مقدمات لحن و مقامات عربی آشنا شدم.

او ادامه می‌دهد: بعد مدتی مادرم که خیلی برای من زحمت کشیده بود، مرا برای تست به جامعه قاریان برد، آنجا آقای سید مجتبی سادات فاطمی را دیدم، ایشان از من خواستند تا قسمتی را که آماده کرده‌ام بخوانم.

من هم بخشی از سوره آل‌عمران را در مقام «راست» که قبلا تمرین کرده بودم، خواندم، از آنجا بود که پس از قبولی به کلاس‌های نخبگان دعوت شدم و الان هفت سال است که در این جلسات شرکت می‌کنم و بیشترین چیزی که یاد گرفته‌ام، از آقای فاطمی بوده است و خیلی از قاریان مشهور نیز زیرنظر ایشان آموزش دیده‌اند.

کم‌سن‌و‌سال‌ترین قاری حرم مطهر

احسان می‌گوید: بعد از اینکه در مسابقات ترتیل بزرگ‌سالان در ۱۶ سالگی مقام آوردم، به حرم مطهر دعوت شدم تا در مناسبت‌های مختلف در آنجا قرآن بخوانم، زمانی‌که دعوت شدم ۱۶ ساله بودم و گمان می‌کنم، کم‌سن‌وسال‌ترین قاری بودم که در آن بازه زمانی به همراه بسیاری از قاریان شناخته‌شده برای قرائت به حرم مطهر دعوت شدم.

بعد از اینکه در مسابقات ترتیل بزرگ‌سالان در ۱۶ سالگی مقام آوردم، به حرم مطهر دعوت شدم

شرکت در جلسه‌ای محلی

او ادامه می‌دهد: تقریبا هم‌زمان با رفتن به حرم بود که در جلسات قرآنی محلمان نیز شرکت کردم، جلسه‌ای به نام جلسه امام‌صادق (ع) داریم که در محله غدیر برگزار می‌شود و اعضای خوب و فهیمی دارد، استاد جلسه هم آقای اکبری هستند که بیشتر از ۳۰ سال بدون توقع و چشم‌داشت، این جلسه را برگزار می‌کند، جلسه‌ای که از دونفر شروع شد و الان به ۸۰ نفر رسیده است.

البته مدتی است آقای اکبری بزرگواری کرده‌اند و پیشنهادداده‌اند که بنده مسئولیت اداره جلسه را برعهده‌داشته باشم و خدا هم توفیق داده است که در خدمت دوستان باشم و اندک‌چیزی را که از استادانم یادگرفته‌ام، به علاقه‌مندان قرآن یاد بدهم.

سبک قرائت

قاریان، قرآن را در سبک‌های مختلفی قرائت می‌کنند. هر قاری با توجه به علاقه و توانایی سبک مناسب خود را انتخاب می‌کند و با تمرین و ممارست زیاد به تبحر در آن می‌رسد.

احسان در این‌باره می‌گوید: اوایل «شحات انور» می‌خواندم و بعد که به جلسات آقای خلوصی رفتم، چند نوار از «مصطفی اسماعیل» گوش دادم و با آن سبک کار کردم.

او ادامه می‌دهد: در جلسه آقای فاطمی باز مدتی شحات انور خواندم و الان دوباره مصطفی اسماعیل را به طور جدی شروع کرده و می‌خوانم.

این قاری جوان به نکته‌ای درزمینه سبک‌های قرائت اشاره می‌کند و می‌گوید: ما در قرائت باید از قاریان بزرگ مصری پیروی و تقلید کنیم، چون زبان مادری ما عربی نیست و ممکن است لحنی که استفاده کنیم، در شأن قرآن نباشد.

از طرف دیگر مصری‌ها سابقه‌ای ۷۰۰ ساله در قرائت دارند، همچنین آنها در دانشگاهی مانند «الازهر» به‌صورت تخصصی به آموزش قرائت و پرورش قاریان می‌پردازند که ما در این زمینه عقب‌تر از آنان هستیم.

حمایت‌نشدن قاریان در کشور

احسان به حمایت‌نشدن قاریان و کم لطفی بعضی مسئولان و برگزارکنندگان جلسات و مراسم قرآنی نیز اشاره می‌کند: یکی از دلایلی که قاریان مصری در اوج تلاوت قرآن کریم هستند، این است که آنان به‌صورت حرفه‌ای کار می‌کنند، یعنی قاری فقط کار قرائت قرآن انجام می‌دهد و گاهی تا چهار‌پنج ساعت در روز تلاوت می‌کند.

اما در ایران و به دلیل اینکه نگاه حرفه‌ای به کار قاریان ندارند و قاری مجبور است برای گذران زندگی کار‌های متفاوتی انجام دهد، حتی ممکن است روزی نیم ساعت هم وقت تمرین و انرژی انجام کار را نداشته باشد. 

او می‌گوید: قاری‌های ما به لحاظ مالی وضع خوبی ندارند، ما باید در کشور هم آموزش خوب و هم حمایت مالی از قاریان داشته باشیم تا در این زمینه رشد داشته باشیم، زیرا قرائت قرآن تبلیغ اسلام است.

او خاطره‌ای از آمدن یکی از قاریان بزرگ مصری به ایران را به یاد می‌آورد: شحات انور به ایران آمده بود و وقتی فهمیده بود که قاریان ما در شغل‌های مختلفی فعالیت می‌کنند، تعجب کرده و گفته بود «مگر شما به جز قرائت کار دیگری هم انجام می‌دهید؟»، این یعنی آنان نگاهی حرفه‌ای به قرائت و قاری داشته‌اند.

مطلب مرتبط سعید بیژنی در «صف» قاریان بین المللی

ویژگی‌های قاری خوب

این قاری جوان در بخشی از صحبت‌هایش به عواملی که باعث پیشرفت قاری قرآن می‌شود، اشاره می‌کند: به نظر من تلاوت خوب مثل رانندگی است و صدای خوب مانند ماشین است، قاری هرچقدر هم که به قوانین آشنایی داشته باشد و رانندگی بلد باشد، اما ماشین مطمئن و خوبی نداشته باشد، به مقصد نمی‌رسد.

او ادامه می‌دهد:، اما در کنار صدای خوب، تکنیک و شناخت هم مهم است، افراد زیادی هستند که صدای خوبی دارند، اما تکنیک و شناخت ندارند و این هم به کارشان لطمه می‌زند.

قاری باید دست‌کم معنی آیه‌ای را که می‌خواند، بلد باشد، باید بداند چه حسی به صدا بدهد، مثلا آیاتی که حزن دارند را با مقام «صبا»  و آیاتی را که شادی دارند، با مقام «راست» بخواند، نمی‌شود جایی را که قرآن هشدار می‌دهد و از جهنم می‌گوید با لحن شاد خواند.

احسان در ادامه می‌گوید: قرائت کاری است که انرژی زیادی می‌برد، بعضی اوقات قاری باید دو خط را با یک نفس بخواند، به همین خاطر قاری باید بدن سالم و ورزیده‌ای داشته باشد و با ورزش‌کردن بدن خود را آماده نگاه دارد.

این ساکن محله تربیت خاطرنشان می‌کند:، چون قاری را با اسم قرآن می‌شناسند، هر کاری که انجام دهد به اسم قرآن نوشته می‌شود، وقتی کسی ما را می‌بیند که در حال قرائت قرآن هستیم، اگر در جای دیگری ببیند که در شان قاری نیست، جلوه خوبی ندارد. قاری نباید در مکان‌ها و جلساتی که احتمال می‌رود شأن قرآن در آن حفظ نشود، حضور پیدا کند.

برکات قرآن

وقتی از برکات حضور قرآن در زندگی‌اش از او می‌پرسم، می‌گوید: از برکات قرآن همین بس که در محل، همه ما را به عنوان چهره قرآنی می‌شناسند.

محمدی در خصوص محله‌اش می‌گوید: ما محله خوبی داریم و جلسات قرآن هم در مسجد محل برگزار می‌شود، جلسه‌ای که به لطف خدا خوب است و حتی در ماه مباک رمضان، علاوه بر اینکه هر روز جلسه قرآن داشتیم، «عادل الباز» قاری مصری و دو قاری بین‌المللی را نیز به جلسه‌مان دعوت کردیم که جلسه خوبی بود و با استقبال هم روبه‌رو شد.

آدم قرآنی اهل حق‌خوری نیست

در هر مسابقه‌ای که برگزار می‌شود، از رشته‌ها و زمینه‌های ورزشی گرفته تا مسابقات فرهنگی و هنری، همیشه عده‌ای از داوری‌ها شاکی‌اند و عده‌ای به اصطلاح معتقدند؛ حقشان خورده شده است.

احسان که تا به حال در چندین مسابقه قرآنی شرکت کرده و رتبه‌های خوبی هم به‌دست آورده است، نگاهی متفاوت به این مقوله دارد: ببینید، واقعیت این است که در مسابقات قرآن هم عده‌ای به داوری‌ها اعتراض دارند و این به این دلیل است که برای داوری قرآن نمی‌شود مثلا مانند مسابقه دو، خط پایان گذاشت، بخشی از داوری‌ها، سلیقه‌ای است و این ممکن است باعث اعتراض عده‌ای باشد.

این قاری محله تربیت عنوان می‌کند: داوران مسابقات قرآن کسانی هستند که عمر خود را به پای قرآن گذاشته‌اند و من نمی‌توانم قبول کنم کسی که عمرش را با قرآن گذرانده باشد حق کسی را بخورد و پایمال کند.

آیه‌ای که آرامش می‌دهد

محمدی در پایان گفتگویش با ما، آیه ۲۰ سوره حدید و آیه ۵۵ سوره توبه را قرائت می‌کند و می‌گوید: این آیه‌ها در ذهن من هستند و وقتی نگرانی و ترس دارم، آنها را که اشاره به بازیچه‌بودن دنیا دارد، در ذهنم مرور می‌کنم و آرام می‌گیرم.

* این گزارش پنج شنبه، ۱۳ آذر ۹۳ در شماره ۱۲۵ شهرآرامحله منطقه ۱۱ چاپ شده است.