تماشای پرندگان مهاجر در تالاب کشف‌رود 
امیریه ۳۷ شهر چهار‌هزارنفری 
اوقات بطالت کودکان حاشیه شهر مشهد در تابستان
تابستان نوجوانان و جوانان منطقه در کمبود امکانات ورزشی، آموزشی و تفریحی با آسیب‌های اجتماعی بسیاری همراه است.
تعطیلات تابستان برای همه دانش‌آموزان خوشایند است. آنها خوشحالند از اینکه دیگر مجبور نیستند صبح زود از خواب بیدار شوند و می‌توانند شب‌ها بدون دلهره تا هر زمان که دوست داشتند، بیدار بمانند. اما تعطیلات تابستان برای والدین، شروع دردسری بزرگ است؛ آنها کلافه می‌شوند و نمی‌دانند در این روز‌های گرم و داغ تابستان برای اوقات فراغت فرزندانشان چطور برنامه‌ریزی کنند.
همان‌طور‌که می‌دانید در منطقه‌هایی مانند منطقه پنج که در حاشیه شهر واقع شده است، معضلات حاشیه‌نشینی و مشکلات اقتصادی، معیشتی و شغلی سرپرست خانواده‌ها وضعیت گذران اوقات فراغت را پیچیده‌تر می‌کند؛ چرا‌که به‌طور معمول، برنامه‌ریزی برای گذران اوقات فراغت فرزندان خانواده با موقعیت اقتصادی آن خانواده ارتباط مستقیم دارد.
به‌ویژه در بخش‌هایی مانند مهدی‌آباد، حجت‌آباد، عباس‌آباد، میامی، گلشهر و... که بیشتر ساکنان آن را قشر‌های متوسط و گاه کم‌درآمد تشکیل می‌دهد. از طرف دیگر، وجود آسیب‌های شدید اجتماعی در حاشیه شهر باعث می‌شود تابستانی که می‌تواند با برنامه‌ریزی صحیح، فرصتی مناسب برای کسب موفقیت در آینده باشد، به مسیری برای گرفتار‌شدن در انواع منجلاب و خطرات اجتماعی تبدیل شود.
وضعیت بد بهداشتی، فقر و نبود امکانات، کمبود زمین‌های ورزشی، آموزشی و تفریحی درکنار زمین‌های بایر بسیاری که پاتوق معتادان و محل رد‌و‌بدل‌کردن انواع مواد مخدر و مشروبات الکلی است، این راه پر‌خطر را هموارتر می‌کند.
برای اینکه با تعطیلات و معضل بی‌برنامگی برای اوقات فراغت در منطقه‌مان بیشتر آشنا شویم، ساعتی را با اهالی محل و کودکان در کوچه‌پس‌کوچه‌های حاشیه شهر گذراندیم تا بدانیم آنها در این روز‌های گرم تابستان تعطیلاتشان را چگونه می‌گذرانند.
گیم نت؛ معضل مشترک همه محله‌ها
هنگامی‌که با اهالی محله‌های مختلف منطقه‌مان هم‌کلام می‌شویم، همه به یک مورد مشترک اشاره می‌کنند؛ «نبود امکانات». نبود امکاناتی نظیر فضای ورزشی، آموزشی و تفریحی باعث شده نوجوانان و جوانان منطقه برای گذران روز‌های تعطیل که ما از آن به‌عنوان اوقات فراغت یاد می‌کنیم، به هر نوع سرگرمی یا تفریحی تن بدهند.
سرگرمی‌هایی که می‌تواند آنان را در منجلاب آسیب‌های بزرگ اجتماعی فروبرد. گیم‌نت‌ها از‌جمله این موارد هستند. گیم‌نت، یکی از پاتوق‌هایی است که کودکان را به خود جذب می‌کند، اما گویا این همه ماجرا نیست. یکی از مادران درباره گذراندن اوقات فراغت بچه‌ها در این محله می‌گوید: «در محلات مهدی‌آباد، حجت‌آباد و عباس‌آباد که هیچ‌گونه امکاناتی ندارد، گیم‌نت تنها مکانی است که فرزندان ما می‌توانند برای گذراندن وقت خود به آنجا مراجعه کنند و به‌نوعی این مکان برای بچه‌های ما یک موهبت محسوب می‌شود.»
وی همچنین با اشاره‌به طولانی‌بودن ساعت فعالیت این مکان‌ها این‌طور توضیح می‌دهد: «گیم‌نت‌ها تا نیمه‌شب فعالیت می‌کنند؛ ما هم نمی‌توانیم مانع‌از رفتن فرزندانمان به این کلوپ‌ها شویم؛ زیرا سرگرمی دیگری وجود ندارد که آنها بتوانند در ایام اوقات فراغت، خود را با آن سرگرم کنند.»
این گیم‌نت‌ها فقط محل بازی بچه‌های ما نیست؛ آنهایی هم که قصد رد‌و‌بدل‌کردن مواد مخدر را دارند به این مراکز می‌آیند
یکی دیگر از ساکنان محله حجت‌آباد هم در تکمیل صحبت‌های همسایه‌اش می‌گوید: «به نظر شما چرا گیم نت‌ها تا نیمه‌شب باز هستند و فعالیت دارند؟ این گیم‌نت‌ها فقط محل بازی بچه‌های ما نیست؛ آنهایی هم که قصد رد‌و‌بدل‌کردن مواد مخدر را دارند به این مراکز می‌آیند. بدون شک فرزندان ما در این مراکز با مواد مخدر آشنا می‌شوند و آسیبِ بازی‌های کامپیوتری در مقایسه با مشکل دوم کمتر است. متاسفانه نیروی انتظامی هم در این محله، گشتی ندارد تا با این افراد برخورد کند.»
هم‌جواری با معتادان در زمین‌های خاکی
زمین‌های بایر فراوانی که به حال خود رها شده‌اند، یکی دیگر از معضلات منطقه به‌ویژه در ناحیه ۲ است که می‌تواند تابستان پر‌خطری را برای بچه‌های حاشیه شهر رقم بزند؛ این زمین‌ها عموما دراختیار کارتن‌خواب‌ها و معتادان است.
همراه یکی از اهالی به زمینی خاکی که مکانی برای بازی کودکان محله است، می‌رویم. زیر آفتاب داغ تابستان و میان گرد و‌غباری که نفس‌کشیدن حتی برای یک لحظه در آن سخت است، جمعیتی درحدود ۴۰ تا ۵۰ نفر در گروه‌های مختلف سنی در‌حال بازی هستند. عده‌ای، آن‌چنان با جدیت و تعصب فوتبال بازی می‌کنند که گویی در زمین چمن و در‌حال رقابت با یک تیم لیگ برتری هستند.
بچه‌ها می‌گویند گاهی پا‌های بدون کفش‌شان با سرنگ‌ها و تیغ‌هایی که متعلق به معتادان و کارتن‌خواب‌هاست، برخورد می‌کند. چشم که می‌چرخانیم، می‌بینیم که هیچ‌کدام از دروازه‌هایشان تور ندارد. توپشان هم از همان نوع پلاستیکی است که چند‌لایه جلد شده تا بتوانند بهتر بازی کنند. اما این کاستی‌ها نمی‌تواند مانع‌از بازی‌شان شود؛ حتی شکایتی از اینکه زیر پایشان تیغ و سرنگ است، ندارند و فقط آمده‌اند که ساعتی را بازی کنند.
بازی یا باخت زندگی در قمار
کمی آن‌طرف‌تر، گروهی دیگر از بچه‌ها دور هم روی زمین خاکی نشسته‌اند و فقط دست‌هایشان حرکت می‌کند. نزدیک‌تر که می‌رویم، ورق‌های پاستور یا به‌اصطلاح ورق را می‌توانیم توی دست‌هایشان ببینیم. ورق بازی‌هایی که با شرط‌بندی‌های ساده، شروع و به قمار کشیده می‌شود، یکی دیگر از تفریحات ناسالم بچه‌ها در اوقات فراغت است. شرط میان این گروه سنی چندان سنگین نیست؛ گاهی از یک آدامس یا یخمک شروع شده و به پول ختم می‌شود؛ البته اگر توی بساطشان پیدا شود و کاررا به دعوا نکشاند.
بعضی از آنها می‌گویند والدینشان از اینکه آنها چه بازی‌هایی انجام می‌دهند، خبر دارند. یکی از همین بچه‌ها در پاسخ سوالمان که چرا به زمین‌های ورزشی نزدیک محله‌تان نمی‌روید، می‌گوید: «نزدیک‌ترین زمین ورزشی به محدوده ما در شهرک رجایی قرار دارد. راه، دور است و ازآنجا‌که پدر‌های ما کارگر روزمزد هستند و توانایی این را ندارند که هزینه‌های رفت‌و‌آمدمان را بدهند، ما نیز نمی‌توانیم در کلاسی ثبت‌نام کرده و ناچاریم تابستان را با بازی‌های رایج در محله سپری کنیم.»
کمبود فضای ورزشی
به محله گلشهر می‌رویم. یکی از محلات پر‌جمعیت ناحیه ۳ منطقه ۵. اهالی از نبود سالن‌های ورزشی برای فرزندانشان شاکی هستند. یکی از ساکنان می‌گوید: «سالن شهدای مدافع حرم که چند‌ماه پیش در محله ما افتتاح شد، تنها سالن ورزشی این محدوده است و گاهی آن‌قدر شلوغ می‌شود که جایی برای ورود بچه‌ها باقی نمی‌گذارد.»
دختری جوان هم از مزاحمت‌های همیشگی اراذل و اوباش می‌گوید که در مسیر رفت‌و‌آمد برای او و سایر دوستانش اتفاق می‌افتد. او توضیح می‌دهد: «سالن در انتهای شفیعی واقع شده. مسیر گاهی آن‌قدر طولانی و ناامن است که بسیاری از دختران از ترس مزاحمت‌هایی که گاه در طول راه اتفاق می‌افتد، قید رفتن به سالن را می‌زنند.» او ادامه می‌دهد: «هزینه سالن‌های ورزشی مرکز شهر هم آن‌قدر زیاد است که خانواده از عهده پرداخت آن برنمی آید.»
دوستی‌های خیابانی و ماهواره‌ای
یکی دیگر از راه‌های گذراندن اوقات فراغت، وقت‌گذراندن با دوستان است. این نوع وقت‌گذرانی بدون اینکه هزینه‌ای برای خانواده‌ها داشته باشد، بچه‌ها را سرگرم می‌کند. اما برخی والدین، گروه‌های هم‌سال را هم چندان مناسب نمی‌دانند و دغدغه‌شان این است که از این ارتباط‌های گاه ناسالم جلوگیری کنند.
یکی از مادرانی که در این زمینه دغدغه فراوان دارد، توضیح می‌دهد: «خانواده‌هایی که در حاشیه شهر زندگی می‌کنند، وضعیت مالی مناسبی ندارند؛ به همین دلیل نمی‌توانند مانند برخی والدین مناطق بالادستی، فرزندانشان را به مسافرت ببرند. این را بگذارید کنار این موضوع که در محدوده ما حتی یک فضای سبز مناسب وجود ندارد تا عصر‌ها به‌همراه فرزندانمان ساعتی در آن، وقت بگذرانیم. علاوه‌بر‌این، وضعیت مالی‌مان اجازه نمی‌دهد آنها را در کلاس‌های آموزشی که در مرکز شهر قرار دارد، ثبت‌نام کنیم.»
وی ادامه می‌دهد: «به همین دلیل فرزندان ما خیلی زود جذب گروه هم‌سالان می‌شوند و اوقات فراغتشان را بیرون از فضای خانواده و با دوستان سپری می‌کنند و به‌جرئت می‌توان گفت که یکی از مهم‌ترین عوامل بزهکاری آنان در آینده همین گروه‌های دوستی است.»
وی اشاره می‌کند: «این روز‌ها بیشتر نوجوانان و حتی کودکان تلفن همراه دارند و با آن انواع فیلم را تماشا کرده و به یکدیگر نشان می‌دهند. حتی برخی از اهالی ماهواره دارند و در نبود والدین، بچه‌ها دوستانشان را به منزل دعوت می‌کنند تا برنامه‌های مبتذل ماهواره را تماشا کنند.»
این مادر می‌گوید: «باتوجهبه اینکه نمی‌توانیم هیچ تفریحی برای فرزندانمان فراهم کنیم، آنها به‌راحتی جذب گروه‌های مختلفی می‌شوند که در محله فعالیت می‌کنند.»
کلاس آموزشی برگزار شود
یکی دیگر از مشکلات برای گذراندن اوقات فراغت در برخی از محله‌های ما، نبود کلاس‌های آموزشی یا کمبود آنهاست. با آنکه اعضای شورای اجتماعی محله برای برگزاری کلاس‌های آموزشی بسیار کوشیده‌اند، باتوجهبه جمعیت منطقه، این کلاس‌ها جواب‌گوی نیاز اهالی محلات نیست. بیشتر والدینی که با آنها هم‌کلام شدیم، تاکید کردند کلاس‌های آموزشی علاوه‌بر‌اینکه به فرزندانشان علم و هنر می‌آموزد، می‌تواند از بسیاری معضلات و آسیب‌ها هم پیشگیری کند.
زمین‌های بایر را نذر ورزش کنید
سالن‌های ورزشی، اولین انتخاب برای گذراندن اوقات فراغت بچه‌ها در این فصل است. برای اینکه از وضعیت سالن‌های ورزشی بیشتر با‌خبر شویم، به‌سراغ حسن صالحی، مسئول تربیت‌بدنی و ورزش‌های همگانی منطقه ۵ می‌رویم. او با اشاره به اینکه مهدی‌آباد، حجت‌آباد و عباس‌آباد، زمین ورزشی ندارد، می‌گوید: برخی محله‌های ما وضعیتی پذیرفتنی‌تر دارند، اما در برخی محله‌ها مانند حجت‌آباد و مهدی‌آباد، هیچ سالن ورزشی و زمین روبازی برای فعالیت‌های ورزشی وجود ندارد.
وی در ادامه توضیح می‌دهد: ما در این محله‌ها با مشکل تملک زمین روبه‌رو هستیم. در این مناطق، زمین رها‌شده بسیار است، اما زمینی که بتوانیم آن را تملک کنیم، وجود ندارد. از شهروندان می‌خواهیم زمینی را به ما معرفی کنند که این مشکل را نداشته باشد تا شهرداری بتواند آن را آماده کند.
مسئول تربیت‌بدنی و ورزش‌های همگانی منطقه۵ پیشنهاد می‌دهد که فردی، زمینی را نذر ساختن سالن‌های ورزشی کند تا بدین‌طریق مشکل اهالی محله هم رفع شود.
صالحی می‌افزاید: در برخی محله‌ها زمین امانی به شهرداری داده شده، یعنی تملک شهرداری بر زمین پنج‌ساله است و بعد‌از این مدت، زمین به صاحبش برگردانده می‌شود. در‌صورتی‌که اهالی محله چنین زمینی دارند، ما حاضر به تجهیز آن هستیم.
وی با اشاره‌به استقبال از سالن‌های سطح منطقه می‌گوید: با آنکه بیشترین سالن‌های ورزشی در سطح شهر در منطقه ما قرا دارد، به‌دلیل استقبال زیاد از سالن‌های ورزشی و حتی زمین‌های ورزشی رو‌باز، این تعداد برای منطقه ما کم است.
خبر‌های خوشی در راه است
علیرضا حیدری، دبیر شورای اجتماعی ناحیه ۲ می‌گوید: یکی از ناحیه‌های برخوردار حاشیه شهر هستیم که امکانات مناسبی برای گذران اوقات فراغت در سطح ناحیه نداریم.
با این حال، از کوچک‌ترین امکانات استفاده می‌کنیم تا به اهالی خدمات بدهیم. وی بیان می‌کند: به‌تازگی گروهی خیّر پای کار آمده‌اند تا برای کودکان سطح منطقه، برنامه‌هایی اجرا کنند. همچنین قرار است فرهنگ‌سرای بهرمان را مجهز و فیلم‌های روز سینمایی را با هزینه اندک برای اهالی پخش کنیم.
دبیر شورای اجتماعی ناحیه ۲ ادامه می‌دهد: همچنین قرار است با همکاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد، کلاس‌هایی آموزشی در سطح ناحیه برگزار کنیم.
حیدری توضیح می‌دهد: با آنکه زمین‌های رها‌شده سطح ناحیه ما فراوان است، باید زمین‌دار‌ها توافق کنند تا بتوانیم زمین‌ها را برای مجهز‌کردن به وسایل ورزشی آماده کنیم.
اعظم فریور، دبیر شورای اجتماعی ناحیه۳ نیز درباره وضعیت گذران اوقات فراغت نوجوانان و جوانان این ناحیه می‌گوید: در محله ما، استعداد‌های بسیاری وجود دارد که باید به‌همت خیّران و ارگان‌ها به ظرفیت‌های قابل‌استفاده برای اهالی تبدیل شود.
وی درباره اقدام‌هایی که برای گذران اوقات فراغت توسط شورای اجتماعی محله انجام شده است، توضیح می‌دهد: با هماهنگی تشکل‌های محله و با مشارکت شورای اجتماعی محله گلشهر، کلاس‌های اوقات فراغت در پاتوق‌های محله در‌حال برگزاری است.
فریور می‌گوید: تلاش کرده‌ایم این کلاس‌های آموزشی مطابق با نیاز جوانان و علاقه‌مندی آنها باشد؛ از‌این‌رو کلاس‌های آموزشی و برنامه‌های کاربردی مثل کامپیوتر، برنامه‌نویسی اندورید، فنون هوایی و... را دایر کرده‌ایم. با این کار، جوانان محله به‌جای صرف هزینه برای شرکت در کلاس‌های اوقات فراغت در سطح شهر، در محله خود ثبت نام کرده و از این ظرفیت محلی استفاده می‌کنند.
این گزارش در شمـاره ۲۰۳ دوشنبه ۳۱ خرداد ۹۵ شهرآرامحله منطقه ۵ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
