میراث ماندگار آیت‌الله حائری در خیابان امام رضا(ع)

آیت‌ا... حاج سید علی‌نقی طبسی حائری از فقها، مجتهدان و از علمای بنام مشهد بود. این عالم بزرگوار در کربلا دیده به جهان گشود و تحصیلات خود را در این شهر ادامه داد و سپس به مشهد آمد و بیشتر عمرش را در این شهر سپری کرد.

او در پیروزی انقلاب نقش بسزایی ایفا کرد، ایشان به‌مدت ۳۵ سال به امامت نماز در مسجد گوهرشاد مشغول بود و در مدرسه علمیه سلیمانیه و سایر مدارس علمی مشهد شاگردان زیادی را پرورش داد.

حسینیه مرحوم آیت‌ا... طبسی حائری

برای گزارش از منزل مرحوم آیت‌الله علی‌نقی طبسی حائری به امام رضا ۲۰ می‌رویم. به محض ورود به این خیابان چشممان به حسینیه و مسجدی در انتهای کوچه می‌افتد که به نام مرحوم آیت‌ا... طبسی حائری نام‌گذاری شده است.

نزدیک اذان ظهر است. کسبه خیابان و اهالی قدیمی کم‌کم برای اقامه نماز در این مکان جمع می‌شوند و صف‌های نماز را تشکیل می‌دهند. ما هم در یکی از صف‌ها می‌ایستیم و نماز را به امامت پسر مرحوم آیت‌ا... طبسی حائری می‌خوانیم.

پس از اقامه نماز، به دفتر حجت‌الاسلام دکتر سید محمدوحید طبسی حائری می‌رویم و با ایشان به گفتگو می‌پردازیم، گفت‌وگویی که آغازش با قدردانی از روزنامه شهرآرا رقم می‌خورد.

تولد آیت‌ا...

حجت الاسلام طبسی حائری می‌گوید: مرحوم پدر من، آیت‌ا... طبسی حائری، از علمای بزرگ و بنام مشهد بودند، ایشان در سال ۱۳۴۲ قمری که مصادف می‌شود با ۱۳۰۳ شمسی در شهر کربلا، در اتاقی متولد شدند که محل دعا و نیایش شیخ بزرگ انصاری بود.

در کودکی به مکتب‌خانه مرحوم حاج میرزا علی‌اکبر نائینی، مکتب‌دار معروف کربلا، رفتند. در آنجا هم خط و هم مقدمات علوم دینی را آموزش دیدند.

سپس به درس‌های مقدماتی حوزه روی آوردند و با یک شور و شوق فراوان، درس‌های حوزوی را یکی پس از دیگری با موفقیت پشت سر می‌گذاشتند، تا اینکه به درس خارج ۳ تن از مراجع بزرگ تقلید وقت، مرحوم آیت‌ا... حاج حسین طباطبایی قمی -که بزرگ مرجعیت آن زمان بود- و همچنین به درس مرجع عالی‌قدر، مرحوم آیت‌ا... سید محمدهادی میلانی، و همچنین مرحوم آیت‌ا... سید هادی خراسانی -که هر ۳ تن از علمای بزرگ کربلا بودند- راه یافتند.

پس از اینکه درس خارج خود را به اتمام رساندند در چندین دوره فقه و اصول این بزرگواران شرکت کردند و حتی تقریرات درس خارج بعضی از این مراجع را به تحریر در آوردند.

هجرت به مشهد

بعد از فوت مرحوم آیت‌ا... حاج حسین قمی، به همراه پسر ایشان به مشهد آمدند و در مشهد ساکن شدند. هم‌زمان با ورود ایشان بازاریان مشهد به ایشان روی آوردند و با توجه به تقاضای مردم شهر از ایشان، خواسته شد در مسجد گوهرشاد مشغول به امامت نماز جماعت شوند.

این کار را تا ۳۵ سال ادامه دادند و تا سال ۱۳۶۲ این سمت را به خوبی در ۳ نوبت صبح و ظهر و مغرب انجام می‌دادند. ایشان در بدو ورود به مشهد به تدریس دروس عالیه حوزه مشغول شدند.

در مدارس سلیمان خان و مدارس مختلف تدریس می‌کردند. شاگردان متعددی را تربیت کردند و در بین کار‌هایی که مشغول بودند به گردآوری مطالبی 
که برای عموم مردم سودمند باشد، ذوق فراوانی داشتند.  

همت گذاشتند و کتاب‌هایی را تألیف کردند، از جمله کشکول طبسی در ۳ جلد به چاپ رسیده که از شهرت بسیار زیادی برخوردار است، همچنین به زبان عربی «التحصیل فی ایام التعطیل» توسط ایشان به چاپ رسیده است.

ایشان می‌گفتند: به این دلیل که مردم در ایامی که از دنیایی ماشینی خسته هستند و می‌خواهند رو بیاورند به مطالعه، نمی‌دانند چه کتاب‌هایی بخوانند احساس وظیفه می‌کنم.

خلأ این کتاب‌ها در آن زمان وجود داشت. ایشان با نگارش این آثار که خود ایشان به دانستنی‌های سودمند تعبیر می‌کردند، مطالب بسیار ناب و گهرباری را گردآوری کردند.

این‌ها را به صورت سلسله‌وار در ۳ جلد گردآوری کردند. همه‌چیز در این کتاب‌ها وجود دارد، حکایات ارزنده، روایات متعدد، اشعار و تاریخ و‌... تمام این‌ها را با یک ذوق و سلیقه خاص جمع‌آوری کرده‌اند.

سال ۱۳۶۲ به واسطه کسالت‌های متعددی که برای ایشان پیش آمد از امامت مسجد گوهرشاد بازماندند و در منزل مشغول همین تألیفات خود شدند.

آیت‌ا... حائری، قبل از انقلاب ارتباط بسیار صمیمانه‌ای با مرحوم امام خمینی (ره) داشتند. در آغاز حرکت انقلاب اسلامی در سال ۱۳۴۲ ایشان یکی از مروجین انقلاب بودند، پیام‌های ایشان در ایام انقلاب و امضای ایشان به همراه علمای تراز اول مشهد موجود است.

شرکت ایشان در راهپیمایی‌های قبل از انقلاب نشان دهنده این است که از حرکت انقلاب چشم‌پوشی نکردند، احساس وظیفه تمام داشتند و مروج انقلاب بودند.

علاقه به زیارت امام رضا (ع)

از ویژگی‌های خاص ایشان ارتباط خاص با دستگاه اهل بیت (ع) بود، به‌طوری که مقید بودند به زیارت علی بن موسی الرضا (ع). تا زمانی که در مسجد گوهرشاد به نماز می‌پرداختند پس از هر نماز به زیارت امام رضا (ع) می‌شتافتند.

بعد از اینکه دیگر به نماز جماعت مسجد گوهرشاد نرفتند، مقید به زیارت هر شب امام رضا (ع) بودند. با اشتیاق و شوق فراوان به زیارت علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) می‌رفتند و حضرت را زیارت می‌کردند و تا زمانی که توانایی داشتند، پیاده این مسیر را می‌رفتند و برمی‌گشتند.

پس از کسالت و سکته‌های متعدد قلبی و مغزی، باز هم از زیارت دست نکشیدند و با همراهی اعضای بیت به حرم می‌رفتند و از آنجا با ویلچر به 
زیارت می‌شتافتند.

وقف‌های آیت‌ا...

مسئله دیگر در خصوص ایشان باقیات‌الصالحاتی است که از خود به یادگار گذاشتند. هنگامی که ایشان در منزل مسکونی‌شان در امام رضا ۱۸ زندگی می‌کرد، تمام منزل را وقف حسینیه کردند.

در وقف‌نامه آمده است که این محل باید مکانی باشد برای احیای امر اهل بیت عصمت و طهارت و مکانی باید باشد برای برگزاری مراسم مجالس سوگواری و مدیحه‌سرایی.

همچنین چندین زائرسرا برای اسکان زوار حضرت رضا (ع) در این وقف‌نامه آمده است. از دیگر باقیات‌الصالحات ایشان تأسیس کتابخانه عمومی است که بالغ بر ۱۰ هزار کتاب در آن جمع آوری شده است و به‌صورت بسیار خاصی نگهداری می‌شود. همچنین به تأسیس دارالقران برای تشکیل کلاس نوآموزان قرآنی در وقف‌نامه خود تأکید کرده‌اند.

کتاب‌هایی راز جمله کشکول طبسی در 3 جلد از جمله آثار آیت ا... بوده است.

درگذشت آیت ا... آیت...

ایشان سال ۱۳۷۹ به علت کسالت‌های ممتدی که پیش آمده بود، دارفانی را وداع گفتند. نماز به صورت محدود در محل همین حسینیه بود و چند نفر بیشتر نبودند و آقازاده مرحوم آیت‌ا... میلانی برای ایشان نماز خواندند.

بنا به وصیت خود ایشان بدون مراسم تشییع، در محل حسینیه که محل نماز ایشان و محل برگزاری مجالس اهل بیت پیامبر بود، به خاک سپرده شدند. بعد از رحلت ایشان از سوی تمام مراجع تقلید، پیام تسلیت‌های مفصلی صادر شد.

از سوی مقامات کشوری و لشکری نیز پیام تسلیت صادر شد. بزرگانی همچون مرحوم آیت‌ا... مهدوی کنی و مرحوم آیت‌ا... خزعلی و آیت‌ا... جنتی و دیگران با شرکت در مجالس ختم ایشان، به تجلیل از آیت‌ا... پرداختند.

در این مراسم مسئولان کشوری و لشکری استاندار و امام جمعه وقت مشهد و  نماینده تولیت وقت آستان قدس شرکت کردند.

رابطه صمیمی با امام خمینی (ره)

پسر آیت‌ا... حائری درباره رفاقت پدرش با امام خمینی می‌گوید: مرحوم پدر  سال ۱۳۵۸ در آستانه پیروزی انقلاب، به قم و به دیدن امام رفتند، به علت رفاقت قدیمی که با امام راحل داشتند و خب شوخی‌هایی که بین علما مطرح می‌شود، امام به شوخی به پدر من فرمودند: این کشکول طبسی شما آن‌قدر شیوا و جذاب است که بچه‌های بیت ما به دلیل  علاقه به این کتاب آن‌را بیش از قرآن و مفاتیح می‌خوانند.

این نکته را امام به شوخی مطرح کرده بودند. ایشان با امام رفاقت زیادی داشتند و چند ملاقات در صحیفه امام چاپ شده است. تاریخ و ساعت ملاقات که به صورت خصوصی بوده در صحیفه آمده است.

قبل از انقلاب و حضور امام در مشهد و عراق و پاریس ارتباط آیت‌ا... با امام به صورت نامه‌ای بوده است، نامه‌های متعددی از ایشان وجود دارد که در صحیفه نور چاپ شده است.

بعضی از نامه‌ها احوال پرسی است. یکی پیام تسلیتی بود که در سال ۱۳۵۶ به امام نوشتند و شهادت آقا مصطفی را تسلیت گفتند و امام نیز جواب نامه را دادند و بعضی دیگر نامه‌های اجازاتی است که در امور حسبیه و شرعیه که امام به ایشان دادند که تمام آن‌ها موجود است.

پسر مرحوم آیت‌ا... طبسی حائری در ادامه به رفاقت آیت‌ا... با مصطفی خمینی اشاره می‌کند و می‌گوید: رفاقت صمیمی بین آن‌ها به قبل از سال ۱۳۴۲ بر می‌گردد. نه تنها با ایشان، با مرحوم حاج آقای اشراقی، داماد امام، و مرحوم آیت‌ا... فاضل لنکرانی هم این رفاقت وجود داشت.

این ۳ تن زمانی که به مشهد می‌آمدند در منزل ابوی ما وارد می‌شدند و محل اسکانشان منزل ما بود و این رفاقت تا زمان شهادت آقا مصطفی ادامه یافت.

میهمانان اخیر بیت طبسی حائری

سید محمد وحید طبسی حائری از میهمان ویژه‌ای که داشتند هم چنین می‌گوید: دکتر ظریف در سفری که به مشهد داشتند ۲ جلد قرآن بسیار نفیسی را که از اروپا به جمهوری اسلامی ایران اهدا شده بود، به دستور رئیس جمهور به موزه آستان قدس اهدا کرد.

در همین سفر دکتر ظریف به همراه شهردار سابق مشهد، قاسم تقی‌زاده خامسی، به منزل ما آمدند. ابتدا به مزار آیت‌ا... طبسی حائری رفتند و قرائت فاتحه داشتند و بعد هم با اعضای بیت ملاقاتی داشتند.

فعالیت‌های حسینیه و مسجد

فعالیت‌های این مکان شامل مجالس مذهبی است که در طول سال برگزار می‌شود. در روز‌های جمعه از ساعت ۱۰ تا ۱۱ صبح مراسم معنوی در این مکان برگزار می‌شود که معمولا در تابستان مراجع تقلیدی که مانند آیت‌ا... شبیری زنجانی، آیت‌ا... سبحانی و آیت‌ا... مکارم شیرازی با پدر مرحوم ما ارتباط داشتند -و هنوز این ارتباط با بیت برقرار است- در بعضی از این مجالس شرکت می‌کنند.

 بعضی از مسئولان دولتی و استانی و حوزه هم در این جلسات شرکت می‌کنند. در طول سال مراسم دیگری هم برگزار می‌شود. دهه اول محرم، دهه آخر صفر، شب‌های احیا مراسم باشکوهی در اینجا برگزار می‌شود که انبوهی از جمعیت در آن حضور پیدا می‌کنند و این مجلس یکی از قدیمی‌ترین مجالس شهر مشهد است.

خیریه‌ای که آیت‌ا... تأسیس کرده بودند، تحت پوشش و حمایت بیت است و طلاب فقیری که درباره آن‌ها تحقیق شده است، در این محل و در طول سال مورد حمایت می‌شوند.

البته این کمک‌ها با توجه به میزان کمک‌های مردمی به مجموعه خیریه تنظیم می‌شود، زیرا تنها منبع درآمد خیریه همین کمک‌های مردمی است که ما با اجازه مراجع تقلید آن را صرف کمک به  خانواده طلاب بی‌بضاعت می‌کنیم.




*این گزارش سه شنبه ۲۹ آبان سال ۱۳۹۷ در شماره ۳۱۰ شهرآرامحله منطقه ۷ چاپ شده است.