تلخ و شیرین پرستاری از بیماران سرطانی در انکولوژی رضا(ع) 
ساعتساز محله راهآهن نیم قرن تجربه دارد 
گشتی در برج مراقبت فرودگاه هاشمی‌نژاد مشهد
هواپیما متوقف می‌شود، کمربندها را باز می‌کنیم و از آن پیاده می‌شویم. خاطره خانه‌هایی که مدام کوچک و کوچک‌تر می‌شوند و یک نقطه روشن در دوردست، بوی هوای تازه که می‌ریزد به شامه ما و قدم گذاشتن روی زمین، آن‌قدر دلچسب هست که لبخند بنشاند روی لب‌های مسافران.
کمتر از یک ساعت دیگر، خانه هستیم؛ کنار خانواده‌هایمان و داریم از خوشی‌های سفر حرف می‌زنیم، پایان سفر برای ما، اما آغاز سفری دیگر برای کسانی است که زندگی‌شان را وقف آسودگی ما در مسافرت‌های هوایی‌مان کرده‌اند، کسانی که اگرچه مسافر نیستند، اما همیشه دغدغه سفر دارند...
پدربزرگ‌های ما که در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم شاهد استقرار قبضه‌های ضدّ‌هوایی در میدان گل مشهد بودند، میدانی که پس از آن میدان ضد نامیده شد، هیچ‌گاه گمان نمی‌بردند که روزی روزگاری این پرنده آهنی که سایه وحشت جنگ را بر سر مردم می‌انداخت، بشود وسیله آرامش سفر آنها.
سال ۱۳۳۰ نخستین فرودگاه مسافربری مشهد در محله ما راه‌اندازی شد و سال ۱۳۴۶ باند جدید فرودگاه از نوع بتن ساخته شد تا همه اینها زمینه تأسیس ساختمان کامل فرودگاه مشهد را فراهم آورد؛ فرودگاهی که بهره‌برداری از ساختمان جدید آن، قبل از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ آغاز شد، پس از انقلاب به بهره‌برداری کامل رسید و روز‌به‌روز به امکانات بیشتری مجهز شد. امروز، فرودگاه شهر ما، نام شهیدی را بر خود دارد، شهید هاشمی نژاد.
به بهانه ۱۶ آذرماه، روز جهانی هواپیمایی، میهمان کسانی شده‌ایم که دست‌به‌دست هم داده‌اند تا ما سفرهای هوایی راحتی را تجربه کنیم، کسانی که اگرچه مسافران هواپیما نام و نشان آنها را نمی‌دانند، اما همه توان خود را صرف این می‌کنند که ما قبل از پرواز از بلندگوی هواپیما بشنویم: «سفر خوشی را برای شما آرزو مندیم.»
راهنمای خوب
سفر کوتاه ما به فرودگاه شهید‌هاشمی‌نژاد از دفتر روابط عمومی فرودگاه آغاز می‌شود تا جعفری مدیر روابط عمومی، برنامه گشت‌و‌گذار یک‌روزه ما را با همکاران خود هماهنگ کند. جعفری برای ما توضیح می‌دهد که فعالیت‌های فرودگاهی «در سه حوزه عملیات هوانوردی، عملیات فرودگاهی و منابع انسانی انجام می‌شود که بخش عمده کار فرودگاه و آنچه به نشست‌و‌برخاست هواپیماها مربوط است، مجموعه کارهایی است که در حوزه عملیات هوانوردی انجام می‌شود.» اما عملیات هوانوردی چیست و کدام فعالیت‌های هواپیمایی را شامل می‌شود؟ پاسخ این سوال را در دفتر «معاونت عملیات هوانوردی» پیدا می‌کنیم.
عملیات هوانوردی؛ منظم و هماهنگ
مهندس موسوی، معاون عملیات هوانوردی فرودگاه و مغز متفکر این مجموعه است. اهل مصاحبه‌های مطبوعاتی به نظر نمی‌رسد اما دعوت ما را هم بی‌پاسخ نمی‌گذارد.اصرار دارد کاغذهای روی میزش را جمع‌و‌جور کند و برای عکس گرفتن، کتش را بپوشد. اینها بعید به‌‌نظر نمی‌رسد از مردی که بهترین خشنودی خود از کار در این مجموعه را به‌دلیل نظمی می‌داند که بر سیستم آن حاکم است و البته باور دارد «خدمت‌رسانی به مردم، برای یک کارمند، حسن بزرگی به‌شمار می‌آید.» معاونت عملیات هوانوردی فرودگاه، چهار اداره اصلی فرودگاه را رهبری می‌کند: الکترونیک، مراقبت پرواز، ایمنی‌و‌آتش‌نشانی و مخابرات کشوری که به‌تازگی نامش به شبکه پیام‌های هوانوردی تغییر کرده است.
ذات کار ما پرهیجان است. امکان ندارد دقیقه‌ای از زندگی‌مان را بدون استرس بگذرانیم
نکته جالب توجه اما این است که به گفته معاون هوانوردی فرودگاه «این چهار اداره هم‌زمان درگیر کارند و شما کمتر مجموعه دیگری را پیدا می‌کنید که برای یک فعالیت، چهار اداره هم‌زمان و هماهنگ در آن فعالیت کنند.» از دشواری‌های کارش که می‌پرسم، می‌گوید: «ذات کار ما پرهیجان است. امکان ندارد دقیقه‌ای از زندگی‌مان را بدون استرس بگذرانیم» و با غروری که در چهره‌اش پیداست، ادامه می‌دهد: «ادعا داریم جزو بهترین کارمندان دولت هستیم و کارمان را با بازدهی خوب انجام می‌دهیم.» او از اهمیت کارش می‌گوید: «فرودگاه‌ها را به‌عنوان مرزهای کشور می‌شناسند» و اینکه «نخستین تصوری که از یک کشور در ذهنتان نقش می‌بندد، از فرودگاه و پرسنل آن است.»
ایمنی‌زمینی؛ آمادگی کامل
در دفتر مهندس موسوی، با ابوالفضل احمدپور، رئیس «ایمنی زمینی فرودگاه هم گفت‌و‌گو می‌کنیم. به گفته احمدپور ایمنی‌زمینی عملیات آماده‌سازی تمام ابزار و تجهیزات برای پرواز است.» احمدپور چهار ماموریت اصلی ایمنی‌زمینی و آتش‌نشانی فرودگاه را امداد‌و‌نجات، ساختمان‌ها، کنترل ترافیک و مارشال‌ها عنوان می‌کند و وقتی از مهم‌ترین عامل سوانح هوایی می‌پرسم، خطای انسانی را مهم‌ترین آن می‌داند.
او همچنین از استرس زیاد کارش می‌گوید و اینکه «هر آن منتظر یک حادثه هستیم؛ تعداد حادثه‌ها زیاد است و خانواده‌هایمان همیشه دل‌نگران هستند، اما این کاری است که خودمان انتخاب کرده‌ایم و به آن علاقه‌مندیم.» از سختی کارش که می‌گوید، به خاطره‌های تلخ می‌رسیم: «بدترین خاطره‌ام به سال ۸۸ بر می‌گردد. هواپیما بعد از اینکه نشستنش را اعلام کرد آتش گرفت و ۲۷ نفر کشته شدند.»
بدترین خاطره‌ام به سال ۸۸ بر می‌گردد. هواپیما بعد از اینکه نشستنش را اعلام کرد آتش گرفت و ۲۷ نفر کشته شدند
مدیریت ایمنی؛ رسیدگی به استانداردها
بحث داغ ایمنی هواپیماها به دفتر مدیر ایمنی پرواز کشیده می شود؛ مدیریت ایمنی، طرح‌های تئوری –در اصطلاح داکیومنت‌ها- و قوانین پرواز را سامان‌دهی می‌کند و به‌نوعی کار اداره ایمنی‌زمینی را تکمیل می‌کند. به گفته داوود عسگر، مدیر این بخش، کار مدیریت ایمنی «رسیدگی به استانداردهای فرودگاهی است؛ استانداردسازی برای نشست‌و‌برخاست هواپیما و قوانین فرودگاهی».
او دشواری کار خود و همکارانش را در حساسیت دستورالعمل‌نویسی می‌داند و حساسیت زیادی را که مردم در مورد سوانح هوایی دارند، مرتبط می‌داند با هزینه‌های بیشتر پرواز و اینکه «بیشتر کسانی که معمولا از پرواز استفاده می‌کنند، متخصص و کارشناس و نخبه هستند و نبودشان هزینه زیادی به جامعه وارد می‌کند.»
به گفته او، مدیریت ایمنی پرواز، پنج وظیفه اصلی را دنبال می‌کند که مطابق دستورالعمل‌های موجود هریک از این پنج وظیفه، خود مسئولیت‌های متعدد دیگری را به همراه دارد: شناسایی مخاطرات از طریق مبادی تعریف‌شده و بازدید حضوری؛ ایجاد، حفظ و نگهداری سیستم مدیریت کیفیت؛ بازرسی و نظارت بر اجرای ایمن عملیات در ایرسایت؛ ثبت و به‌روزرسانی همه مستندات فرودگاه؛ تنظیم گزارش‌های مربوط به تطابق یا تطابق نداشتن ناشی از نقص ایمنی یا کمبودهای موجود با استانداردهای ملی سازمان هواپیمایی کشوری.
داوود عسگر، خاطره خوبی هم از کار در اینجا دارد؛ مانوری که در مهرماه امسال برگزار کرده‌اند و ۴۰۰نفر نیرو را با همکاری چندین ارگان بیرون‌سازمانی گرد هم آورده‌اند. با مدیر ایمنی پرواز در مورد توپولف‌ها هم حرف می‌زنیم، اما قول می‌گیرد که صحبت‌هایش در مورد آنها را منتشر نکنیم.
مراقبت پرواز؛ امنیت و اهمیت
دیواربه‌دیوار دفتر مدیریت ایمنی پرواز، اتاقی است که رئیس اداره مراقبت پرواز به صندلی آن تکیه می‌زند. این اداره شاید مهم‌ترین اداره مجموعه فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد است. برج مراقبت پرواز تنها یکی از بخش‌های زیر نظر این مجموعه است.
هم در این اتاق و هم در برج مراقبت فرودگاه، دو ساعت مختلف، زمان محلی(ساعت ایران) و زمان جهانی(گرینویچ) را نشان می‌دهند. موقع ورود ما به فرودگاه اما ساعت رئیس، زمانی متفاوت با ساعت برج مراقبت را نشان می‌داد. دلیلش را که می‌پرسیم، رئیس تازه یاد خواب‌ماندن ساعتش می‌افتد. تا ما پشت میز گفتگو بنشینیم، دستور تعویض باتری ساعت هم صادر می‌شود.
علی‌اصغر روشن‌بین، رئیس اداره مراقبت پرواز، مانند ساعتش نیست که از روزگار عقب باشد؛ او دوره‌های مختلف علمی را گذرانده و رزومه علمی بلندبالایی از خودش ارائه می‌کند و البته یادآوری می‌کند: «فیزیک بدنی، نوار قلبی، نوار مغزی و صلاحیت روحی‌روانی ما قبل از بر‌عهده‌گرفتن مسئولیت کاملا بررسی می‌شود و همه کنترلرهای ما هم هر دو‌سال‌یک‌بار معاینه کامل می‌شوند.»
به گفته ایشان «طبق بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های هواپیمایی کشوری، سه مسئولیت مهم برعهده اداره مراقبت پرواز است: کنترل و هدایت هواپیما برای جلوگیری از برخورد در هوا، جلوگیری از برخورد با موانع در سطح فرودگاه و تسریع و تنظیم جمعیت منظمی از ترافیک هوایی.»
مراقبت پرواز مشهد، ۶۱ نفر کارمند دارد که در قالب پنج تیم عملیاتی همکاری می‌کنند و فارغ‌التحصیلان دانشکده صنایع هواپیمایی شریف، بعد از گذراندن آموزش‌های ضمن کار در فرودگاه‌ها و قبولی در آزمون‌های تخصصی به این گروه معرفی می‌شوند.
کنترل زمینی یکی از واحدهای مهم مراقبت پرواز است که آماده‌سازی امنیت پرواز را برعهده دارد؛ پس از آماده‌سازی امکانات پرواز توسط کنترل زمینی است که هواپیما با راهنمایی برج مراقبت به داخل باند هدایت و برای آن مجوز پرواز صادر می‌شود. پس از این است که هدایت هواپیما در اختیار واحد تقرب پرواز (Approach) قرار می‌گیرد.
مهندسی الکترونیک؛ کنترل جدی
اداره مهندسی الکترونیک فرودگاه، دیگر اداره مهم حوزه عملیات هوانوردی است که به گفته مهندس گلمکانی ریاست آن «اگر این اداره را از مجموعه فرودگاه حذف کنید، فرودگاه با اداره‌های دیگر فرقی نخواهد داشت. آنچه به این مجموعه تمایز و تفاوت می‌دهد، اداره مهندسی الکترونیک است.» واقعیت هم این است که «این اداره خطوط ارتباطی را کنترل می‌کند که مانند اعصاب بدن انسان عمل می‌کنند.»
این اداره در برقراری تک‌تک مراحل پرواز نقش جدی دارد. مهندسی الکترونیک فرودگاه از سه واحد ارتباطی، ناوبری و رادار تشکیل می‌شود و علاوه‌بر اتاق کنترل و اتاق مدیریت، بیشتر تجهیزات آن بر روی باند فرودگاه قرار دارد.
برج مراقبت: آغاز پرواز
طبقه‌به‌طبقه و اتاق‌به‌اتاق ساختمان اداره کل فرودگاه های استان خراسان رضوی را می‌گردیم و با کسانی به گفتگو می‌نشینیم که هر یک از آنها سهم مهمی در آسایش ما در سفرهای هوایی‌مان دارند. هیجان این گشت‌و‌گذار اما وقتی به نهایت خود می‌رسد که به ابتدای راهرو برج مراقبت می‌رسیم، راهرویی که ما را به جایی می‌رساند که همکاری مجموعه این اداره‌ها پشت سیستم‌های آن به نتیجه می‌رسد.
اطلاعات تکنیکال روم در اینجا به هدایت هواپیماها ختم می‌شود و واحد تقرب با دستور برج مراقبت، کار خود را آغاز می‌کند. برج مراقبت است که پس از هماهنگ شدن همه فعالیت‌هایی که با آنها رو‌به‌رو شدیم، دستور پرواز را صادر می‌کند و این خود آغاز سفری دیگر است. لطفاً کمربندها را ببندید!
مهندسی مخابرات هوایی؛ همیشه بیدار
اداره مهندسی مخابرات هوایی «شریان رد و بدل کردن اطلاعات هوانوردی است» این را باشوکت، مسئول این اداره بیان می‌کند. مردی که وجاهت رفتارش همانند نام خانوادگی او، نشان از دانش و بینش دارد.
باشوکت در مورد کارش توضیح می‌دهد: «تمام پروازهایی که از مبدأ داخل یا خارج کشور به مقصد شهر مشهد انجام می‌شوند، باید قبل از پرواز، اطلاعات آنها در قالب مجموعه‌ای از استانداردهای تعریف‌شده بین‌المللی و اسناد ایکائو برگردان شود که به‌وسیله همین شریان اطلاعاتی از طریق گره‌ها و ایستگاه‌های مخابراتی هوانوردی به‌صورت یک شبکه در تمام دنیا پخش می‌شود.»
اداره مهندسی مخابرات فرودگاه هم مانند بیشتر اداره‌های فرودگاه، شبانه‌روز فعال است. مسئول این اداره، توصیف جالبی هم از تجربه خود دارد: «برای ما، ۱۰ صبح با ۱۰ شب هیچ فرقی نمی‌کند؛ وقتی ساعت ۴:۳۰ صبح از پنجره به نخستین پرواز نگاه می‌کنیم، همان احساسی را داریم که موقع نگاه کردن به آخرین پرواز در نیمه‌های شب.»
او از مسئولیت زیاد کارش هم می‌گوید، از اینکه همیشه تلفن همراه او و همکارانش روشن است و این‌طور نیست که وقتی به خانه یا مسافرت می‌روند کاملا در اختیار خودشان باشند و حتی اینکه گاهی تعطیلات عید و مرخصی‌ها را هم ملغا می‌کنند.با همه این احوال این مسئول باور دارد که «آنچه در فرودگاه به چشم مردم می‌آید، واقعیت همه تلاش‌هایی نیست که در فرودگاه انجام می‌شود.»
تکنیکال‌روم: غلبه بر تحریم‌ها
اطلاعات رادار فرودگاه مشهد و فرودگاه خواجه محمدمیرزاد رباط‌سفید به تکنیکال‌روم فرودگاه منتقل می‌شود تا در واحد اتومیشن، تحت پروتکل پردازش شود. اطلاعات از اینجا به صورت خودکار به کنسول‌های مراقبت ارسال می‌شود تا در آنجا برای هدایت دقیق هواپیماها استفاده شود. کارشناس این واحد، اسماعیلی است که دغدغه خود و همکارانش را بحث تحریم‌ها عنوان می‌کند، با این حال خوشحال است از اینکه «بچه‌ها توانسته‌اند تا حدودی بر این تحریم‌ها غلبه کنند.»
تقرب پرواز؛ هدایت دقیق
یک طبقه پایین‌تر از برج مراقبت، واحد تقرب پرواز (Approach) قرار دارد. واحدهای ترینینگ و سیمولاتور، بخش‌های مهم دیگری هستند که در دفتر همین واحد قرار دارند. واحد تقرب از دو طریق دستگاه و کنترلر، سرویس رادار را هدایت می‌کند؛ به عبارت ساده‌تر، این واحد برای اعمال کنترل بر رادار‌ها هم از رایانه و هم از کنترل انسانی بهره می‌برد.
واحد تقرب‌پرداز یکی از مهم‌ترین واحدهای مراقبت پرواز است که پس از اعلام دستور پرواز، هدایت هواپیما را از برج مراقبت تحویل می‌گیرد و پس از کنترل پرواز تا محدوده ۶۰ مایلی فرودگاه، کنترل پرواز را به مرکز کنترل تهران می‌سپارد. واحد سیمولاتور هم عهده‌دار شبیه‌سازی پرواز‌ها برای کنترلرهاست. این واحد کنترلر‌ها را برای شرایط واقعی هدایت پرواز آماده می‌کند.
*این گزارش یکشنبه، ۱۴ آذر ۹۱ در شماره ۳۳ شهرآرامحله منطقه ۷ چاپ شده است.
لینک کوتاه
آوا و نمــــــای شهر
