حضور ۴۵ هنرمند مشهدی در نمایشگاه خوشنویسی «محفل عشق»

نگارخانه رضوان در این روز‌ها میزبان نمایشگاه خوشنویسی «محفل عشق» مربوط به آثار گروهی از هنرجویان دوره فوق ممتازی است که سال هاست زیرنظر مریم موسوی مشق می‌کنند. این پنجمین دوره از نمایشگاهی است که در پنج سال اخیر برگزار می‌شود و هفتاد اثر در آن به نمایش درآمده است. سری به نمایشگاه زدیم و با استادان و هنرمندان حاضر در آن گفت وگوی کوتاهی کردیم که در ادامه پیش روی شماست.

مطلب مرتبط مرتضی روحانی، جریان ساز پاتوق‌های هنری مشهد بود

حضور چشمگیر خوشنویسان زن در مشهد

مریم موسوی از سال ۱۳۷۴ تاکنون، مدرس انجمن خوشنویسان بوده است. او علاوه بر انجمن خوشنویسان، در آموزشگاه هنری خصوصی خود نیز به تربیت شاگردانش می‌پردازد. موسوی درباره نمایشگاه «محفل عشق» می‌گوید: تاریخ خلق تمام آثار مربوط به یک ماه اخیر و موضوع آن‌ها آزاد است. از اشعار شاعرانی مانند مولوی، فردوسی، سعدی، حافظ، هوشنگ ابتهاج، سیمین بهبهانی و قیصر امین پور در کتابت این آثار استفاده شده است.

این هنرمند در ارزیابی اش از وضعیت خوشنویسی مشهد، به حضور چشمگیر خوشنویسان زن اشاره می‌کند و می‌افزاید: رشد خانم‌ها در خوشنویسی حتی در تعداد هنرمندانی که در این دوره به درجه استادی رسیده اند، مشهود است؛ چنان که شش استاد خانم از خراسان رضوی انتخاب شدند که این تعداد دو یا سه نفر بیشتر از میانگین کشور بود. در این نمایشگاه نیز ۳۵ نفر از هنرمندان خانم و بقیه از هنرمندان آقا شرکت کرده اند.

او با انتقاد از اینکه حمایت از خوشنویسی به ویژه ازسوی مسئولان بسیار کم است، می‌گوید: برگزاری نمایشگاه با ۴۵ هنرمند آن درحالی که تمام آثار به روز و جدید باشند، خیلی سخت است، با این حال هیچ حمایتی از من و شاگردانم نشده است. برای ایجاد یک تابلوی خوشنویسی، هزینه‌های زیادی به منظور تهیه قاب، کاغذ دست ساز و اجرای تذهیب صرف می‌شود. هنرمند دوست دارد اثرش دیده شود و خریدار داشته باشد تا بتواند روی اثر بعدی تمرکز کند. کمترین حمایت مسئولان، خرید آثار هنرمندان است. برگزاری کارگاه‌های هنری ازسوی مسئولان، می‌تواند به دیده شدن هنرمندان کمک کند. شهرداری تاکنون چندباری کارگاه‌هایی را در ایستگاه‌های مترو برگزار کرده است، ولی آن کارگاه‌ها در سطح هنرمندان درجه یک مشهد نبوده است.

موسوی ادامه می‌دهد: ازسویی در آموزش خوشنویسی نیز اغلب استادان دچار رکود شده اند که این رکود به نوبه خود به نبود حمایت برمی گردد. وقتی از استاد حمایت نشود، انگیزه اش را از دست می‌دهد. حقوق و مزایای یک استاد خوشنویس در انجمن، خیلی ناچیز است و به همین دلیل، استادان انگیزه‌ای برای برگزاری نمایشگاه ندارند. من هم که این نمایشگاه را برگزار کرده ام، به این دلیل است که آموزشگاه خصوصی دارم و همچنین از زندگی ام گذشته ام. همسر من هنرمند است و به همین دلیل، حامی من است، ولی همه چنین شرایطی را ندارند.

استادان آینده خوشنویسی مشهد، خانم‌ها هستند

نمایشگاه در اولین روز گشایش خود شاهد حضور جمع زیادی از بازدیدکنندگان است که البته اغلبشان از خود جامعه خوشنویسی هستند. مریم امام وردی، استاد خوشنویسی انجمن خوشنویسان مشهد، یکی از این بازدیدکنندگان است.

او که خود در بیش از نود نمایشگاه گروهی شرکت کرده و پنج نمایشگاه انفرادی نیز برگزار کرده است، درباره پنجمین دوره نمایشگاه «محفل عشق» می‌گوید: کیفیت آثار نسبت به سال‌های گذشته خیلی بهتر شده است. می‌دانم که بسیاری از آن ها، سال هاست مشق خوشنویسی را ادامه می‌دهند. در این نمایشگاه تعداد زیادی اثر هنری زیبا می‌بینیم که دنیایی از احساس پشت شعرها، خطوط و طرح‌های تذهیب آن‌ها نهفته است. امیدارم غیر از جامعه هنری، دیگر اقشار جامعه نیز از آثار، دیدن و حتی خریداری کنند.

این هنرمند نیز با تأکید بر حضور پرشمار و موفق خانم‌ها در عرصه خوشنویسی مشهد می‌گوید: در یک سال اخیر، نمایشگاه‌های خوبی در زمینه خوشنویسی برگزار شده است. اما باتوجه به ظرفیت هنری‌ای که مشهد دارد، می‌تواند خیلی بهتر از این هم باشد. اگر آثار فروش بروند و برگشت مالی رقم بخورد، همه این ۴۵ هنرمند در سال‌های بعد می‌توانند نمایشگاه‌های انفرادی در سطح کشور برگزار کنند. استادان آینده مشهد، خانم‌ها هستند و شاهد برگزاری نمایشگاه‌های زیادی از آن‌ها در سال‌های آینده خواهیم بود.

هنرمندان خوشنویسی، سر ذوق آمده اند

رحیم نیکویی، دیگر استاد انجمن خوشنویسان مشهد، نیز ضمن بازید از نمایشگاه، آن را یکی از بهترین نمایشگاه‌های خوشنویسی که در مشهد برگزار شده است، توصیف می‌کند و می‌گوید: کیفیت هرکدام از نمایشگاه‌های «محفل عشق» از نمایشگاه قبلی، خیلی بهتر بوده است که سیر پیشرفت هنرجویان این استاد را نشان می‌دهد. به نظر هنرمند شهرمان، وضعیت خوشنویسی در یکی دو سال گذشته خیلی بهتر شده است.

او می‌گوید: استادان و هنرجویان، فعال‌تر شده اند و رغبت بیشتری به برگزاری نمایشگاه پیدا کرده اند. می‌شود گفت هنرمندان سر ذوق آمده اند. نیکویی با اشاره به حمایت نکردن مسئولان از خوشنویسی می‌افزاید: هرچه تاکنون بوده، فعالیت خودجوش و مراوده خانواده هنرمندان با یکدیگر بوده است. انجمن نمی‌تواند به اندازه آموزشگاه‌های خصوصی، شهریه بگیرد و درآمدش، کفاف اجاره کلاس هایش را نمی‌دهد.

مهم‌ترین چالشی که خوشنویسی مشهد با آن روبه روست، آشنا نبودن مردم با هنر خوشنویسی است

خوشنویسی؛ هنر درحال احتضار

محمد ملک، مدرس آزاد خوشنویسی، از دیگر بازدیدکنندگان نمایشگاه «محفل عشق» است. او برگزاری این نمایشگاه «در فضایی که هیچ کس به هنر فکر نمی‌کند» را غنیمت می‌داند و می‌گوید: در کف جامعه، مردم درگیر معیشت خود هستند. در این وضعیت کسی که وقت، معیشت و سرمایه می‌گذارد و اثر هنری تولید می‌کند، شایسته ستایش است، با این حال بازدیدکننده‌های این نمایشگاه ها، اغلب خود هنرمندان و خانواده هایشان هستند و مردم عادی حضور ندارند.

وی می‌افزاید: رسانه‌ها و همچنین سازمان‌های مسئولی که متولی فرهنگ و هنر در جامعه هستند، باید مردم عادی را به بازدید از نمایشگاه‌های هنری ترغیب کنند؛ چراکه خوشنویسی هنر ملی ماست و اگر حمایت نشود، از بین می‌رود. به گفته ملک، وضعیت خوشنویسی در یک سال گذشته در مشهد، زیاد خوب نبوده است.

او تأکید می‌کند: خوشنویسی در مشهد در حال احتضار است. زمانی می‌توانیم بگوییم خوشنویسی سرزنده و جاری است که تعداد نمایشگاه‌ها در طول سال زیاد باشد. اما خیلی از نگارخانه‌ها اکنون برگزاری نمایشگاه خوشنویسی را نمی‌پذیرند. دلیلشان هم این است که نمایشگاه خوشنویسی بازدیدکننده ندارد. خوشنویسی دارد می‌میرد؛ مانند خیلی از هنر‌های سنتی که به مرور از بین رفته اند و تنها اسمی از آن‌ها باقی مانده است، این درحالی است که مردم نوستالژی را دوست دارند؛ برای مثال می‌بینیم که چقدر از اقامتگاه‌های بوم گردی استقبال می‌کنند. مردم هنر‌های قدیمی را دوست دارند و خوشنویسی هم هنر ملی ماست، ولی متأسفانه متولی مشخصی ندارد.

خوشنویسی به مردم شناسانده نشده است

در ادامه دیدگاه‌های هنرجویانی را که در برگزاری این نمایشگاه مشارکت کرده اند، جویا می‌شویم. معصومه بدیع چهار سال است مشغول یادگیری خوشنویسی است و تا سطح ممتاز پیش رفته است. او با دو اثر خوشنویسی از اشعار احمد شاملو و سیمین بهبهانی در نمایشگاه شرکت کرده است. بدیع در آموزش وپرورش معلم است و درضمن به آموزش خط تحریری در کانون‌های فرهنگی تربیتی و همچنین آموزش خوشنویسی در دوره‌های ضمن خدمت معلمان نیز اشتغال دارد.

به نظر این هنرمند، مهم‌ترین چالشی که خوشنویسی مشهد با آن روبه روست، آشنا نبودن مردم با هنر خوشنویسی است. او می‌گوید: نمایشگاه‌های متعدد خوشنویسی برگزار می‌شوند که عامه مردم از آن‌ها اطلاعی ندارند. خوشنویسی به مردم شناسانده نشده است و به همین دلیل، قدر و قیمت واقعی یک اثر خوشنویسی را نمی‌دانند.

خریدوفروش آثار خوشنویسی در مشهد کم رونق است

تکتم اکبری عریانی، دیگر هنرمند حاضر در نمایشگاه است. او که درجه فوق ممتاز نستعلیق دارد و هنرجوی دوره استادی است، با سه اثر از اشعار اسماعیل خویی، سیاوش کسرایی و حافظ در نمایشگاه شرکت کرده است. به باور این هنرمند، خوشنویسی بیشتر در میان خود خوشنویسان شناخته شده است تا مردم.

او می‌گوید: وقتی با هنرمندان دیگر شهر‌ها گفتگو می‌کنم، متوجه می‌شوم که آن‌ها هنرمندان مشهدی به ویژه بانوان خوشنویس این شهر را می‌شناسند. اما خوشنویسی برای عامه مردم چندان شناخته شده نیست. عامه مردم با خوشنویسی آشنا نیستند و به یادگیری آن علاقه ندارند؛ شاید به این دلیل که خوشنویسی در مدارس به دانش آموزان آموزش داده نمی‌شود.

او می‌افزاید: خریدوفروش آثار خوشنویسی نیز در مشهد خیلی ضعیف است. ما از عامه مردم توقع خرید نداریم، ولی این انتظار را از مسئولان داریم؛ چراکه خوشنویسی هنر اصیل ایرانی است.

* این گزارش چهارشنبه ۱۶ آبان‌ماه ۱۴۰۳ در شماره ۴۳۵۳ روزنامه شهرآرا صفحه هنر چاپ شده است.