سرچشمه، برکت محله چهاربرج 
سی‌سال ورزش گروهی در بوستان گل‌ها 
سرچشمه، برکت محله چهاربرج
قدیمی‌های محله چهاربرج می‌گویند مسجد حضرت ابوالفضل‌العباس(ع) در کنار یک نهر آب و یک درخت ساخته شد.
مسجد قدیمی حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) محله چهاربرج از یک نهر آب و یک تک‌درخت متولد شده است. ترکیب ساده‌ای که باعث شده است تابلو بزرگ آن همچنان به نام قدیمی‌اش یعنی «مسجد سرچشمه» باقی بماند. اگرچه چشمه‌ای که نهری از آن جاری بود، خیلی سال پیش، به گمان همسایه‌های مسجد، پنجاه‌شصت‌سال قبل، نفس‌های آخرش را کشید و خشک شد، نامش هیچ‌وقت ازیاد‌ها نرفت و بر تابلو مسجد پررنگ ماند.
حالا حتی خاطرات قدیمی‌های محله هم آن‌قدر قد نمی‌دهد که سن‌وسال دقیق مسجد را بگویند. همین‌قدر می‌دانند که عمرش به صدسال پهلو می‌زند و این را پای حرف پدرهایشان شنیده‌اند. افرادی مثل اصغر نجارزاده که خاندان سبزواری‌ها را واقف این مسجد معرفی می‌کند یا رضا کرمانی که بار‌ها پای سفره نذر «بلغور خدا»ی آن نشسته‌است.
از آن تاریخ دور تا امروز سال‌های زیادی گذشته، اما مسجد همچنان درش گشوده و پذیرای سومین نسل چهاربرجی‌هاست و با فعالیت‌های به‌روز‌شده مخاطب کم ندارد.
مسجد چشمه سفید
«مسجد بی‌شباهت به خانه مادربزرگ‌ها نبود؛ خشتی و گلی با سقف چوبی که گوشش پر از نوای محرم و صفر‌هایی بود که نسل قبل از من در آن خوانده بودند.» مسجد در کلام حاج‌اصغر نجارزاده که بیشتر نماز‌های عمر نودساله‌اش را در آن خوانده است، در این جمله خلاصه می‌شود.
حاج‌اصغر، بزرگی از پیر‌های محله چهاربرج است که در ده‌سالگی کمک‌دست مرحوم پدرش در تغییردادن سروشکل این مسجد بود. او با گریزی به همان روز‌ها می‌گوید: خردو (کوچک) بودم و شاگرد مرحوم پدرم، محمد نجار. قرار به تغییر شکل مسجد و توسعه با کمک اهالی شد. پدرم برای رضای خدا زدن پرواز‌ها را قبول کرد. وقتی چوب‌ها از طرف اردوغی اهدا شد، داس‌زدنش را به من سپردند. ۱۰ سالی داشتم که پرواز‌های سقف را با کمک پدرم و اهالی عوض کردیم.
حاج‌اصغر از مسجدی می‌گوید که بیشتر از دوازده‌متر وسعت نداشت و برکتش شامل حال چهاربرجی‌ها شده بود؛ «قبل از آن تغییرات، مسجد یک اتاق بیشتر نبود که دم درش چشمه پر‌آب و درخت توت تنومندی داشت. چهاربرجی‌ها هر‌روز بار‌ها در این مسجد پا می‌گذاشتند و از چشمه آبش می‌نوشیدند.»
به نقل از حاج‌اصغر چهاربرج سه‌قنات پر‌آب داشت که سرچشمه یکی از آنها پای همین درخت توت، جلو مسجد بود و چشمه‌اش «چشمه‌سفید» خوانده می‌شد. جلو آن را مردم گود کرده و دورش را سنگ چیده بودند تا راحت از آب برای نوشیدن و شست‌وشو استفاده کنند. آب مازاد چشمه هم نهری می‌شد به سمت زمین‌های کشاورزی.
او می‌گوید: به‌دلیل وجود همین چشمه مقابل در ورودی، مردم مسجد را «مسجد سرچشمه» می‌خواندند که امروز نامش روی تابلو است. گویا چشمه براثر نشست آب بیشتر از نیم‌قرن قبل خشک شده، اما درخت توت کنار آن همچنان سرزنده و پربار، سایه‌انداز حیاط مسجد است.
وقفی به نام سبزواری‌ها
«در دوران قوت خان و اربابی، زمین‌های چهاربرج از آن حاج غلامرضا سبزواری بود.» حاج‌اصغر این را می‌گوید تا به نقل از بزرگ‌تر‌ها از روز‌هایی بگویدکه مسجد ساخته شد؛ «بعد‌از فوت حاج غلامرضا این زمین‌ها به پسرش، محمد، رسید. او هم کنار چشمه اتاق کوچکی به نام مسجد ساخت.»
مسجد کوچک سرچشمه بعد از نخستین نوسازی‌اش که در کودکی حاج‌اصغر رقم خورده، چندین‌بار مرمت می‌شود و سروشکلش تغییر می‌کند، تاجایی‌که امروز وسعتش به حدود هزارمتر رسیده‌است.
حاج‌اصغر می‌گوید: با کمک مردم، زمین‌های اطراف مسجد، کم‌کم خریداری و مسجد بزرگ‌تر شد. آخرین‌بار هم حدود چهارسال قبل حاج‌امیر خالویی، از اهالی شمس‌آباد، پول داد و دور این زمین بزرگ دیوار کشیده‌شد.
نذر معروف «بلغور خدا»
مسجد سرچشمه که نام حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) هم سال‌هاست زینت‌بخش تابلو آن شده، مراسم متفاوتی دارد که مثل گذشته پررنگ نیست، اما همچنان پابرجاست.
این مراسم سفره بلغور خدا خوانده می‌شود که طبق نذری برپا می‌شود.
با کمک مردم، زمین‌های اطراف مسجد، کم‌کم خریداری و مسجد بزرگ‌تر شد
آن‌طور‌که حاج‌اصغر به یاد می‌آورد، این مسجد همیشه میزبان این سفره بود؛ «قدیم داخل مسجد سنگ قبری به نام پیر مسجد بود. مردم برایش فاتحه‌ای می‌خواندند و نذری می‌دادند. البته آن روز‌ها مردم با بستن نخ به خار زیلو‌های سبز‌شده داخل مسجد هم نذر کرده و بعد‌از حاجت‌روایی سفره پهن می‌کردند. نذر اصلی مسجد هم بلغور خدا بود که اهالی چهاربرج را در این مسجد سر یک سفره می‌نشاند. در تهیه این نذر اهالی چهاربرج کمک می‌کردند.»
البته آن‌طور‌که رضا کرمانی، از قدیمی‌های محله و عضو هیئت‌امنا به یاد می‌آورد، سفره بلغور خدا بیشتر در پاییز و زمستان پهن می‌شد که مردم از کشاورزی فارغ شده بودند و کارهایشان سبک شده‌بود.
او که بار‌ها از درخت توت تنومند مسجد بالارفته است، می‌گوید: یک نفر جوان بالای درخت توت و نارون مسجد می‌رفت و با صدایی رسا مردم را دعوت به بلغور‌خوری می‌کرد.
طبق گفته‌های او امروز هم این مراسم برپا می‌شود، اما بیشتر از یکی‌دوبار در سال نیست. او که یک پای فعال نگهداری مسجد است، به برنامه‌های امروز آن اشاره می‌کند و می‌گوید: به‌جز مراسم دعا، این مسجد محل برگزاری مراسم روضه بانوان است و در آن، انواع کلاس‌های آموزشی برگزار می‌شود. همچنین از حیاط آن که توسط شهرداری بهسازی شده و مجهز به وسایل بازی کودک است، همه اهالی بهره‌مند می‌شوند. به‌جز این، مهدالرضا (ع) در آن فعال است.
هم مسجد هم پاتوق فرهنگی، مذهبی و ورزشی
با اقدامات مردم و البته همراهی شهرداری منطقه ۱۲ که آخرینش کف‌سازی حیاط و ایجاد فضای بازی کودک در این مسجد با اعتبار حدود ۲ میلیارد‌و۵۰۰ میلیون‌تومانی بود، مسجد حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) سرچشمه یک‌بار دیگر طی چند هفته گذشته بازسازی شد.
حالا کودکان که در این محدوده، جایی برای بازی ندارند، هر‌ساعتی بخواهند می‌توانند از امکانات آن بهره ببرند و به گفته اکرم دبیری، اینجا خانه دوم خیلی از اهالی شده‌است.
این رابط مسجد می‌گوید: در این مسجد، برنامه‌های مختلف تا هزارنفر هم مخاطب دارد و انواع کلاس‌های مهارت‌آموزی، هنری، کارآفرینی، عروسک‌سازی و... در‌کنار امور مذهبی برگزار می‌شود.
حیاط مسجد هم جایی برای برپایی نمایشگاه مشاغل خانگی اهالی چهاربرج است که در هر فصل چند‌نوبت برگزار می‌شود.
* این گزارش پنج‌شنبه ۲۶ مهرماه ۱۴۰۳ در شماره ۵۶۸ شهرآرامحله منطقه ۱۱ و ۱۲ چاپ شده است.
لینک کوتاه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
