نوشته های مرضیه ترابی در سایت مشهد چهره

روز اول محرم سال‌۹۹۴‌قمری (۲‌دی‌ماه سال‌۹۶۴‌خورشیدی) مراسم تاج‌گذاری عباس‌میرزا در پای کوهسنگی مشهد برگزار شد و مرشدقلی‌خان با دست خود تاج بر سر عباس‌میرزا نهاد و او به «شاه‌عباس» تغییر نام داد.

پاوا پیش از این، از طریق جاده‌ای قدیمی و فرعی در کنار دروازه پایین‌خیابان، به مشهد راه داشت؛ جاده‌ای که در مسیر چند کیلومتری خود از مزارع و روستا‌هایی مانند «ساختمان»، «بازه‌شیخ» و «مهدی‌آباد» می‌گذشت. اما اکنون راه دستیابی به پاوا، مسیری است که از خیابان «آوینی ۵۹» می‌گذرد.

در میان اهل هنر و به‌ویژه هنر اصیل معماری و آینه‌کاری، نام استاد ابوالقاسم ملکی نامی پرافتخار و شایسته احترام است؛ هنرمندی که بیش از شصت سال در بارگاه منوّر رضوی توفیق خدمت داشت.

«مال‌آباد» را در دوره‌های تاریخی متأخر با نام کوی صاحب‌الزمان (عج)، کوی امام‌رضا (ع) و عموما شهرک شهید چمران می‌شناسند، کتاب «جغرافیای تاریخی خراسان» از این مزرعه با نام «مالیاداد» نام می‌برد.

رواق و گنبد «حاتم‌خان» یا «حاتم‌خانی» با اهتمام حاتم‌بیگ اردوبادی ساخته شد. او سیاست‌مداری کارکشته و ادیبی توانمند بود که توانست حدود دو دهه، در دربار هزار رنگ و فریب شاه‌عباس‌یکم‌صفوی بر صدر بنشید.

از میانه دوره قاجار، توسعه کشت خشخاش با میدان‌داری انگلیسی‌ها در مزارع مهرآباد مشهد شروع شد، تا با واسطه عُمال کمپانی یهودی و انگلیسی «ساسون» به بندر شانگهای در چین انتقال یابد.

یکی از این سادات که در تاریخ شهر مشهد و بلکه ایران تأثیرگذار بوده، میرزا‌ابوصالح‌بن‌محمدمحسن‌رضوی بانی دو بنای شناخته‌شده و مشهور «مدرسه علمیه‌نواب» و «مصلای مشهد» است. میرزا ابوصالح واقف موقوفه‌های ارزشمندی است که عموما کاربری آموزشی دارند.

محرابخان به‌عنوان حاکم مرو، در خط مقدم جنگ علیه ازبکانی که قصد حمله به مشهد را داشتند، قرار گرفت و با نیرو‌هایی کمتر از آنها، شکستی فاحش بر مهاجمان وارد کرد.

نخستین ساکنان مشهد، زائرانی بودند که به شوق زیارت خود را به مشهد می‌رساندند. به این افراد باید تعدادی از اهالی نوغان، تابران، سناباد، «تروغبذ» و شاید «تروغ» را هم افزود.

برای بچه‌های محله مصلی، نام «گودسلوک» یا «گوسلوک» آشناست؛ می‌دانند که روزی‌روزگاری بخش‌هایی از محله آباواجدادی‌شان را به این نام می‌خوانده‌اند. گودسلوک مزرعه‌ای بود مانند دیگر‌مزارع بزرگ اطراف مشهد.