«سوره»؛ هنر بچه مسجدی‌ها که کتاب شد

میهمان مجمع‌الذاکرین بود. در یک گوشه نشسته بود و از برنامه‌هایی همچون سخنرانی، نوحه‌خوانی و‌... استفاده می‌کرد تا اینکه نوبت به آخرین بخش از مراسم رسید. چند نوجوان پشت تریبون رفتند و شروع به همخوانی کردند.

نوجوانان با هر فراز و فرود سرودشان، میهمانان مراسم را به وجد می‌آوردند. از ذهنش گذشت چرا در محله آن‌ها یعنی طبرسی‌شمالی گروه سرودی فعالیت نمی‌کند. همان شب، ایده تشکیل یک گروه سرود در ذهنش شکل گرفت. موضوع را با سید‌مرتضی سلیمانی که تجربه کار‌های هنری داشت و همچنین مسئولان مسجد فاطمیه مطرح کرد. همه برای همکاری اعلام آمادگی کردند. بعد از آن نوبت به مهم‌ترین عنصر تحقق این ایده، یعنی جذب نوجوانان رسید.

موضوع را با نوجوانان در مسجد و پایگاه در میان گذاشت. آن‌ها هم استقبال کردند. روز موعود، اما از میان ده‌ها نفری که وعده آمدن داده بودند، تنها هشت‌نفر حاضر شدند. با همین تعداد، کار را آغاز کرد و هرچه جلو رفت، افراد بیشتری به جمعشان اضافه شدند. حالا زمان انتخاب بچه‌ها فرا‌رسیده بود. پس‌از گرفتن تست، دوازده نوجوان مستعدتر را انتخاب کردند.

اولین اجرای آن‌ها بعد‌از سه‌ماه تمرین در مسجد فاطمیه بازخورد‌های خوبی داشت. بچه‌های گروه سرود پس‌از این انگیزه بیشتری گرفتند و دنبال حرفه‌ای‌شدن رفتند. بعد از آن، صد‌ها برنامه در سرتاسر مشهد و کشور اجرا شد. حمیدرضا نجار، سرپرست گروه سرود سوره، حالا خوشحال است که روز‌نگاری‌های بچه ها‌ی خوش‌ذوق محله‌شان در قالب کتابی دست به دست می‌چرخد و توجه مخاطبان بسیاری را به خود جلب کرده است.

روایت گام به گام

حدود دو هفته پیش بود که کتاب سرود سوره در مسجد امام علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) محله عباس‌آباد رونمایی شد؛ کتابی که در آن، سرپرست، مربی و فرمانده پایگاه بسیج به بیان خاطرات و تجربیات خود از تشکیل یک گروه سرود مسجدی پرداختند که با حمایت حجت‌الاسلام‌والمسلمین صفا صداقت، امام جماعت محله عباس‌آباد، روز‌های متفاوتی را پیش روی نوجوانان گذاشت.

این کتاب به‌همت جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی به نگارش در‌آمده است و راه و روش مدیریت و آموزش نوجوانان را به فعالان فرهنگی به‌ویژه مربیان سرود می‌آموزد. نکته جذاب این کتاب، روایتی گام‌به‌گام است از آنچه بر گروه گذشته و در ۱۲۳ صفحه منتشر شده است.

مطالب آن از گفته‌های اعضای گروه و نیز مربی آن گردآوری شده و برای آنکه زبان یکدستی داشته باشد، از زبان سرپرست که در حال حاضر مربی هم هست نقل شده است. همچنین فریده الیاسی‌فرد، تدوین و نگارش آن را عهده‌دار بوده‌است.

این روایت از سال‌۱۳۹۵ آغاز می‌شود و سال‌۱۴۰۰ خاتمه پیدا می‌کند. مخاطبان ابتدا با چگونگی تشکیل ایده گروه سرود توسط حمیدرضا نجار و سید‌مرتضی سلیمانی آشنا می‌شوند و با بیان روایت‌های مربوط‌به اولین اجرا در دومین بخش کتاب که مربوط‌به اتفاقات سال‌۱۳۹۶ است، روبه‌رو می‌شویم. بخش‌های بعد که شاید مهم‌تر از دو قسمت نخست نیز باشند، مربوط‌به فعالیت‌های گروه سرود در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ است.

از روزنگاری شروع شد

مجید عسگری، مدیر حوزه هنری خراسان رضوی، تلاش مربی و سرپرست گروه برای ثبت خاطرات خود را از نقاط قوت این مجموعه می‌داند و بر این باور است که این حرکت باید الگوی دیگر گروه‌ها شود.

حمید رضا نجار، سرپرست گروه، تعریف می‌کند: از بدو تشکیل گروه، خاطرات و اتفاقات مهم را یادداشت می‌کردم، اما قصد نگارش کتاب را نداشتم؛ فقط می‌خواستم این خاطرات فراموش نشود و در خاطرم بماند. سال ۱۴۰۰ با مجموعه حسینیه هنر آشنا شدم. آن‌ها به من گفتند قصد نگارش کتاب تاریخ شفاهی برای مسجد امام علی بن موسی الرضا (ع) محله طبرسی شمالی را دارند؛ مسجدی که گروه سوره آن را متمایز کرده است.

او ادامه می‌دهد: یکی از اعضای نوجوان گروه، خاطراتی را که من از بدو تشکیل گروه نوشته بودم، تایپ کرد و من آن صفحات را به دفتر جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی تحویل دادم. خوشبختانه آن‌ها استقبال کردند. گفتند نمونه‌های کمی از تاریخ شفاهی گروه‌های سرود دارند و انتشار این کتاب می‌تواند یک کار متفاوت باشد.

در ادامه قرار شد کتاب بر محور همین خاطرات نگاشته شود. آقای مهدی عشقی به مسجد و محل فعالیت ما آمدند و کار تحقیق و مصاحبه و گردآوری کتاب را انجام دادند. جمع آوری مطالب حدود دو سال طول کشید تا کتاب به چاپ رسید و در سراسر کشور توزیع شد.

توانمندسازی نوجوانان در قالب گروه سرود

نام گروه سرود سوره بر گرفته از ماهنامه سوره است که مشهورترین سردبیر آن سید مرتضی آوینی بوده‌است. این گروه شامل چند طیف سنی می‌شود و، چون تفکرات مختلفی را که در مسجد وجود دارد، به مخاطب نشان می‌دهد، حائز اهمیت است و علاوه بر این نمایانگر چالش‌های موسیقی و سرود در حوزه مسجد است.

نجار می‌گوید: گروه ما بیش از اینکه یک گروه سرود ساده باشد، پایگاه پرورش، تربیت و توانمند سازی نوجوانان است و در این کتاب نیز سعی کرده ایم بیش از هرچیزی به اصول تربیتی توجه و نکاتی را که درباره تربیت نوجوان می‌تواند مؤثر باشد، برجسته کنیم. همچنین به فعالان فرهنگی یاد دهیم چگونه می‌توانند در جذب و آموزش و تربیت نوجوانان گام بردارند.

در اجرای اول از روی متن خواندند

سید مرتضی سلیمانی، یکی از اعضای اصلی تشکیل گروه سرود سوره است. او سال‌ها به عنوان مربی گروه سرود در این تشکل هنری ایفای نقش داشت، اما به تازگی در نقش مربی فنی به آن‌ها کمک می‌کند. او درباره شکل گیری گروه سرود سوره می‌گوید: با تشکیل تیم اولیه، چهار جلسه با نوجوانان (در رده سنی یازده تا پانزده سال) تمرین کردیم. این نوجوانان هیچ شناختی از سرود، خوانندگی و حتی کار گروهی نداشتند؛ ضمن اینکه آن‌ها شیطنت‌های خاص خودشان را داشتند.

او ادامه می‌دهد: برای آموزش سعی کردم با بچه‌ها دوست باشم. اولین اجرای ما در مسجد فاطمیه محله عباس آباد و به مناسبت میلاد امام حسین (ع) بود و تا آن شب ما تجربه اجرای زنده را نداشتیم. حتی بچه‌ها متن شعری را که قرار بود بخوانند، حفظ نبودند و برای راحتی کار، متن شعر را روی پیراهن بچه‌های ردیف اول چسباندیم.

برای بچه‌های ردیف اول هم، شعر را روی پایه میکروفون گذاشتیم تا بتوانند از روی متن، شعر آن را بخوانند. چنددقیقه طول کشید تا آن‌ها اماده خواندن شدند؛ خوشبختانه کار خوبی از آب درآمد. حتی یکی از مسئولان هیئت مذهبی انصار المهدی (عج) از ما برای اجرای برنامه دعوت کرد. این نخستین دعوت رسمی از گروه ما بود.

تشکیل گروه جدید در مسجد امام علی بن موسی الرضا (ع)

گروه سرود سوره، دو سال پس از شکل گیری، در هیئت‌های مذهبی مساجد محله طبرسی شمالی و عباس آباد برنامه اجرا می‌کرد؛ این موضوع باعث شد مسئولان گروه برای حضور در مسجد امام علی بن موسی الرضا (ع) دعوت شوند.

مربی گروه سرود سوره می‌گوید: ما دو سال در مسجد فاطمیه فعالیت می‌کردیم تا اینکه امام جماعت و فرمانده پایگاه بسیج مسجد امام علی بن موسی الرضا (ع) با سرپرست گروه تماس گرفتند و از ما برای تشکیل گروه سرود در این مسجد دعوت کردند. این مسجد فضای بسیار خوبی داشت؛ ضمن اینکه با ما همکاری و حمایت بسیار خوبی از ما می‌شد.

آن‌ها کار را شروع کردند؛ به این شکل که ابتدا یک گروه سرود دیگر از میان نوجوانان این مسجد تشکیل دادند، اما پس از چهار ماه تصمیم گرفتند هر دو گروه را با هم ادغام کنند؛ «من از بچه‌ها تست گرفتم و پس از بررسی، دو تیم تشکیل دادم.

گروه اول را برای اجرای برنامه‌های مهم می‌بردیم و گروه دوم برای مراسم ساده و کوچک تر. ما تا پیش از حضور در این مسجد، تنها در اعیاد اجرا می‌کردیم، اما وقتی برای اجرا در یک نمایشگاه ویژه ایام سوگواری سالار شهیدان که در حاشیه ایستگاه مترو ولایت برپا شده بود، از ما دعوت کردند، متوجه شدیم می‌توانیم از ظرفیت گروه در مراسم عزاداری هم بهره ببریم.»

بعد از آن، گروه برای ماه محرم حدود پانزده کار را بازخوانی و دو اثر تولید کردند و برخی از این سرود‌ها همراه دمام زنی اجرا می‌شد.

راهی موثر برای جذب جوانان به مسجد

بدون شک یکی از دلایل پیشرفت و موفقیت گروه سرود سوره، همراهی امام جماعت مسجد امام علی بن موسی الرضا (ع) است. برنامه ریزی برای نوجوانان و تمرکز روی آن، هدف حجت الاسلام والمسلمین سید محمد صفا صداقت است.

او می‌گوید: امروز اگر بخواهیم نوجوان و جوان را مستقیم به مسجد دعوت کنیم، زیاد موفق نخواهیم بود، اما با اجرای برنامه‌هایی همچون تشکیل گروه سرود، برگزاری اردو، کلاس‌های ورزشی و دیگر فعالیت‌های هنری مانند تئاتر و نمایش می‌توان آن‌ها را جذب مسجد کرد.

او ادامه می‌دهد: بین همه این راه ها، تشکیل گروه سرود که با روحیه نوجوانان و جوانان سازگارتر است، بسیار تأثیر دارد. نوجوانی که وارد گروه سرود می‌شود، خود به خود جذب مسجد نیز خواهد شد. موضوع دیگر این است که ریتم و اجرای سرود حال و هوای ویژه‌ای دارد و نوجوانان آن را دوست دارند.

حاج آقا صداقت ادامه می‌دهد: ما با دو شرط کار را شروع کردیم؛ نخست اینکه محتوای سرود‌ها فاخر و ارزشمند باشد، دوم اینکه سرود‌ها از حدود شرعی خارج نشود. پس از تشکیل گروه سرود همان طور که فکرش را می‌کردم، نوجوانان و جوانان بسیاری جذب مسجد شدند.

آن طور که حاج آقا صداقت می‌گوید، حالا برنامه‌های مختلف مذهبی مانند دعای ندبه را غالبا نوجوانان و جوانان اجرا می‌کنند. آن‌ها پای کار هیئت و مراسم محرم هستند و همه چیز به تشکیل همان گروه ساده بر‌ می‌گردد.

نوشتن از یک رویداد هنری در مسجد

مهدی عشقی مسئول تحقیق و مصاحبه با اعضای گروه سرود سوره است. او طی ۲۲ جلسه، با سرپرست، مربی، امام جماعت و فرمانده پایگاه بسیج مسجد امام علی بن موسی الرضا (ع) گفتگو کرده است.

عشقی درباره نگارش این کتاب و ویژگی هایش می‌گوید: یکی از موضوعات مجموعه تاریخ شفاهی جبهه انقلاب اسلامی، فعالیت‌های فرهنگی در مساجد است؛ مسجد امام علی بن موسی الرضا (ع) در حوزه فعالیت‌های فرهنگی و هنری عملکرد خوبی داشت، بنابراین آنجا را برای معرفی انتخاب کردیم.

کار را با تحقیق و گفتگو با امام جماعت، هیئت امنا و تشکل‌ها آغاز کردیم. حین انجام این کار متوجه شدیم که یکی از ویژگی‌های متمایز مسجد، گروه سرود آن است و در واقع یک رویداد هنری در این مسجد رقم خورده است. پس از بررسی همه این مسائل به این نتیجه رسیدیم که برای نگارش کتاب تنها به گروه سرود بپردازیم. دلیل دیگر آن بود که کتاب‌هایی که تا امروز درباره گروه‌های سرود به چاپ رسیده اند، مربوط به دهه ۶۰ هستند و بعد از آن اثر تألیفی نداریم.

عشقی ادامه می‌دهد: گفتگو‌ها انجام شد، اما هنگام تدوین تصمیم گرفتیم راوی آقای نجار باشد که سرپرست گروه است. یکی دیگر از دلایلی که روایت به نقل از آقای نجار انجام شد، این بود که او هر هفته، خاطرات خود را از گروه سرود یادداشت می‌کرد. خوشبختانه پس از انتشار کتاب، مساجد، فعالان فرهنگی، تشکل‌های هنری، مربیان گروه‌های سرود، از این اثر استقبال کردند و احتمالا کتاب به چاپ دوم هم خواهد رسید.

عضو اصلی تیم شدم

موفقیت گروه سوره، یکی از عوامل اصلی جذب نیرو‌های جدید در این گروه بوده و نوجوانان بسیاری را به همراهی با گروه علاقه‌مند کرده است. امیرمحمد میلاب هفده ساله است و یکی از اعضای اصلی گروه سوره.

او تعریف می‌کند: من در مجالس و هیئت‌های مذهبی نوحه خوانی می‌کردم. پسر عموی من عضو گروه سرود سوره است. او یک روز به من پیشنهاد کرد عضو گروه شوم. من هم که اجرا‌های آن‌ها را در مناسبت‌های مختلف دیده بودم، تصمیم گرفتم فضای آن را تجربه کنم. خوشبختانه وقتی بچه‌های گروه را دیدم، به حضور در این جمع علاقه‌مند شدم.

امیر محمد ادامه می‌دهد: پس از تست دادن به تیم دوم گروه سرود سوره پیوستم. گروه سرود سوره چند بخش دارد و اگر کسی خوب کار کند، به گروه اول که اجرا‌های بیشتر و مهم تری دارد، ملحق می‌شود. خوشبختانه من توانستم پس از چند ماه و اجرای موفق در چندین برنامه برای عضویت در تیم اصلی انتخاب شوم. من در ابتدا جمع خوان بودم، اما الان به عنوان تک خوان گروه در برنامه‌ها ایفای نقش می‌کنم. گروه سرود سوره سه رده سنی را شامل می‌شود؛ رده سنی نونهالان، نوجوانان و جوانان.

دانیال هوشمند فرد، یکی از اعضای تیم نونهالان گروه سرود سوره، سیزده ساله است. او می‌گوید: حدود یک سال پیش بود که در مدرسه ابوالفضلی (ع) به ما گفتند قرار است یک گروه سرود، برنامه اجرا کند. من از اجرای بچه‌هایی که هم سن و سالم بودند، لذت بردم و تحت تأثیر قرار گرفتم. بعد از مراسم از سرپرست گروه پرسیدم من هم می‌توانم عضو گروه شوم؟ آقای نجار گفتند باید تست بدهم؛ تست دادم و قبول شدم.