نخستین کتابخانه تخصصی جهان برای حضرت علی(ع) در محله جنت

معبودی‌نژاد| این بار قصد داریم مکانی متفاوت را به شما معرفی کنیم. مکانی که در دنیا بی‌نظیر است و افراد متعددی از نقاط دور و نزدیک به اینجا مراجعه می‌کنند و جالب است که بیشتر هم محله‌ای‌هایمان اطلاعی از آن ندارند و شاید اسم آن هم به گوششان نخورده باشد. 

شاید باورتان نشود در کوچه‌پس‌کوچه‌های محله ما نخستین و جامع‌ترین کتابخانه تخصصی امیرالمومنین علی (ع) در سطح جهان با بیش از ۱۷ هزار جلد کتاب و اسناد و منابع گوناگون مشغول به فعالیت است. این کتابخانه به نام کتابخانه تخصصی امیرالمومنین (ع) و حضرت زهرا (س) واقع در بازارچه سراب از سال‌۱۳۷۹ توسط محمد مجتهدی تاسیس شده است. هر آنچه که از علی (ع) بخواهید اینجا هست.

وجود یک مرکز تخصصی با هدف گردآوری تمامی منابع و اسناد مربوط به حضرت علی (ع) از هر نوع و هر زبان و متعلق به هر دوره تاریخی یکی از ضرورت‌ها و آرزو‌هایی است که هم‌اکنون در کتابخانه تخصصی امیرالمومنین (ع) مشهد با پشتوانه بیش از ۱۶ سال پژوهش و تلاش تحقق یافته است.

در این مرکز که به همت استاد محمد مجتهدی ایجاد شده و اداره می‌شود، کلیه اسناد مرتبط با امیرالمومنین (ع) اعم از روزنامه‌ها، مجلات و نشریات، نرم‌افزارها، کتب، پایان‌نامه‌ها و تصاویر به ۲۱‌زبان دنیا از جمله فرانسه، آذری، اردو، عربی، آلبانی در دسترس مراجعان قرار دارد.

وصیتی که باقیات و صالحات است

مجتهدی می‌گوید: بنیان‌گذار این مکان پدرم ابوالقاسم مجتهدی بود که اکنون در بین ما نیست. طبق وصیتنامه او یک سوم اموالش برای راه‌اندازی این کتابخانه صرف شد. وی ادامه می‌دهد: این کتابخانه در حال حاضر ۱۸‌هزار نسخه کتاب درباره امام علی (ع) و ۲‌هزار و ۲۰۰ جلد کتاب درباره حضرت زهرا (س) را در خود جای داده است که به صورت خصوصی اداره می‌شود و وابسته به هیچ ارگان و سازمانی نیست. وی با اشاره به اینکه این کتابخانه تخصصی است، می‌گوید: در اینجا فقط کتاب‌هایی که در مورد امام علی (ع) و حضرت زهرا (س) موجود است را می‌بینید و سایر کتاب‌ها در قسمت‌های دیگر کتابخانه قرار دارند.

چرا مشهد؟

مدیر کتابخانه تخصصی امیرالمومنین (ع) در پاسخ به این سوال که چرا با وجود اینکه ساکن قم هستند، در مشهد تصمیم به احداث کتابخانه گرفته‌اند، می‌گوید: مشهد بیشتر یک شهر زیارتی محسوب می‌شود تا فرهنگی ـ زیارتی و آن‌چنان که باید به موسسات پژوهشی و تحقیقاتی در اینجا اهمیت داده نمی‌شود. این اقدام، گامی کوچک بود در راستای رفع این نقص در شهری که به نام عالم آل محمد (ص) مزین شده است.

دور دنیا به دنبال کتاب

مجتهدی برای گردآوری این مجموعه زحمت زیادی کشیده است. وی می‌گوید: برای گردآوری این کتاب‌هامجبور بودم به اقصی نقاط جهان سفر کنم تا بتوانم همه کتاب‌ها را جمع‌آوری کنم. مجتهدی بیان می‌کند: تهیه این کتاب‌ها سبب شد تا در بسیاری از نمایشگاه‌های امام‌شناسی حضور داشته باشم و بتوانم کتاب‌ها را شناسایی و خریداری کنم.

به همین دلیل معتقدم بابت هر جلد کتابی که در این کتابخانه وجود دارد هزینه زیادی پرداخت شده است. وی ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه هر سال کتاب‌های جدیدی در این زمینه منتشر می‌شود امسال نیز مبلغ ۲‌میلیون و ۵۰۰‌هزار تومان از نمایشگاه بین‌المللی تهران و به همین مبلغ از نمایشگاه کتاب قاهره، خریداری شده است.

نخستین کتابخانه تخصصی در جهان

مجتهدی در مورد سطح منابع و رتبه علمی کتابخانه در جهان می‌گوید: این کتابخانه هم اکنون با ۱۷‌هزار جلد کتاب در مورد حضرت علی (ع) در بیش از ۱۵‌هزار عنوان که از کتابخانه‌ها، نهاد‌ها و اشخاص در سراسر دنیا تهیه و جمع‌آوری شده است، نخستین و جامع‌ترین کتابخانه تخصصی امیرالمومنین (ع) در سطح جهان محسوب می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: گردآوری منابع کتابخانه بر ۶ محور اصلی زندگانی حضرت علی (ع)، فضایل و مناقب، سخنان، غدیر، امامت و شیعه صورت گرفته است و در ارتباط با این موضوعات اصلی، برای فعالان در عرصه پژوهش و تحقیق، زیر‌مجموعه‌هایی، چون مستبصران، زبان خارجی، کودک و نوجوان، نویسندگان غیرمسلمان، شعر، ادعیه و زیارات، تاریخ و بخش تصویر نسخ خطی نیز تفکیک شده است. چینش کتاب‌ها نیز به شکل سنتی است.

این کتابخانه ۱۸‌هزار نسخه کتاب درباره امام علی (ع) و ۲‌هزار و ۲۰۰ جلد کتاب درباره حضرت زهرا (س) دارد

کتابخانه تخصصی به سبک سنتی

محیط و فضای کتابخانه هم با نام مبارک حضرت هماهنگی دارد. ابتدا که وارد کتابخانه می‌شوید مشاهده می‌کنید از در ورودی تا دیوارها، موکت‌ها و حتی نرده‌های راه پله همه به رنگ سبز هستند.

تفاوت دیگری که این کتابخانه با سایر کتابخانه‌ها دارد و برای مراجعان جالب است فضای سنتی کتابخانه است. در طبقه دوم کتابخانه، زمین با فرش پوشیده شده و در گوشه و کنار آن پشتی قرار داده‌اند. البته میز تحریر مخصوص مطالعه هم برای افرادی که می‌خواهند پشت میز مطالعه کنند وجود دارد. در اینجا نه تنها کتاب‌های نفیس به چشم می‌خورد بلکه آثار نفیسی مانند پوستر و آثار هنری که به شکل دفترچه‌های بزرگ و در اندازه‌های مختلف گردآوری شده است نیز دیده می‌شود.

هدف، امام‌شناسی است

وی در مورد شرایط عضویت در این کتابخانه می‌گوید: این مجموعه شرایط عضویت خاصی ندارد و همه شهروندان می‌توانند بدون پرداخت هزینه و ارائه مدرک خاصی از کتاب‌های اینجا استفاده کنند. وی یادآور می‌شود: در حال حاضر به دلیل شرایطی خانم‌ها نمی‌توانند از این کتابخانه استفاده کنند. اما با برنامه‌هایی که در نظر داریم در آینده‌ای نزدیک شرایط برای حضور و استفاده خانم‌ها از این منابع کم‌نظیر فراهم می‌شود. 

این کتابخانه که به نوعی پژوهشکده علمی به حساب می‌آید به دلیل تخصصی بودنش برای بعضی از جوانان قابل فهم نیست که با کمک آقای مجتهدی تا حدودی این مسئله برطرف شده است. این کتابخانه تخصصی به سیستم رایانه‌ای مجهز است، اما در مواردی که شخصی نیاز به کمک داشته باشد سرپرست کتابخانه به او کمک می‌کند.

مطلب مرتبط داستان باستان، صد سالگی‌ قدیمی‌ترین کتابفروشی مشهد

۲۵۰۰ جلد کتاب ویژه کودکان

در قسمت دیگر این کتابخانه ۲ هزار و ۵۰۰‌جلد کتاب مربوط به کودکان به چشم می‌خورد تا کوچک‌تر‌ها هم بتوانند از این کتابخانه استفاده کنند. جالب است بدانید در اینجا همه روزنامه‌ها و مجلاتی که مقاله‌ای در توصیف حضرت علی (ع) یا حضرت فاطمه (س) نوشته‌اند را گردآوری کرده‌اند و در دسترس است.

مجتهدی می‌گوید: تمایل دارم در اعیاد و ایامی که به نوعی مربوط به امیرالمومنین (ع) و دخت پیامبر (ص) است کلاس‌ها و جلساتی پیرامون این مباحث برای جوانان برگزار کنم، اما با توجه به اینکه این مکان خصوصی است و بودجه محدودی دارد توان برگزاری چنین دوره‌هایی برایمان مقدور نیست.

کتابخانه نیاز به بازسازی دارد

این کتابخانه در گذشته مدرسه عالی مطهری نام داشته که در حال حاضر به حیات علمی خود ادامه می‌دهد و زمینه فکری و علمی را برای هم‌محله‌ای‌ها، فراهم کرده است. اما بنای کتابخانه مدتی است که به دلیل قدمت زیاد نیاز به بازسازی و البته بالاتر از آن نیاز به ساخت‌و‌ساز پیدا کرده است.

صاحب کتابخانه شخصی به نام شهید فولادکار است که سال گذشته در جریان بمب‌گذاری در کربلا جان به جان آفرین تسلیم کرد. بعد از فوت او ورثه‌اش اجازه داده‌اند تا این مکان هم‌چنان پا‌بر‌جا بماند. وی می‌گوید: جوانانی که به دنبال کار‌های پژوهشی هستند و می‌خواهند آثارشان چاپ شود، اگر مطالب جدیدی در کتابشان داشته باشند در حد توانمان در چاپ کتاب به آنها کمک می‌کنیم. 

منحصر به ایرانیان نیست

مجتهدی با اشاره به اینکه بیشتر نسل جوان به این کتابخانه مراجعه می‌کنند می‌گوید: بیشتر نسل جوانی که به دنبال پژوهش و تحقیق هستند از راه دور و نزدیک به اینجا می‌آیند. وی از جوان تونسی که سال‌۱۳۹۰ به کتابخانه‌اش آمده بود یاد می‌کند و ادامه می‌دهد: این جوان با پرس‌و‌جو‌هایی که در کشورش انجام داد نام و نشانی ما را به عنوان کتابخانه تخصصی پیدا کرد. او جوانی بسیار فعال و جویای معرفت و شناخت نسبت به ائمه بود و در اینجا مقالات زیاد و متعددی را منتشر کرد.

کتابخانه در فضای مجازی

وی در مورد میزان حضور این مرکز علمی‌ـ‌پژوهشی در فضای سایبر نیز می‌گوید: پایگاه اینترنتی کتابخانه به نشانی www.Imamalislib.com، پایگاهی جامع و مرجع در فضای مجازی محسوب می‌شود که افزون بر امکان استفاده از منابع و اسناد کتابخانه، از طریق مراجعه به بخش جستجوی سایت امکان ورود به مرکز اطلاعات کتابخانه و جستجو در اطلاعات کتابشناسی مدارک را نیز فراهم می‌کند.

گفتنی است در اینجا نسخ خطی مربوط به امیرالمومنین (ع) و حضرت زهرا (س) نیز پیدا می‌شود؛ نسخه‌های خطی که گویای فرهنگ زمان‌های گذشته ماست و جزو آثار ماندگار هر قوم و ملتی به شمار می‌آید. خیلی از گنجینه‌ها در محله ما وجود دارد که ما حتی سالی یک‌بار هم به سراغ آنها نمی‌رویم و آنها را نمی‌شناسیم. فقط کافی است که بخواهیم و در این سمت قدم برداریم. به هر حال فکر نمی‌کنم مسافت کتابخانه به ساکنان خیابان امام خمینی دورتر از کشور تونس باشد!

*این گزارش در شماره ۵۸ شهرآرا محله منطقه ۸ مورخ ۴ تیرماه سال ۱۳۹۲ منتشر شده است.