دنیای ستارگان در خانه مجموعه‌دار سنگ‌ها 
سید‌رضا سجادی، نخستین گوینده رادیو ایران بود 
شیوه جذاب کتابخانه «فرزانه جامع» در جذب کتاب!
اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان خراسان رضوی برای چندسال کتابخانه «فرزانه جامع» را به‌عنوان کتابخانه برتر استان در جذب کتاب و انجام فعالیت‌های کتابداری و مرتب و تمیز‌بودن فضا معرفی کرده است.
سال ۸۲، ۳۳۰ مترمربع زمین خالی از‌طرف شرکت آبرسانی طرق برای ساخت قرائتخانه در خیابان ساعی ۳۷ واگذار شد. همان سال خانم فرزانه جامع که مقیم کشور آمریکاست و در انجام کار خیر در حاشیه شهر مشهد همکاری می‌کند، بودجه اصلی ساخت و تجهیز این قرائتخانه را تقبل کرد.
او بودجه اصلی را گذاشت و خیّران دیگر و مردم طرق نیز پای کار آمدند و هر کسی هر هنری در ساخت‌و‌ساز یا کمکی مادی داشت، از نخستین و تنها قرائتخانه محله طرق دریغ نکرد و این ایده در عرض شش‌ماه به بار نشست.
این مکان نخستین قرائتخانه محله طرق بود که در سال ۸۷ با واگذاری به نهاد کتابخانه‌های عمومی مشهد شکل تخصصی‌تری به خود گرفت. سال ۹۱ با الحاق زمینی ۵۰۰ متری ازسوی اداره آبرسانی محله طرق، ۴۰۰ میلیون‌تومان ازسوی نهاد کتابخانه‌ها برای تجهیز قفسه‌ها و کتاب‌ها و تجهیزات لازم دیگر این کتابخانه تخصیص داده شد.
حالا این کتابخانه با طرح و برنامه‌های خاصی که دارد، برای چندسال متمادی کتابخانه برتر در جذب منابع و مشارکت مردمی شناخته شده است. سال گذشته نیز اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان خراسان رضوی آن را به‌عنوان کتابخانه برتر استان در جذب کتاب و انجام فعالیت‌های کتابداری و مرتب و تمیز‌بودن فضا معرفی کرده است.
فصل تابستان و بالا‌گرفتن بحث داغ گذراندن اوقات فراغت خانواده‌ها، بهانه‌ای دستمان داد تا سری به تنها کتابخانه جامع محله طرق بزنیم و ضمن معرفی و گفتن از امکانات آن، موجب آشنایی هر‌چه بیشتر شما با این کتابخانه شویم؛ چرا که هنوز بسیاری از اهالی محله و منطقه از وجود چنین مکانی بی‌اطلاع هستند.
بخش‌های تخصصی کتابخانه
سال ۹۱ با الحاق ۵۰۰ مترمربع زمین به تنها کتابخانه محله طرق، همه‌چیز رنگ تخصصی‌تری به خود گرفت. دو سالن برای خانم‌ها به‌دلیل استقبال بیشتر آنها و یک سالن به آقایان اختصاص داده شد.
بخش‌های نشریات، مخزن اصلی کتاب، مرجع، کودک و نوجوان و سالن اجتماعات با ظرفیت ۹۰ نفر که بزرگ‌ترین سالن بین کتابخانه‌های مشهد است، از دیگر امکانات این کتابخانه است. کتابخانه فرزانه جامع، همه روزه از ساعت۷:۳۰ تا ۱۹ فعالیت دارد و فقط روز‌های پنجشنبه ساعت یک ظهر تعطیل می‌شود.
در این کتابخانه، در موضوعات مختلف کتاب موجود است؛ از کتاب‌های ویژه کودک و نوجوان گرفته تا کتاب‌هایی برای بزرگ‌سالان، دانشجویان در زمینه‌های متعدد که با عناوین دینی، تاریخی، انقلابی، کمک‌درسی، رمان، روان‌شناسی و... دیده می‌شود.
آن‌گونه‌که یحیی قویدل، مسئول کتابخانه می‌گوید: کتاب‌های دینی بیشترین درصد و کتاب‌های روان‌شناسی و فنی و تخصصی، کمترین درصد کتاب‌های اینجا را به خود اختصاص داده‌اند. کتاب‌های کودک و نوجوان و کمک‌درسی نیز به‌صورت مجزا موجود است و با‌وجود‌ی‌که نیاز مخاطب را تامین می‌کند، باید بیشتر و کامل‌تر شوند.
جریمه تاخیر اهدای کتاب است
مسئول کتابخانه فرزانه جامع با اشاره‌به مشتمل بودن این کتابخانه به ۲۰ هزارو۵۰۰جلد کتاب در توضیح می‌دهد: ازاین تعداد کتاب حدود ۱۰ هزار جلد از راه‌های مختلف جذب کتابخانه شده است.
یحیی قویدل که ۱۶ سال سابقه کتابداری و مسئولیت کتابخانه را دارد، ادامه می‌دهد: در این کتابخانه، رسم بر این است که اگر کسی در بازگرداندن کتابی که به امانت برده، تاخیری داشته باشد، در‌صورتی‌که تمایل داشته باشد، می‌تواند به‌اندازه مبلغ جریمه آن، کتاب به کتابخانه اهدا کند.
حدود ۱۰ هزار جلد از کتاب‌های ما با این روش تهیه شده‌اند که از میان این کتاب‌های اهدایی، به منابع قدیمی ارزشمندی دست یافتیم که شاید در منازل بی‌استفاده مانده بوده و کسی قدر آن را نمی‌دانسته است.
در طول این سال‌ها علاوه‌بر کتاب‌های اهدایی بابت تاخیر، خیّران بسیاری کتاب‌های مفیدی به این کتابخانه آورده‌اند؛ خیّرانی مانند متولیان صندوق قرض‌الحسنه شهید‌واحدی طرق و آیت‌ا... مهدی مهریزی، نویسنده و مترجم بیش‌از ۱۰۰ جلد کتاب که اصالتا طرقی است. ایشان از مرکزی در قم دو وانت کتاب که ۳ هزارو۵۰۰ جلد از کتاب‌های مذهبی، روان‌شناسی و اجتماعی را شامل می‌شد، ارسال کرده است.
فوق‌برنامه‌های کتابخانه
در کتابخانه فرزانه جامع طرق از هزارو۲۰۰ عضوی که دارد، حدود ۶۰ درصد، کودک و نوجوان و سایر اعضا، اقشار مختلف و به‌ویژه خانم‌های خانه‌دار هستند که استقبال خوبی از کتابخانه کرده‌اند.
آن‌گونه که یحیی قویدل معتقد است، برای این گروه‌ها باید برنامه‌های متنوعی ارائه داد تا آنها جذب مطالعه شوند؛ «در این کتابخانه مسابقات متعددی در مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شود و نمایشگاه‌های دوره‌ای کتاب نیز از برنامه‌های دیگر است.
برخی کلاس‌های اوقات فراغت نیز مانند نقاشی، خطاطی و زبان تا سال گذشته در این کتابخانه برگزار می‌شد که در حال حاضر این کلاس‌ها به‌دلیل سیاست نهاد کتابخانه‌ها مبنی‌بر مرتبط‌بودن کلاس‌ها به کلاس خوش‌نویسی و برنامه نشست ماهیانه کتاب‌خوان خلاصه شده است.»
مسئول این کتابخانه در بیان دیگر برنامه‌های این مرکز فرهنگی یادآور می‌شود: نشست کتاب‌خوان، طرحی است که در آن کتاب‌خوان‌ها از اقشار و سنین مختلف دور هم جمع می‌شوند و هر کسی کتابی را که خوانده در ۱۰ دقیقه خلاصه‌وار برای دیگران توضیح می‌دهد و تشریح می‌کند. این برنامه برای کودکان هم با عنوان قصه‌گویی برگزار می‌شود که کودکان در آن برای یکدیگر قصه‌هایی را که خوانده‌اند، تعریف می‌کنند.
در این راستا یکی از مسابقات مفیدی که در‌میان کتاب‌خوان‌های این کتابخانه برگزار می‌شود، مسابقه نقاشی و دل‌نوشته در مناسبت‌های تاریخی و مذهبی است که در هفته کتاب نیز از برترین اعضای کتابخانه به نسبت تنوع و میزان کتاب‌هایی که مطالعه کرده‌اند، تقدیر می‌شود.
حضور کم‌رنگ مدارس در کتابخانه
مسئول کتابخانه با اشاره‌به بازدید‌های دوره‌ای که خودش برای جذب دانش‌آموزان به این کتابخانه انجام می‌دهد، می‌گوید: در طول سال به مدارس و مهد‌های کودک محله طرق سر می‌زنم و فرم‌های عضویت کتابخانه را به آنها ارائه می‌دهم و از آنها می‌خواهم دانش‌آموزان و کودکان را به کتاب‌خوانی و مطالعه و عضویت در تنها کتابخانه طرق سوق دهند.
یحیی قویدل با گلایه از اینکه معلمان و مدیران مدارس از مطالعه آزاد دانش‌آموزان و مراجعه آنها به کتابخانه استقبال نمی‌کنند، می‌گوید: مدارس در این مدت، در اجرای برنامه بازدید به کتابخانه همکاری اندکی کردند و وقتی با آنها درباره علت این کوتاهی صحبت می‌کنیم، می‌گویند آوردن دانش‌آموزان به کتابخانه برای ما مسئولیت دارد.
سوال من از آنها این است که مگر در اردو‌های متعدد بیرون از شهر که برای دانش‌آموزان تدارک می‌بینند، مسئولیت بچه‌ها آسان‌تر است که حتی حاضر نیستند برنامه‌ریزی کنند تا میزان کتاب‌خوانی بچه‌ها را ارتقا بخشند؟ این دغدغه در حال حاضر در کل کشور مطرح است.
این مسئول خاطرنشان می‌کند: کودک و نوجوانی که علم به کتاب داشته باشد و همدمش کتاب باشد، کمتر در معرض مشکلات و آسیب‌های اجتماعی قرار خواهد گرفت، اما معلمان مدارس طرق اغلب نه خود از کتابخانه استقبال می‌کنند و نه طرح‌های تشویقی برای کتاب‌خوان‌های مدرسه دارند و با رویه‌ای که پیش گرفته‌اند، کاملا در ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی منفعلانه عمل می‌کنند.
این مسئول با اشاره‌به چند برنامه مشترک با مهد‌های کودک به‌منظور بازدید والدین و کودکان مهد‌ها اضافه می‌کند: علاوه‌بر برنامه‌های این‌چنینی برای پیوند اهالی طرق با فرهنگ کتاب‌خوانی، نشست‌های علمی و آموزشی مختص اهالی طرق در کتابخانه برگزار می‌کنیم که تاثیر خوبی در جذب مردم داشته است.
رمان، دهن‌شیرین‌کن کتابخانه است
شاخصه نهاد کتابخانه‌ها در چشم‌انداز سال۱۴۰۴ بر دیوار کتابخانه فرزانه جامع خودنمایی می‌کند و مسئول کتابخانه توضیح می‌دهد: با این چشم‌انداز، مسیر مشخص می‌شود و برنامه‌ریزی‌ها باید در همین راستا باشد.
قویدل توضیح می‌دهد: رمان‌های فارسی، دهن‌شیرین‌کن کتابخانه هستند. خیلی از خانم‌های خانه‌دار یا جوان‌ها و نوجوان‌ها به هوای آنها جذب کتابخانه می‌شوند، اما بعد متوجه کتاب‌های روان‌شناسی و علمی و... می‌شوند و کم‌کم سراغ کتاب‌های تخصصی هم می‌روند و این یعنی ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی به بهانه یک رمان ساده.
کم و کسری‌ها
این کتابخانه آن‌طور‌که قویدل می‌گوید، نیاز به کتاب جدید دارد؛ «کتاب‌هایی در حوزه رمان، کودک و نوجوان، روان‌شناسی، تاریخ پیش از اسلام و دیگر کتاب‌های تاریخی. در بخش کتاب‌های مربوط به آموزش فعالیت‌های هنری برای خانم‌های خانه‌دار نیز کم‌و‌کسری دارد و اگر خیّرانی پیدا شوند که در این زمینه‌ها کتاب‌هایی به این کتابخانه هزارو۲۰۰ عضوی اهدا کنند، ثواب دو‌چندانی برده‌اند.»
یک خبر خوش اینکه قویدل می‌گوید: قرار است در این کتابخانه برای مخاطبانی که ذوق و سلیقه در شعر و داستان دارند، شب شعر و نویسندگی برگزار کنیم.
این مسئول توضیح می‌دهد: قرار است مجمعی در سالن اجتماعات تشکیل شود و کسانی که ذوق و طبع شعر و نویسندگی دارند، پای کار بیایند و آن ذوق را در‌اختیار دیگران بگذارند و در این مجمع یکدیگر را بیشتر رشد دهند؛ البته این برنامه هم ویژه قشر خاصی نیست و همه سنین می‌توانند در آن شرکت کنند.
گلایه‌ای از شهرداری
قویدل یادآور می‌شود: در شورای اجتماعی محلات، نمایندگانی از اقشار مختلف حضور دارند و تنها مراکزی که محروم واقع شده‌اند و می‌توانند تاثیر بسیار خوبی بر شورا‌های اجتماعی محلات بگذارند، نمایندگان کتابخانه‌ها هستند که واقعا جایشان بین نمایندگان شورا خالی است.
او می‌گوید: حدود هزارو ۲۰۰ عضوی که در این کتابخانه هستند، نیاز دارند که نماینده‌ای ازسوی آنها در شورا باشد تا مطالبات فرهنگی آنها را از شورا خواستار شود و چه کسی بهتر از نمایندگانی از کتابخانه برای انجام فعالیت‌های فرهنگی.»
پیشنهاد خوب
قویدل با اشاره به اینکه طرق با ۴۰ هزار‌نفر جمعیت، فقط یک کتابخانه دارد که کفایت این جمعیت را نمی‌کند، می‌افزاید: اگر خیّرانی پیدا شوند که دو کتابخانه دیگر برای طرق با این وسعت جمعیتی دایر کنند تا همه مردم طرق بتوانند از کتاب و کتاب‌خواندن بهره‌مند شوند، شاید بسیاری از معضلات اجتماعی موجود از محله طرق رخت بربندد و این محله هم با‌وجود پتانسیل‌ها و استعداد‌های خوبی که دارد، به رشد لازم برسد.
محله طرق تنها یک کتابخانه دارد، شاید اگر کتابخانه‌های دیگری ساخته شود، بسیاری از مشکلات این محله حل شود
کتاب درمانگر است
این مسئول با اشاره‌به مشکلاتی که کتاب می‌تواند در آنها نقش درمانگری ایفا کند، می‌گوید: در دوران فعالیتم در کتابخانه، بار‌ها دخترانی را دیده‌ام که قصد فرار از منزل داشته‌اند و در‌این‌باره با خنده صحبت می‌کرده‌اند، اما وقتی کتابی درباره عاقبت دختران فراری به آنها می‌دادم، از این کار منصرف می‌شدند و وجدانشان بیدار می‌شد.
حتی بین کتاب‌خوان‌ها هستند کسانی که افسردگی و ناراحتی خاصی دارند که با مطالعه کتاب‌های روان‌شناسی می‌آموزند چطور از این مشکل روحی نجات پیدا کنند.
تابلویی که ۵ سال زمان برد
قویدل اظهار می‌کند: یکی دیگر از گلایه‌های ما از شهرداری به‌خاطر تابلویی است که قرار بود شهروندان را نبش ساعی ۳۷ به‌سوی کتابخانه هدایت کند. پنج‌سال برای تابلو به شهرداری درخواست می‌دادیم، اما دست‌آخر با آمدن یکی از آشنایانمان به شهرداری و رایزنی او نصب تابلو امکان‌پذیر شد.
این خواسته ما از شهرداری به عنوان یکی از کتابخانه‌های شهر درحالی پنج سال به طول انجامید که اغلب کتابخانه‌ها به‌راحتی این امکان را از شهرداری دریافت می‌کنند؛ چون کتابخانه یک مکان شهری عام‌المنفعه است و نمی‌دانم دلیل ممانعت آنها در این پنج‌سال چه بود.
* این گزارش سه شنبه، ۵ مرداد در شماره ۲۰۲ شهرآرامحله منطقه ۷ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
