ایثارگران؛ محله آبی و پرگردشگر قاسم‌آباد

تاریخچه

سال‌های پایانی دهه ۸۰، زمین‌های انتهای بولوار اندیشه که اثری از آب و آبادانی در آن به چشم نمی‌خورد، سهم ایثارگران و جانبازان شد تا شهرکی به‌نام جانبازان ساخته شود. آن‌طور که اهالی روایت می‌کنند و اسنادشان نشان می‌دهد، بنیاد شهید و امور ایثارگران سال ۸۷-۱۳۸۶ تصمیم می‌گیرد بعضی جانبازانی را که خانه ندارند، خانه‌دار کند.

زمین‌های انتهای بولوار اندیشه را بنیاد جانبازان به قطعات ۲۰۰ متری تقسیم می‌کند و به هر دو نفر یک قطعه تحویل می‌دهد تا خودشان بسازند یا کار ساخت‌وساز را به بنیاد جانبازان واگذار کنند. خانه‌های دوطبقه آجرسفال که هنوز تعدادی‌شان باقی مانده، همان‌هایی است که بنیاد ساخت و به جانبازان تحویل داد.

بنابراین، از آنجایی که جانبازان و ایثارگران اولین ساکنان این محله بودند، بعد از تقسیم‌بندی‌های جدید نام محله را «ایثارگران» گذاشتند. اما تاریخ محله ایثارگران به‌واسطه وجود یکی از محور‌های مهم طبیعی مشهد در آن، به سال‌ها قبل از سکونت ایثارگران برمی‌گردد. نهر تاریخی گناباد از شمال وارد این محله می‌شود و از جنوب از آن خارج و به کال چهل بازه متصل می‌شود.

مسیل‌به‌جامانده از نهر گناباد

نهر گناباد در روزگار گذشته از روستای «گناباد» در حوالی چشمه گیلاس به‌سمت مشهد روان می‌شد و برای هفتاد سال آب بخشی از زمین‌های زراعی این شهر را تأمین می‌کرد. این نهر که اطراف آن را درختان توت فراگرفته بود، از اتصال چندین رشته قنات ایجاد می‌شد و پس از طی مسیری نسبتا طولانی از غرب مشهد به استخر کوهسنگی وارد و ذخیره می‌شد. بخش بزرگ نهر گناباد از دلِ قاسم‌آباد عبور می‌کرد و هنوز بخش‌هایی از آن در خیابان رازی و شاهد وجود دارد.

مردمِ مشهد کنارِ این نهر به تاریخ پیوسته تفریح و آب‌تنی می‌کردند و سن‌وسال‌دار‌ها هنوز مزه توت‌های حاشیه نهر گناباد زیر دندانشان است. این موضوع شهرداری را بر آن داشت که نام خیابان شاهد۸۳ را که مهم‌ترین و سالم‌ترین قسمت‌های نهر از آنجا رَد می‌شود، نهر گناباد نام‌گذاری کند.

بافت

محله ایثارگران ۱۷۵ هکتار وسعت دارد و بر اساس آخرین سرشماری رسمی کشور در سال ۱۳۹۵ حدود ۲۴ هزارو ۷۰۰ نفر را در خود جای داده است. به‌طور متوسط در هر هکتار این محله ۱۴۱ نفر سکونت دارند که تقریبا دوونیم‌برابر میانگین شهری است و از این نظر، محله متراکمی محسوب می‌شود. به‌ویژه باتوجه‌به اینکه فقط ۳۶ درصد مساحت محله را خانه‌های مسکونی تشکیل می‌دهند، میزان تراکم جمعیت نقطه‌ای در برخی نقاط به ۶۰۰ نفر نیز می‌رسد.

خدمات حمل‌ونقل و انبار و همچنین واحد‌های صنعتی به‌ترتیب ۱۳ و ۹ درصد مساحت محله را به خود اختصاص می‌دهند. فضای سبز و مراکز تفریحی‌گردشگری نیز بخش مهمی از مساحت محله را دربرمی‌گیرند. ۲۵ تا ۳۵ ساله‌ها بیشترین گروه سنی محله ایثارگران را تشکیل می‌دهند. همچنین، زیادبودن تعداد کودکان کمتز از ۵ سال نشان می‌دهد نرخ باروری در این محله زیاد است. بیشتر ساختمان‌های محله ایثارگران دو تا چهارطبقه است.

دسترسی

ایثارگران به خطوط قطارشهری دسترسی ندارد، اما از نظر محور‌های ارتباطی درون‌شهری به بزرگراه آیت‌الله رفسنجانی و آزادی دسترسی دارد. از ویژگی‌های این محله وجود پلیس‌راه امام‌هادی (ع) است که رفت‌وآمد شهروندان از این محله به سایر شهر‌ها را آسان کرده است.

بیشتر ایستگاه‌های اتوبوس در محله ایثاگران در مرز این محله با محله‌های هم‌جوارش قرار گرفته است و در بافت مرکزی محله ایستگاهی به چشم نمی‌خورد. در هر نقطه‌ای قرار دارید، برای رسیدن به نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس کمی بیش از سه دقیقه را محاسبه کنید.

امکانات رفاهی و فرهنگی

• مجموعه پارک موج‌های آبی باعث شده است محله ایثارگران به یکی از محلات گردشگری مشهد تبدیل شود که مخاطبانی از سراسر کشور و همچنین جهان دارد.
• محله ایثارگران دو مسجد دارد. مسجد الغدیر با داشتن پایگاه بسیج و مساحت زیاد، از مساجد فعال منطقه است که برنامه‌های مذهبی و فرهنگی متنوعی در طول سال دارد.
• وجود مرکز آموزش شماره ۳ جهاد دانشگاهی مشهد با کاربری آموزشی، تفریحی و ورزشی مخاطبانی را از سراسر شهر به این محله می‌کشاند.
• محله ایثارگران سه بوستان دارد و میانگین فاصله مکانی تا نزدیک‌ترین فضای سبز ۲۴۷ متر است که برای پیمودن آن باید دست‌کم سه دقیقه را در نظر بگیرید.
• این محله یک دبستان، یک مجتمع ورزشی و دو درمانگاه عمومی دارد.
• واحد‌های صنعتی محتلف از چاپخانه تا تولید کیک و کلوچه در حاشیه بزرگراه آزادی قرار دارند.
• هایپرمارکت‌های فراوانی در محله ایثارگران وجود دارد که به‌خوبی نیاز‌های روزمره اهالی را تأمین می‌کند.

حدود جغرافیایی

محله ایثارگران شامل محدوده بین بزرگراه آزادی تا بولوار اندیشه است. این محل از شمال و جنوب نیز به بزرگراه آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی (میثاق سابق) و بولوار شاهد محدود می‌شود. محله ایثارگران در همسایگی چهار محله خاتم‌الانبیا (ص)، امیریه، حجاب و رازی قرار دارد.