آندره گدار طراح موزه حرم رضوی بود

سعید مهرپویا| «گرچه از حیث ساختمان، موزه آستان‌‌قدس را نمی‌توان با موزه‌های دنیا قابل‌مقایسه دانست و درباره طول و تفصیل نقشه‌ آن گفت‌وگو کرد، ولی به‌سبب سنگ‌های مرمر ممتازی که برای آرایش نمای بنا و پلکان راهرو میان موزه به‌کار رفته است، امروز جلوه خاصی یافته است و می‌توان آن را در شمار زیباترین موزه‌های خاورمیانه  دانست.

نقشه بنای موزه را آندره گدار فرانسوی، مدیر وقت اداره باستان‌شناسی ترسیم کرد و تزیینات بیرون آن، زاده اندیشه کارکنان اداره ساختمان نیابت تولیت عظما است که در تهیه سنگ‌های گران‌بهای مرمر مراقبت بسیار نموده و هزینه هنگفت نصب آن‌ها را تأمین کرده‌اند».

پس از کشیده‌شدن فلکه حضرت در سال‌های ۱۳۰۸ و ۱۳۰۹ و خیابان تهران در سال ۱۳۱۱، ساخت صحنی مقابل خیابان تهران و میان فلکه حضرت و ضلع جنوبی صحن نو و شرق مسجد گوهرشاد از سال ۱۳۱۶ با خرید خانه‌ها و مغازه‌ها و خراب‌کردن بخشی از بناهای حرم از جمله مدرسه‌ سعدالدین (پایین‌پا) آغاز شد.

این صحن تازه به‌دلیل قرار داشتن موزه در آن به صحن موزه معروف شد، بعدها صحن پهلوی نام گرفت و امروز رواق امام خمینی است. هم‌زمان با ساخت صحن، پیشنهاد شد تا بنایی برای نگهداری کتاب‌ها و نفایس آستان‌قدس طراحی شود. پیش از این کتابخانه آستان‌قدس زمانی در گوشه جنوبی ایوان طلای صحن عتیق بود، چندی بعد در طبقه بالای کشیک‌خانه و زمانی در حجرات فوقانی صحن نو.

کار ساخت موزه از همان سال آغاز شد. بعدها در نقشه‌ها تغییراتی ایجاد شد که موردقبول گدار نبود. کار ساخت با ماجراهای شهریور ۱۳۲۰ متوقف شد و بعدها دوباره از سر گرفته شد تا سرانجام در آذر ۱۳۲۴ بازگشایی شد و برای اولین بار کتاب‌ها و اشیای نفیس آستان‌قدس دارای محلی ویژه و درخور شدند.

سی سال پس از آن و هم‌زمان با طرح فلکه حضرت، در دوران نیابت تولیت عبدالعظیم ولیان، کتابخانه و موزه برچیده شد. فضای آن به صحن موزه اختصاص یافت و طراحی موزه‌ تازه به داریوش بوربور سپرده شد.

این موزه در سال ۱۳۵۵ بازگشایی شد و نمای آجری آن تا پیش از گسترش حرم در حاشیه فلکه دیده می‌شد. پس از توسعه حرم، موزه‌ فرش در مجاورت آن ساخته شد. ساختمان این موزه هنوز در گوشه شمال شرقی صحن جامع رضوی (یا جنوب غرب صحن کوثر) وجود دارد.

* این یاداشت پنجشنبه  ۱۴ دی ۱۳۹۶ در شماره ۲۶۵ شهرآرا محله منطقه ثامن به چاپ رسیده است.