جستجوی درمان‌های گیاهی در قرآن و احادیث

شاید در ابتدا تصور ارتباط بین قرائت قرآن و مغازه دارو‌های گیاهی کمی دشوار باشد، اما داستان زندگی جلال سلطانی را می‌توان خط ربطی بر این ارتباط دانست. او در کودکی قاری قرآنی است که در آیاتش به گیاهان، تغییر فصول، خواص عسل و... نیز توجه دارد.

جلال بار‌ها و بار‌ها این آیات را قرائت می‌کند، بزرگ‌تر که می‌شود معنی این آیات ذهنش را درگیر و او را مفسر این کلام می‌کند. اما بدون درک طب اسلامی، خواندن قرآن و تفسیر روایات و احادیث ائمه کار آسانی نیست. به همین خاطر او در پی آموختن بیشتر ده سال در جهادکشاورزی و در محضر اساتید کتاب‌های طب اسلامی و سنتی را مرور می‌کند و در نهایت امروز به مغازه دنجی در محله اقدسیه می‌رسد.

اعجاز آیات قرآنی

جلال سلطانی، سال ۱۳۵۳ در مشهد به دنیا می‌آید. او قرائت قرآن را از کودکی آغاز و بیش از ۲۰ سال به عنوان قاری و مفسر قرآن فعالیت می‌کند.

سلطانی دراین باره می‌گوید: «در ۱۲ سالگی در مسابقات قرائت قرآن شرکت کردم و موفق به کسب مقام اول شدم. با این موفقیت علاقه‌ام به خواندن قرآن افزایش پیدا کرد، این انس و ارتباط با قرآن هر روز بیشتر و بیشتر می‌شد، بزرگ‌تر که شدم درکنار قرائت قرآن به معانی و نکات ظریفی که در آیات آن وجود داشت نیز توجه می‌کردم، در این آیات به چگونگی رشد گیاهان، تغییر فصل‌ها و ویژگی برخی از موجودات اشاره شده بود، این معانی و خواص شگفت در تمامی آیات قرآن قابل مشاهده است.

به این ترتیب درکنار قرائت قرآن، به حوزه تفاسیر قرآن و مطالعه درباره معانی و مفاهیم قرآنی نیز وارد شدم. در همین زمان به درخواست یکی از مساجد، برای آموزش قرآن به بچه‌های محله با آن‌ها همکاری کردم.

برای ایجاد علاقه بیشتر کودکان به قرآن مسابقاتی را برای آن‌ها ترتیب دادم و به هرکدام از برندگان نیز جوایزی اهدا کردم. خوشبختانه با به کارگیری روش‌های جدید و تشویق بچه‌ها، درآموزش قرآن موفق بودم، بعد از آن نیز تفسیر و آموزش قرائت قرآن را در طول سال‌های متمادی ادامه دادم.»

آشنایی با طب اسلامی

جلال سلطانی در سال‌هایی که مشغول قرائت و تفسیر قرآن است به نظرات قرآن در حوزه پزشکی و سلامت علاقه‌مند می‌شود و به صورت حرفه‌ای مطالعات خود را ادامه می‌دهد. او می‌گوید: «قرآن علاوه بر توجه به دستورات دینی، در بخش‌هایی نیز به حوزه سلامت و بهداشت می‌پردازد.

قران در دو جا از شفا یاد می‌کند یک‌جا پیامبر قرآن را شفای مؤمنان می‌داند و در جای دیگر از عسل به عنوان شفای همه انسان‌ها نام می‌برد. او خود در سوره (نحل) به زنبور‌ها دستور می‌دهد که با رفتن به صحرا و نشستن روی گل‌های مختلف، ماده‌ای به نام عسل بسازند که شفای همه امراض است.

بعد از خواندن این آیات برای کسب اطلاعات بیشتر به سراغ دیگر روایات اسلامی رفتم و اطلاعات زیادی درباره فواید و خواص عسل پیدا کردم و به مرور زمان اطلاعاتم درباره خواص گیاهان دیگری که در قرآن آمده بود، افزایش پیداکرد و همین موضوع حس‌خوب و خوشایندی را در من به وجود آورد.

در واقع قرآن منبع اصلی رویکرد من به سمت دارو‌های گیاهی بود. البته رشته تحصیلی‌ام نیز مرتبط با این علاقه‌ام بود، دردوران تحصیل، رشته علوم تجربی می‌خواندم و، چون دانش‌آموز زرنگی بودم، همه خانواده به دکتر‌شدنم اعتقاد داشتند. با علاقه زیاد درسم را می‌خواندم تا بتوانم در آینده دکتر خوبی بشوم. اما به دلیل فراهم نبودن شرایط مناسب خانوادگی نتوانستم به تحصیلاتم ادامه بدهم، اما با ورود به شغل فروش   گیاهان دارویی تا حدودی به این آرزویم رسیدم.»

۱۴ سال مطالعه و تحقیق درباره گیاهان دارویی

جلال سلطانی قبل از ورود به شغل فروشندگی دارو‌های گیاهی برای به دست‌آوردن اطلاعات کافی درباره طب سنتی و گیاهان دارویی کلاس‌های آموزشی و کتاب‌های طب را مطالعه می‌کند.

سلطانی در ادامه می‌گوید: «برای کسب اطلاعات کافی درباره طب سنتی و دارو‌های گیاهی ابتدا چند دوره آموزشی در کلاس‌های طب سنتی که توسط جهاد کشاورزی برگزار می‌شد، شرکت و بعد از آن با اتحادیه گیاهان دارویی ارتباط برقرار کردم و در کلاس‌هایی که توسط اتحادیه برگزار شد نیز حضور یافتم.

مطالعه کتب طب اسلامی، روایات و احادیث از دیگر منابع مطالعاتی و پژوهشی بودند. از جمله این کتاب‌های معتبر در زمینه طب اسلامی کتاب طب الرضا (ع) و طب الصادق (ع) هستند، به ویژه درکتاب طب الرضا (ع) در مورد هر نوع بیماری ریشه‌یابی شده و شرایط روحی و روانی مریض در نظر گرفته شده است.

درباره خاصیت دارویی گیاهان و گل‌های دیگر نیز مطالعات مفصلی داشتم، طب سنتی و کهن ایران را که بر پایه همان دارو‌های گیاهی است، نیز خواندم. البته با توجه به جعل برخی از روایات در طول تاریخ، امروزه روایات طبی وجود دارد که از قول امامان (ع) نقل شده، اما وقتی آن را می‌خوانی مخالف با عقل است که با تحقیق و مقایسه با دیگر منابع می‌توان صحت و سقم این روایت طبی را مشخص کرد.

این تشخیص فقط از طرف کسانی امکان‌پذیر است که مطالعه و پژوهش کافی داشته باشند، من حتی در اوایل به صورت تجربی و عملی اثرات استفاده از گیاهان دارویی را روی خودم آزمایش کردم، خانواده نیز در این راه من را همراهی کردند و هر زمان که دچار بیماری می‌شدند، از دارو‌های گیاهی تجویز شده توسط من استفاده می‌کردند.»

پیشگیری اصل مهم طب سنتی

سلطانی در ادامه با اشاره به اینکه طب سنتی بر مبنای اصل پیشگیری بنا شده، معتقد است با رعایت این اصل افراد کمتر دچار بیماری خواهند شد.
سلطانی در ادامه می‌گوید: «در طب جدید زمانی که فرد دچار درد شدید شده به دکتر مراجعه می‌کند و دکتر نیز با دارو‌ها و قرص‌های شیمیایی به دنبال ساکت کردن فوری درد و جلوگیری از پیشرفت بیماری به صورت موقت است،

اما در طب سنتی اساس کار برمبنای پیشگیری از بیماری است. در طب سنتی هر فردی دارای مزاج (بلغم، دم، سودا و صفرا) مخصوص به خود است و هر مزاجی غذای مخصوص به خود را دارد، فردی که دموی مزاج است، باید غذا‌های مناسب با طبع خود را بخورد تا همیشه از تعادل بدنی برخوردار باشد و دچار بیماری نشود،

اما اگر این فرد غذا‌های غیر از مزاج خود را مصرف کند، تعادل بدنی‌اش برهم‌خورده و مریض خواهد شد. در طب سنتی پرهیزکردن مهم‌ترین اصل برای درمان بیماری است، چون بدون پرهیزکردن هر دارویی که به بیمار داده شود، بی‌اثر خواهد بود. بیمار برای بهبود ابتدا باید از غذا‌ها و مواد ممنوع‌شده توسط پزشک پرهیز کند، به دنبال آن مراحل درمان شروع خواهد شد.

درمان همه بیماری‌ها با طب سنتی 

سلطانی در ادامه با اشاره به اینکه طب سنتی قادر به درمان هر نوع بیماری است و تنها باید دوره درمان کامل شود، روش‌های طب سنتی را مفیدتر از روش‌های طب جدید دانست.

سلطانی در ادامه گفت: «بسیاری از بیماری‌های لاعلاج مانند  سرطان در گذشته وجود داشته‌اند، اما اسم بیماری چیز دیگری بوده است. معتقد هستم که طب سنتی و اسلامی قادر به مداوای همه بیماری‌هاست، اما به دلیل طولانی بودن دوره درمان در طب سنتی، افراد اعتقادی به طب سنتی ندارند و بیشتر به دنبال روش‌های متداول در پزشکی جدید هستند، با وجودی که دارو‌های شیمیایی جدید تأثیرات مخرب زیادی بر جسم و روان بیمار می‌گذارند، هنوز متداول هستند.

درواقع سرطان تجمع بیش ازحد سودا در بدن است و متخصصان طب سنتی قادر هستند با استفاده از روش پرهیز از تجمع سودا جلوگیری کرده و بیماری را از بین ببرند، درحالی‌که در پزشکی جدید فقط از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کنند و بعد از مدتی بیماری دوباره فعال می‌شود.»

حجامت، روش مفید برای سلامتی بدن

سلطانی که معتقد است که طب اسلامی و سنتی بهترین شیوه درمان است، می‌گوید: «حجامت به عنوان یکی از روش‌های طب سنتی ایران، بهترین روش برای دفع ضایعات مضر و کثیف بدن است. در این روش با تیغ زدن خون کثیف از بدن خارج می‌شود.

بنابر تجربه‌ای که در طی سال‌ها مطالعه و پژوهش داشته‌ام، حجامت یکی از بهترین روش‌های درمان است و به دلیل آنکه مقدار خون خارج شده (۵۰ سی‌سی) خیلی اندک است، حتی افرادی هم که دچار کم‌خونی هستند، می‌توانند با خیال راحت حجامت کنند. البته برای اینکه حجامت مفید واقع شود، باید در زمان و شرایط ویژه‌ای که دارد، انجام شود و در صورتی که شرایط مورد نظر رعایت نشود، تاثیری نخواهد داشت.

استقبال دوباره مردم از دارو‌های گیاهی به جای شیمیایی

شاید این روز‌ها پیدا کردن کسی که تا به‌حال لب به قرص و دارو‌های شیمیایی نزده باشد، عجیب به نظر آید، اما گفتن این حرف تا چند دهه قبل اصلا عجیب و دور از ذهن نبود، هنوز هم پدر‌بزرگ و مادربزرگ‌هایی هستند که اعتقادی به دارو‌های شیمیایی جدید ندارند و هر زمان که دچار مریضی می‌شوند با مراجعه به مغازه داروگیاهی که نسل جدید همان عطاری‌های قدیم هستند، خود را معالجه و درمان می‌کنند.

در سال‌های اخیر بروز عوارض مختلف ناشی از مصرف دارو‌های شیمیایی، مردم را مجدد به سوی دارو‌های گیاهی سوق داده و حتی سازمان‌های مربوط به سلامت و بهداشت نیز این موضوع را تأیید و رئیس سازمان غذا و دارو فروش ۱۵۷ قلم از دارو‌های گیاهی را مجاز اعلام کرده است.

سودجویان در پی افتتاح مغازه گیاهان دارویی

استقبال مردم باعث افزایش مغازه‌های فروش دارو‌هایی گیاهی در محلات مختلف شهر شده است و برخی افراد با سوء‌استفاده از کمبود نظارت‌ها، بدون داشتن اطلاعات و تجربه کافی وارد حوزه گیاهان دارویی شده و مشکلاتی را در این حوزه به وجود آورده‌اند.

سلطانی با اشاره به فعالیت غیرمجاز برخی مغازه‌های فروش گیاهان دارویی، نداشتن اطلاعات و سواد کافی برخی فروشندگان را باعث بد جلوه دادن این شغل می‌داند و می‌گوید: «در قدیم فروشندگان گیاهان دارویی به صورت تجربی یا از راه مطالعه اطلاعاتی را درباره خواص گیاهان دارویی به دست می‌آوردند، در حال حاضر نیز اتحادیه گیاهان دارویی با برگزاری دوره‌های آموزشی برای متقاضیان این شغل در افزایش سطح سواد مغازه‌داران نقش زیادی داشته است.

با این وجود برخی فروشندگان گیاهان دارویی اطلاعاتشان در حد مطالب کتاب‌های سی و چهل سال قبل است، درحالی‌که فروشنده گیاهان دارویی باید هر سال کتاب‌های جدید و روش‌های نو طب سنتی را مطالعه و خود را به روز کند.

از طرف دیگر به دلیل سودی که در این شغل وجود دارد، برخی از افراد که حتی سواد خواندن و نوشتن هم ندارند، بدون مجوز و غیر‌قانونی مشغول هستند و فقط به فروش قرص می‌پردازند، به علت نبود نظارت کافی این مغازه‌های غیر‌مجاز به ویژه در حاشیه شهر‌ها در حال افزایش است و فعالیت آن‌ها وجهۀ نا‌مطلوبی به شغل ما داده است. امیدوارم مسئولان هر چه سریع‌تر نسبت به پلمب و جمع‌آوری این افراد شیاد اقدام کنند.»

اقدسیه، بهترین گزینه

سلطانی برای آغاز به کار دنبال جایی است که بتواند با هزینه کم به خدمت بپردازد، اقدسیه به دلیل کم‌بودن اجاره و برخورداری از محلی مناسب و با کلاس بهترین گزینه سلطانی است. او می‌گوید: «اگر می‌خواستم به محلات بالای شهر بروم، با توجه به زیادبودن اجاره مغازه مجبور به افزایش رقم مشاوره و محصولاتم می‌شدم، به همین خاطر اینجا را انتخاب کردم که بتوانم با هزینه کم و برای برخی از اقشار نیز رایگان مشاوره بدهم.»

روزه‌داری بعد از ده سال

توصیه‌های سلطانی برای آسان‌تر روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان این چنین است: «بهتر است افطار را با نمک دریایی شروع و به پایان ببریم، همچنین از سوپ پاچه‌گوسفند، سوپ جو و حبوبات استفاده کنیم، خوردن گیاه اسفرزه در سحری موجب کمتر شدن تشنگی می‌شود.»

او در تعریف موردی این توصیه می‌گوید: «خانمی به مغازه‌ام آمد و گفت: به دلیل بیماری که دارم، بیش از ۱۰ سال است که نمی‌توانم روزه بگیرم و خیلی از این بابت ناراحت هستم. بعد از بررسی شرایط این خانم دارو‌هایی را برای او تجویز کردم، او نیز از دارو‌ها استفاده کرد، چند روز قبل تماس گرفت و بعد از کلی تشکر گفت: دارو‌های تجویزی اثر کرده و بعد از ۱۰ سال موفق به روزه گرفتن شده‌ام.»