محله راهنمایی؛ محل سکونت کشاورزان آستانه

تاریخچه

خیابان راهنمایی در دهه ۳۰ معبری گاری‌رو و مال‌رو با عرض حدود چهار متر بود که جوی‌های آبی از دو سوی آن عبور می‌کرد. تیر‌های چوبی برق به این معبر روشنایی می‌داد.

این محله در آن روزگار بخشی از قلعه آبکوه به حساب می‌آمد. حدود شصت خانه کاهگلی گنبدی در سراسر خیابان راهنمایی و کوچه‌هایش پخش شده بودند و میانشان زمین‌های گندم و جو بود.

پیشه ساکنان قدیمی محله راهنمایی کشاورزی بود؛ آن‌ها روی زمین‌های کشاورزی آستانه در نزدیکی کارخانه قند آبکوه و میدان فردوسی کار می‌کردند. همه خانه‌های این محله گوسفند داشتند و محصولات لبنی‌شان همیشه آماده بود.

آب نهر گناباد که از میدان پارک در مسیر ملک‌آباد و احمدآباد جاری می‌شد، با دو جوی کنار معبر اصلی خیابان راهنمایی به «قلعه آبکوه» می‌رفت. این آب همیشگی نبود، بلکه سهمیه‌بندی بود و مانند بسیاری از قلعه‌های آن حوالی یک روز از هفته نوبت به اهالی راهنمایی می‌رسید.

در حیاط خانه‌ها منبعی بود که در آن آب را برای مصارف خانه و آشامیدن ذخیره می‌کردند. حوالی سال‌۱۳۳۸ آب را از جوی‌ها به خانه‌ها لوله‌کشی کردند و در همان یک روز از هفته که سهمیه آب بود، افراد می‌توانستند منبع خانه‌شان را آب کنند.

این وضعیت تا میانه‌های دهه ۴۰ ادامه داشت تا اینکه آب این محله هم به لوله‌کشی شهری وصل شد. پیش از سال ۱۳۴۰ نیز گاز این محله وصل شد.

در دهه ۳۰ اول سه‌راه راهنمایی فعلی یک مسجد وجود داشت که پایگاه مذهبی محله بود. چند مغازه هم مقابل مسجد یعنی در سمت خیابان‌های فرعی زوج راهنمایی فعلی بود که شامل قصابی، عطاری آقای میرنژاد، میوه‌فروشی پدر عباس و یک کافه می‌شد.

یک حمام هم به‌نام نگین دایر بود که در اوایل خیابان در یکی از فرعی‌ها قرار داشت. دوسه مغازه هم در حد قصابی، بقالی و نانوایی آقای انصاری در اواسط خیابان راهنمایی فعلی بود و بقیه همه گندم‌زار و زمین جو و تک‌وتوک خانه گنبدی کاهگلی دیده می‌شد.

به‌مرور، خانه‌ها بیشتر شدند و زمین‌ها کمتر و جمعیت هم بیشتر شد تا حوالی سال ۱۳۵۰ که اینجا به راسته‌بازار تبدیل شد.

اوایل دهه ۵۰ سرتیپ بنی‌اعتماد لودر آورد و معبر چهارمتری را پهن‌تر کرد تا عبور وسایل نقلیه که درحال زیادشدن بودند، آسان شود. آن زمان معبر خاکی بود تا زمانی که مهندس شهرستانی در اواخر دهه ۵۰ و پیش از انقلاب اسلامی آنجا را آسفالت کرد و معبر از آن زمان به عرض کنونی‌اش رسید.

بافت

وسعت محله راهنمایی هشتاد هکتار و تراکم جمعیت آن ۱۲۹ نفر در هر هکتار است. اکنون عمده کاربری‌های محله راهنمایی، مسکونی، تجاری، آموزشی، اداری و بخشی هم باغات کشاورزی (باغ استانداری) است.

خانه‌های ویلایی و قدیمی هنوز در راهنمایی وجود دارد، اما آپارتمان‌های سه تا هشت‌طبقه نیز جایشان را در محله باز کرده‌اند. تقریبا از همه گروه‌های سنی به‌صورت متناسب در محله راهنمایی وجود دارند. بیشتر ساکنان محله راهنمایی از قشر متوسط به بالا هستند.

دسترسی

دسترسی به ایستگاه‌های فلسطین و طالقانی از خط یک قطارشهری مشهد برای اهالی محله راهنمایی مقدور است. این محله از آنجا که در میانه شهر قرار دارد، مسیر دسترسی‌اش به بسیاری از محلات شهر آسان است، به‌ویژه خیابان‌های احمدآباد، کلاهدوز، سناباد، فلسطین و سلمان فارسی در نزدیکی آن است.

میانگین فاصله زمانی از هر نقطه محله راهنمایی تا ایستگاه اتوبوس ۲ دقیقه و ۴ ثانیه است.

امکانات رفاهی و فرهنگی

• راسته‌بازار محله راهنمایی که از دهه ۵۰ شکل گرفته است و به مغازه‌های فروش پوشاک اختصاص دارد، نزد مشهدی‌ها و زائران شناخته‌شده است.
• برج تجاری سلمان یکی از نماد‌های این محله است و مشتریانی از سایر محلات مشهد و همچنین زائرانی از سایر نقاط ایران و جهان دارد.
• فراوانی تعداد مغازه‌های تایپ و تکثیر در محدوده میدان راهنمایی موجب شده است مشتریان از سراسر مشهد به این محله بیایند.
• کافه‌های این محله طرف‌داران خاص خودش را دارد.
• مسجد و حسینیه، ولی عصر (عج) با کاربری فرهنگی و مذهبی یکی از پاتوق‌های محله راهنمایی است.
• باغ استانداری در محدوده خیابان شیرین تا میدان فلسطین که کاربری کشاورزی دارد، از شناسنامه‌های محله راهنمایی است.

حدود جغرافیایی

محله راهنمایی شکلی مربعی دارد و از جنوب به بولوار احمدآباد، از غرب به بولوار فلسطین، از شمال به خیابان سناباد و از شرق به بولوار کلاهدوز می‌رسد. خیابان‌های راهنمایی، شیرین، سلمان فارسی، فرعی‌های فرد بولوار فلسطین و ۱۰ کوچه زوج ابتدای بولوار کلاهدوز در محله راهنمایی قرار دارند.

این محله با محله‌های آبکوه، گوهرشاد، بهشت، احمدآباد و فلسطین همسایه است.