تماشای پرندگان مهاجر در تالاب کشف‌رود 
امیریه ۳۷ شهر چهار‌هزارنفری 
نزدیک‌ترین منطقه گردشگری
این منطقه شبیه یک میز اردور است که برای ما چیده شده و هرچه باب طبعمان است، در آن می‌یابیم. برای کوه دوستان دامنه‌ها و برای آبی‌ها زیبایی منحصر به فرد حوضچه‌های صیقلی فراهم است. برای خانواده‌ها فضای گشوده رو به کوهستان در آلاچیق‌ها و برای اهل پیاده روی فاصله ۳ کیلومتری تا حوض‌ها مهیاست. راه دسترسی به این خطه گردشگری از انتهای خلج می‌گذرد. ۳ کیلومتر پس از پایان محله خلج و گذر از جاده‌ای کم عرض که در یک سوی آن فنس‌ها و سازمان‌های نظامی حضور دارند و در سوی دیگر تپه‌های بلند. شاید بد نباشد بدانیم که هفت حوض از چالیدره، شاندیز، جاغرق و دیگر ییلاقات به مرکز شهر نزدیک‌تر است. اگر ترافیک نباشد از میدان شهدا تا هفت حوض حدود ۴۰ دقیقه فاصله است.
«هفت حوض» خاص است و به محض ورود به منطقه متوجه تفاوت آن با دیگر مناطق گردشگری شهر می‌شوی. این بوستان کوهستانی با امکاناتی که برای گردشگران فراهم آورده است در بین بوستان‌های خوب شهرمان حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. این منطقه شبیه یک میز اردور است که برای ما چیده شده و هرچه باب طبعمان است، در آن می‌یابیم. برای کوه دوستان دامنه‌ها و برای آبی‌ها زیبایی منحصر به فرد حوضچه‌های صیقلی فراهم است. برای خانواده‌ها فضای گشوده رو به کوهستان در آلاچیق‌ها و برای اهل پیاده روی فاصله ۳ کیلومتری تا حوض‌ها مهیاست. راه دسترسی به این خطه گردشگری از انتهای خلج می‌گذرد. ۳ کیلومتر پس از پایان محله خلج و گذر از جاده‌ای کم عرض که در یک سوی آن فنس‌ها و سازمان‌های نظامی حضور دارند و در سوی دیگر تپه‌های بلند. شاید بد نباشد بدانیم که هفت حوض از چالیدره، شاندیز، جاغرق و دیگر ییلاقات به مرکز شهر نزدیک‌تر است. اگر ترافیک نباشد از میدان شهدا تا هفت حوض حدود ۴۰ دقیقه فاصله است.
بوستان ۲۰۰ هکتاری!
به گردنه می‌رسیم که ما را به جاده‌ای که در دل کوه کشیده شده است، می‌برد. کم کم شهر در ابعاد کوچک در دامنه نگاهمان گسترده می‌شود و بر هیجان ورود به یک جاده کوهستانی می‌افزاید. زودتر از آنچه فکر کنیم در ورودی بوستان ایستاده‌ایم و تابلوی «منطقه گردشگری و تاریخی هفت حوض» را از نظر می‌گذرانیم. بهترین وقت سال برای حضور در هفت حوض است. ۶ ماه ابتدای سال استقبال مردم بیشتر است و عجیب نیست در شرایطی که آب وهوا بهاری و طبیعت نورسته است مردم اقبال بیشتری به آن داشته باشند. یک بوستان زیبا با فاصله کم از مشهد که شاید فقط نبود شناخت کافی مردم از آن باعث شده است شبیه بقیه بوستان‌های شهر شلوغ نباشد. مهدی زارعی که چند صباحی است مدیریت این مجموعه گردشگری را بر عهده گرفته است، به معرفی بوستان می‌پردازد. زارعی درباره دلیل اهمیت حفاظت برای منطقه هفت حوض ادامه می‌گوید: «هفت حوض اولین اثر مشهد است که ثبت آثار طبیعی ملی در کشور شده است. این امر بسیار حائز اهمیت است و باید از تخریب حفاظت شود و به همین دلیل در مرحله اول محدوده ۲۰۰ هکتاری به بوستان گردشگری هفت حوض اختصاص پیدا کرده است و در مرحله دوم پهنه ۲۲۰۰ هکتاری به این مجموعه اضافه می‌شود. البته اراضی شخصی در پهنه دوم وجود دارد که تملک آن زمان می‌برد. حضور این بوستان به رونق منطقه کمک شایانی کرده است. زمین‌های این محدوده ارزشمندتر شده و تملک املاک را سخت‌تر کرده است. اکنون ما در مرحله اول حراست از این بوستان ۲۰۰ هکتاری را بر عهده داریم.»
فاصله تا سد طرق ۳ کیلومتر!
افزون بر چشم‌انداز‌های طبیعی زیبا این منطقه گردشگری تا سد آبی و زیبای طرق حدود ۴۵ دقیقه پیاده‌روی دارد. کمتر از ۳ کیلومتر. بوستان به صورت شبانه‌روزی به روی علاقه‌مندان گشوده است، ولی ورود به دره به لحاظ مسائل امنیتی محدودیت‌هایی در شب دارد. منطقه منحصر به فرد گردشگری هفت حوض از روستا‌های اطراف که بسیار کهنسال هستند، فاصله کمی دارد. شلگرد، نزدیک‌ترین روستا به هفت حوض، است. روستا‌های مغان، اردمه، تجر، بنا‌های تاریخی طرق و سد طرق از دیدنی‌های این منطقه است. ۲۰۰ هکتار منطقه تحت حفاظت بوستان هفت حوض پهنه باریکی است که از محور ورودی تا خود حوضچه‌ها را در بر می‌گیرد. از بدو ورود سه تیم در حال خدمت در این محیط مشاهده می‌کنیم. نیرو‌های اداری، تیم حفاظت فیزیکی منطقه و حراست از فضای سبز در کنار هم حضور دارند تا از وجاهت طبیعی این دره محافظت کنند. ورود خودرو‌ها تا گستره‌ای که برای پارکینگ آماده‌سازی شده، آزاد و پس از آن ورود با هر وسیله نقلیه‌ای ممنوع است. فاصله از انتهای بوستان تا حوضچه‌ها حدود ۱۷۰۰ متر است که با یک راهپیمایی سبک می‌توانید به آن برسید. زارعی درباره امکاناتی که به گردشگران در این بوستان ارائه می‌شود، می‌گوید: «از نقطه آغازین حضور ما در این منطقه امکاناتی برای تسهیل حضور گردشگر فراهم شده است. اکنون امکانات ما در سه مرحله به مردم ارائه می‌شود. بخش‌هایی از این امکانات اکنون استفاده می‌شود و مواردی هم در دست مطالعه و اقدام است.»
تابستانه و زمستانه در هفت حوض!
آلاچیق‌هایی که در دامنه یکی از تپه‌ها پلکانی چیده شده‌اند نوید از روز‌های پر ازدحام این بوستان می‌دهد. زیرساخت‌هایی مانند ایجاد پارکینگ، فضای اقامتی کوتاه مدت، کافی‌شاپ و رستوران، سرویس‌های بهداشتی و نمازخانه، تقویت آنتن بی تی اس برای کاهش مشکلات ارتباطی از جمله امکاناتی است که برای رفاه حال گردشگر فراهم شده است. زارعی ادامه می‌دهد: «ما در مرحله اول ۴۰ آلاچیق در این فضا داریم که محوطه باز و بهره‌برداری تابستانه دارد. آلاچیق‌های شیشه‌ای که وسایل گرمایشی در آن تعبیه شده است، در هوای سرد استفاده می‌شود. مرحله دوم امکان استقرار فضا‌های اقامتی بالای ۲۴ ساعت است. سوئیت‌ها و فضا‌هایی که به گردشگران اجاره داده می‌شود تا در صورت تمایل بیشتر حضور داشته باشند. الان در مرحله مطالعاتی هستیم و تلاش می‌کنیم که امسال حداقل به صورت آزمایشی از این واحد‌های اقامتی بهره‌برداری کنیم.»
طبیعت کوهستانی هفت حوض از پوشش گیاهی کمی برخوردار است که کاشت درخت و فضای سبز برای زیباسازی محیطی آن را جبران کرده است. مدیر بوستان هفت حوض در این باره می‌گوید: «حدود ۵۰ هکتار از این عرصه را ما به فضای سبز تبدیل کردیم. کاشت درخت به همراه حال و هوای کوهستانی فضای متفاوتی ایجاد کرده است.»
نزدیک‌ترین منطقه گردشگری!
زارعی درباره دسترسی به منطقه گردشگری هفت حوض حرف‌های زیادی برای گفتن دارد: «شاید مهم‌ترین ویژگی که برای یک گردشگر مهم است فاصله و زمان دسترسی است. ما از آخرین نقطه شهری مشهد ۳ کیلومتر بیشتر فاصله نداریم که پس از گذر از آن به این منطقه گردشگری زیبا می‌رسیم.
مردم طبیعت دوست برای حضور در مناطق گردشگری مانند فیل بند پیچ‌های زیادی را پشت سر می‌گذرانند در حالی که ما اینجا ۲ پیچ بیشتر نداریم. آنجا چند ساعت با ماشین در شیب‌ها و پیچ‌ها بالا می‌روی. اینجا با توجه به زیبایی که دارد ارزش گذشتن از این دو پیچ را دارد.»
البته پروژه اتصال محور قائم به کوشش افزون بر مردم منطقه منتظران دیگری هم دارد. هفت حوض یکی از آن‌هاست: «با اتصال محور قائم به کوشش دسترسی خوبی به این منطقه ایجاد می‌شود که گردشگران بدون حضور در محدوده شهری از بولوار نماز به روبه‌روی صنایع دفاعی متصل می‌شوند و افراد وارد نقطه شهری نمی‌شوند. به همین نسبت فاصله با حرم مطهر، فرودگاه، راه‌آهن را اگر در نظر بگیرید می‌توانیم مدعی شویم که در منطقه نمونه گردشگری ما نزدیک‌ترین منطقه گردشگری به همه زیرساخت‌ها و نقاط دسترسی به ویژه در حوزه حمل و نقل هستیم که بزرگ‌ترین ویژگی منطقه هفت حوض است.»
هفت حوض امن است
البته امکان بروز اتفاق در هیچ مکانی به صفر نمی‌رسد و هفت حوض هم با توجه به محیط کوهستانی و آبی که دارد از این قاعده مستثنا نیست. زارعی درباره میزان حادثه خیز بودن منطقه هفت حوض می‌گوید: «ما در نقاط خطر تابلوگذاری کرده‌ایم. گاهی ممکن است فردی طبع ماجراجویانه داشته باشد که به بی‌احتیاطی و حادثه منجر شود که برای آن نیز تمهیداتی اندیشیده‌ایم. البته در همه این سال‌ها آسیب‌دیدگی بسیار کم بوده است که با دیگر سایت‌های گردشگری اصلا قابل مقایسه نیست. حصارکشی و ایمنی‌سازی در مکان‌های لغزنده انجام دادیم.» زارعی ادامه می‌دهد: «منطقه ما بیمه شده است و حفاظت فیزیکی ۲۴ ساعته در منطقه مستقر است. نگهبان‌های ما شبانه روز گشت و سرکشی در این ۲۰۰ هکتار دارند. همچنین در منطقه دوربین‌های مداربسته نصب کرده‌ایم که اپراتور‌های ما منطقه را رصد می‌کنند. پیجینگ هم در منطقه داریم که اگر اتفاقاتی نظیر سیلاب بیفتد بتوانیم از بلندگو اعلام کنیم. فاصله ما تا اولین ایستگاه آتش‌نشانی تنها ۳ کیلومتر است که در شرایط عادی به فاصله ۶ دقیقه به اینجا می‌رسد. در ایام شلوغ با یک تماس تلفنی اورژانس در منطقه مستقر می‌شود.»
غنیمت یک اثر طبیعی ملی
با گذشتن از پله‌ها و پل چوبی زیبایی که برای اتصال دو نقطه کوهستانی کشیده شده است به پایان منطقه سامان‌دهی شده می‌رسیم. زین پس هرکس شوق رسیدن به حوضچه‌ها را دارد پا در میدان می‌گذارد و جدالش را با طبیعت کوهستانی شروع می‌کند. هفت حوضچه سنگی که در طول سالیان دراز با آب و آفتاب صیقل خورده‌اند در انتهای این مسیر روی از ما گرفته است تا برای هرکه طاقت هجر ندارد روی بگشاید. البته گردشگران قدر این دُر گرانمایه را می‌دانند. زارعی می‌گوید: «در سطح بین‌المللی کسانی که می‌خواهند فرصتی را برای گردشگری بگذارند اولویت اولشان جایی است که اثر طبیعی ملی داشته باشد. به طور مثال از نقاط مختلف دنیا به گیلان می‌آیند تا سوسن چلچراغ که اثر طبیعی ملی منطقه است، مشاهده کنند. این بسیار مهم است که با استفاده از ثبت اثر ملی بتوانید مسیر حرکت یک گردشگر را به سمت خود هدایت کنید.»
مناسب برای تحقیقات و ورزش!
وی درباره فرصت‌های طبیعی که منطقه در اختیار محققان قرار می‌دهد، می‌گوید: «گیاه شناسی، زمین شناسی و جانورشناسی می‌توانند در منطقه هفت حوض مورد مطالعه قرار بگیرد. پهنه‌هایی هست که غالبا گردشگران به دلایل مختلف کمتر می‌روند و نقاط امن مناسب برای کار‌های تحقیقاتی درباره گیاهان و جانوران است. ما انواع خزنده‌ها را در منطقه داریم. همچنین این منطقه برای ورزش‌هایی مانند سنگ نوردی، دوچرخه سواری، دو سرعت در ارتفاعات، پارکور، پرنده نگری و ورزش‌های آبی در منبع آبی سد طرق قابل دسترسی است.» مدیر مجموعه گردشگری هفت حوض درباره ورزش‌هایی که ویژگی طبیعی و خاص منطقه در اختیار ورزشکاران قرار می‌دهد، اظهار می‌کند: «چینگ کلاغ یک نماد ارتفاعات جنوبی است. کوه‌پیمایی در گستره وسیعی از منطقه اتفاق می‌افتد. افزون بر این سنگ نوردی در دیوار کوتاه و متوسط با وجودکتیبه‌های این منطقه در دسترس است. کتیبه‌ها در انتهای دره هفت حوض است که دوستان سنگنورد ما در حال استفاده هستند. آموزش کوه‌پیمایی در منطقه در برنامه داریم که به زودی آن را آغاز می‌کنیم.»
هفت حوض را باید شناخت
در واقع با این احوال شما می‌توانید با طی یک فاصله کوتاه وارد منطقه‌ای شوید که از نظر اقلیم و آب و هوا کاملا متفاوت با مشهد است. دود در آسمان آبی و آلودگی صوتی جایی در این منطقه ندارد. قدمت منطقه هم خودش اینجا را ارزشمند کرده است. البته نکته‌ای که برای متولیان امر حائز اهمیت است، شناساندن این نقطه گردشگری منحصربه فرد به میهمانان شهر مشهد است. این منطقه برای کهنسالان، کوهنوردان و طبیعت‌گردان یک منطقه گمنام و ناشناخته نیست. همه افرادی که اهل گذران وقت در دامان طبیعت هستند می‌دانند چه مناظر بکر و هوای خوشی را می‌توانند در این موقع از سال تجربه کنند. زارعی با اشاره به این موضوع می‌گوید: «این منطقه زیر نظر شرکت گردشگری و توسعه عمران هفت حوض است و ظرفیت احداث تأسیسات گردشگری، اقامتی و خدماتی را دارد. طبیعت گردان زیادی به اینجا مراجعه می‌کنند که باید به آن‌ها خدمات ارائه کرد.» مدیریت مجموعه هفت حوض سعی دارد با طرح‌هایش گوشه‌ای از ملاحتِ طبیعی این بوستان طبیعی را به گردشگران نشان بدهد: «ما در طرح‌های ابتکاری و خلاقانه کار‌هایی را انجام می‌دهیم که گردشگر این حوضچه‌های زیبا را بهتر و بیشتر بشناسد. یکی از نمونه‌ها که چندی پیش مرحله پایانی آن بود؛ ساخت کلیپ صدثانیه‌ای درباره بوستان است تا این سؤال را در ذهن مردم ایجاد کنیم که اصلا هفت حوض کجاست؟ این سؤالات پاسخ لازم دارد که انگیزه سفر به منطقه را ایجاد کند تا در مرحله اول میزبان مردم مشهد و در گام بعدی زائران و مسافران باشیم.»
اولین سایت پرنده نگری شمال شرق
جدا از حوضچه‌ها، حضور پرندگان در منطقه هفت حوض که دور از آلودگی‌های زیست‌محیطی زندگی مفرحی را در این منطقه گردشگری در پیش گرفته‌اند؛ در خور توجه است. حضوری که در چند ساعت حضور ما در این منطقه بسیار به چشم می‌آید تا هیچ دمی را بدون شنیدن موسیقی طبیعت سر نکنیم. مجموعه هفت‌حوض برای استفاده از این امکان برجسته طرح‌هایی در دست اقدام دارد: «اولین سایت پرنده‌نگری و طبیعت‌گردی شرق کشور در هفت حوض احداث می‌شود. ما در شرق کشور چنین امکانات و دسترسی برای رصد پرندگان نداریم. افراد متخصص و ماهری وارد این حوزه شده‌اند تا فضای علمی و آکادمیک ایجاد کنیم. این گام پاسخ به نیاز پرنده نگری منطقه بوده است و به زودی بهره‌برداری می‌شود. تجهیزات و امکانات خوبی فراهم شده است تا در سطح متخصصان و سمن‌ها دوره‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای آموزش پرنده نگری برگزار کنیم.»
البته سایت پرنده‌نگری هوشمند اگرچه امکاناتش مهیاست، ولی هنوز افتتاح رسمی نشده است. زارعی با اشاره به اینکه محیط باشگاه پرنده نگری و طبیعت گردی آماده بهره برداری است، می‌گوید: «کنسول هوشمند رصد‌هایی را که در حوزه پرنده‌نگری انجام شده در دسترس متخصصان قرار داده‌ایم و پرنده‌نگر‌ها با یک مرور می‌توانند تمام گونه‌ها را مطالعه کنند. در مرحله دوم این امکان را به داخل سایت می‌بریم تا مردم به شکل عمومی به آن دسترسی داشته باشند. ما بنا داریم که پرنده‌ها را شناسایی و علامت‌گذاری کنیم تا گستره کار پرنده‌نگری را مشخص کنیم. استادان بنام و درجه یک که مرجع و صاحب نظر هستند در این سایت به ما کمک می‌کنند. ما آمادگی داشتیم در فروردین‌ماه این سایت رسما با حضور چهره‌های ملی افتتاح شود، ولی به دلیل محدودیت‌های کرونا این برنامه به تعویق افتاد.»
مسیر سبز در انتظار پایان!
امکان حضور ورزشکاران و دوچرخه دوستان نیز در گوشه‌ای از این بوستان دیده شده است: «کار مطالعاتی روی جاده سلامت که در گذشته ناتمام مانده، در حال انجام است. در جاده سلامت فعالیت‌های دوچرخه سواری، پیاده‌روی، دو، راهپیمایی خانوادگی امکان‌پذیر است تا افراد بتوانند با خیال راحت و آسودگی خاطر در این محور رکاب بزنند. طول جاده سلامت از ابتدای ورودی تا انتهای آن حدود ۴ کیلومتر است و شاید تا پایان تابستان موانعی که هست، برطرف و جاده را به صورت رسمی افتتاح کنیم.»
در زمان حضور ما در بوستان، این مجموعه گردشگری همگام با دیگر بوستان‌های شهر به روی علاقه‌مندان بسته است. تأثیری که کرونا روی فعالیت‌ها ایجاد کرده است در اینجا هم با توجه به تعطیلی که برای برنامه‌ها ایجاد کرده، مشهود است: «جام خلیج فارس مسابقاتی در سطح ملی است که در مرحله اول در چالیدره برگزار شد و مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت. در این مسابقه ترکیبی از امکانات توپوگرافی منطقه سود می‌بریم. فرد شرکت کننده با توجه به ارتفاعات، دره‌ها و منابع آبی منطقه از چندین مرحله عبور می‌کند. قرار بود مرحله دوم این مسابقه در خرداد ماه در منطقه گردشگری هفت حوض برگزار شود، ولی موضوع تعطیلی‌ها این برنامه را هم چند ماهی به تأخیر انداخت.»
مسیر دسترسی به هفت حوض آسان می‌شود
شاید آن‌ها که از امکانات شخصی برای حضور در بوستان برخوردار نیستند هم برایشان سؤال ایجاد شده است که بدون خودروی شخصی چطور می‌توان از این امکان بهره برد: «برای اینکه دسترسی مردم به این بوستان راحت‌تر شود مذاکراتی با اتوبوس‌رانی داشتیم. در مرحله اول به صورت آزمایشی برای کسانی که قصد داشتند در جاده سلامت رکاب بزنند چند دستگاه اتوبوس در اختیار ما قرار دادند. از سه نقطه شهری دوچرخه‌سوار‌ها به اینجا منتقل شدند و در جاده سلامت رکاب زدند. صبح تا عصر اینجا حضور داشتند. بازخورد مثبت گرفتیم. مرحله دوم در گام اول در ایام تعطیلات در پنجشنبه و جمعه از چند نقطه در ساعت‌های مختلف اتوبوس‌هایی به مقصد هفت حوض حرکت کنند و در گام دوم خط اتوبوس به صورت ثابت برای این منطقه قرار داده شود.»
هفت حوض اثر طبیعی ملی است
ویژگی‌های خاص این میراث طبیعی از چشم میراث فرهنگی هم دور نمانده است: «پذیرفته شدن منطقه به عنوان منطقه نمونه ملی گردشگری ضوابطی دارد. ضوابط از سوی سازمان میراث فرهنگی بررسی شده است و مجوز منطقه نمونه گردشگری به هفت حوض تعلق گرفته است که هر ۲ سال این مجوز تمدید می‌شود.»
بوستان طبیعی هفت حوض به شماره ۵۹۸ مورخ ۱۳۹۸.۶.۶ در فهرست آثار طبیعی ملی به ثبت رسیده است. وجود مناظر طبیعی، رویشگاه گونه‌های گیاهی طبی، مناظر طبیعی، صخره سنگی، کوه، چشمه، تپه و رودخانه از جمله مواردی است که بر اساس این قانون مشمول ثبت در فهرست آثار ملی ایران می‌شود. زارعی در این باره می‌گوید: «اثر طبیعی ملی متفاوت از منطقه نمونه ملی گردشگری است. سال گذشته سند هفت حوض به عنوان اثر طبیعی ملی در تهران به ثبت می‌رسد که به ما ابلاغ می‌شود. فرآیند اداری این کار همین امسال انجام شد و در طول ماه گذشته سند ثبت هفت حوض به عنوان اثر طبیعی ملی به دست ما رسید.»
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
