نام ماندگار «نائب» و «ملاهاشم»

نویسنده

فاطمه شوشتری

نام «حاج‌نائب علی‌اکبرخان» که بیش از ۱۳۰سال از فوتش می‌گذرد، هنوز هم در اسناد تاریخی مشهد پررنگ است؛ نه به‌دلیل کارگزاری‌اش در حکومت قاجار، بلکه بیشتر به‌سبب دست خیری که داشت و دو مسجدی که در بالاخیابان ساخت. یکی از مساجد او «نائب» نام داشت که این روزها مردم آن را به نام امام‌جماعت سابقش، یعنی «ملاهاشم»، می‌شناسند. این مسجد که خشت‌به‌خشتش با روح مردم گره خورده و هر صبح صدای اذان از گلدسته‌هایش بلند می‌شود، عمرش به حدود 180سال پیش می‌رسد.

این مسجد که خشت‌به‌خشتش با روح مردم گره خورده و هر صبح صدای اذان از گلدسته‌هایش بلند می‌شود، عمرش به حدود 180سال پیش می‌رسد..

قصه این شماره شهرآرامحله، قصه همین خانه خداست که از حاج‌نائب علی‌اکبرخان به یادگار مانده است؛ مرد ثروتمند مشهدی که ساکن ته‌پل‌محله بود. مرحوم غلامرضا طوسی در خاطراتش که در سازمان اسناد و پژوهش‌های آستان قدس رضوی ثبت شده، علت تغییرنام آن به ملاهاشم را مردم‌داری امام‌جماعت آن ذکر کرده است.

نائب علی‌اکبرخان و مسجدسازی

مرحوم حاج غلامرضا متولد سال۱۳۰۰ در کوچه کربلا بود و کاسبی‌اش را در حجره پارچه‌بافی پدرش در بازار زنجیر شروع کرده بود. همین بازار و رفت‌وآمدهایش به مسجد ملاهاشم برای خواندن نماز، سرآغاز سال‌ها دلدادگی او با این مسجد شد. او گفته است: تاریخ دقیق ساخت مسجد مشخص نیست، اما در زمان جوانی من همه می‌گفتند نزدیک صدسال عمر دارد.

مسجد را حاج‌نائب علی‌اکبرخان، از کارگزاران حکومتی دوره قاجار، ساخته بود. او ثروتمند بود و ساکن ته‌پل‌محله. او در این محل مسجد دیگری هم به نام طفلان مسلم ساخته بود. کوچه‌ای نزدیک میدانگاه بود که دالان‌مانند بود و ورودی زیبایی داشت و معروف بود به دربند علی‌اکبرخان. او نزدیک همین دربند، مسجد طفلان مسلم را ساخته بود. مسجد دیگر هم همین مسجد ملاهاشم بود که با هزینه شخصی احداث کرد و مردم آن را به نام مسجد «نائب» می‌شناختند.

۲۰سال پیش‌نمازی ملاهاشم

او در بخش دیگری از خاطراتش از مرحوم ملاهاشم که در کوچه مجاور حرم مطهر زندگی می‌کرد، این‌طور یاد کرده است: در مسجد نائب بزرگان زیادی نماز می‌خواندند. ملاهاشم هم از حدود سال۱۲۸۰خورشیدی پیش‌نماز این مسجد شده بود. بند مال دنیا نبود و افتاده بود. چون خانه‌اش هم نزدیک مسجد بود، نشانی خانه‌اش را به خادم و همسایه‌های مسجد داده بود که اگر فقیر و نیازمندی دیدند، به منزل او بفرستند.

آن زمان خیلی‌ها برای گرفتن کمک به مسجد نائب می‌آمدند و چیزی نگذشت که مسجد به‌نام او یعنی «ملاهاشم» معروف شد

به‌دلیل همین خیرخواهی او، آن زمان خیلی‌ها برای گرفتن کمک به مسجد نائب می‌آمدند و چیزی نگذشت که مسجد به‌نام او یعنی «ملاهاشم» معروف شد. آن‌قدر مردم خاطر این مرد خوش‌خلق و نیکوکار را می‌خواستند که وقتی سال۱۳۱۲ فوت کرد، در روز تشییعش به سمت حرم مطهر، جای سوزن انداختن نبود.

مرحوم حاج‌آقا طوسی در توصیف فضای مسجد ملاهاشم که مرحوم حاج‌نائب علی‌اکبرخان ساخته بود، به دوگنبدی‌بودن آن اشاره کرده است؛ گنبدهایی که روی شبستان‌های جنوبی و شمالی قرار داشت. طبق گفته‌های او، بعد از افزایش جمعیت مشهد و بیشترشدن تعداد نمازگزاران، در سال‌های ابتدایی دهه۱۳۴۰ تصمیم به افزایش مساحت آن گرفته شد. همان زمان تعدادی از کسبه پول گذاشتند و زمین کنار مسجد را که کارگاه حصیربافی بود، خریدند و به صحن مسجد اضافه کردند.

حاج‌غلامرضا این مسجد را کانون فعالیت انقلابی‌هایی مانند رهبر معظم انقلاب، شهیدهاشمی‌نژاد و... می‌داند. گویا این مسجد در زمان جنگ تحمیلی نیز یکی از کانون‌های جمع‌آوری کمک‌های مردمی برای جبهه بوده است.

اکنون نیز مسجد فعال است و علاوه بر برگزاری نماز جماعت روزانه، مراسم عزاداری در محرم و صفر نیز در آن برگزار می‌شود.
آن‌طور که مرحوم طوسی گفته است، پیش از سال۱۳۰۰ کوچه مجاور این مسجد (آیت‌ا... شیرازی۳کنونی) به‌دلیل همسایگی با مسجد و وجود خانه مرحوم ملاهاشم، به نام این پیش‌نماز نیکوکار معروف شده است.

لینک کوتاه