گلچین زندگی سی و شش ساله احمد گلچنین معانی در مشهد

احمد گلچین معانى فرزند على اکبر، متخلص به «گلچین» استاد دانشگاه، محقق و شاعر معاصر است. وى در هجدهم دى‌ماه1295هجری شمسی در تهران ولادت یافت.احمد گلچین معانى سال1313 شمسی پس از اتمام تحصیلات مقدماتى در اداره کل ثبت اسناد و املاک استخدام شد ولى دانش‌اندوزى را رها نکرد و از محضر استادانی همچون «میرزا محمد خان عنقا»، «میرزا محمد خان قزوینى»، «علامه دهخدا»، «عباس اقبال آشتیانی»، «شیخ محمدباقر الفت اصفهانى»، «سید محمد غمام همدانى»، «محمد فیاض همدانى»، «ملک‌الشعراى بهار»، «ادیب‌السلطنه سمیعى»، «شیخ مهدى الهى قمشه‌اى» و «شیخ محمدرضا توفیق یزدانى» بهره برد.

شروع آشنایى وى با نسخ خطى از سال1314شمسی بود. او در سال1343 تعداد 15نسخه خطى و 130نسخه چاپى خود را وقف کتابخانه آستان قدس کرد. در آن هنگام وى عضو «انجمن ادبى حکیم» به سرپرستى وحید دستگردى بود. گلچین معانى از سیزده سالگى شروع به سرودن شعر کرد و در پانزده سالگى به‌طور رسمی وارد دنیاى شعر شد و آثارش را در روزنامه‌هاى «نسیم شمال» و «توفیق» منتشر کرد. 

گلچین معانى از سیزده سالگى شروع به سرودن شعر کرد و در پانزده سالگى به‌طور رسمی وارد دنیاى شعر شد

او با «امیرى فیروزکوهى» و «رهى معیرى» معاشرت و مصاحبت داشت. مدتى نیز با افرادى همانند «میرزا احمد خان اشترى»، «محمد علیخان بامداد»، «احمد بهمنیار» و «جلال‌الدین همایى» در معیّت چند تن از شعرا و فضلا جلسات هفتگى سیار داشت. پس از فوت وحید دستگردى به پیشنهاد گلچین معانى در منزل محمدعلى ناصح «انجمن ادبى ایران» تأسیس و به ثبت رسید. 

در سال1325شمسی به دعوت رئیس فرهنگستان، حسین سمیعى، همراه با 120تن از ادبا و دانشمندان «انجمن ادبى فرهنگستان» را تشکیل و تا زمان تعطیلى آن که مصادف با مرگ ادیب‌السلطنه سمیعى بود، دبیر اول ریاست دبیرخانه را داشت.

گلچین معانى پس از 26سال خدمت در اداره کل ثبت و احراز پست دادستانى انتظامى سردفترداران، عضویت اصلى در دادگاه‌هاى بدوى و تجدید نظر مال‌الاجاره‌ها، از اول اسفند1338 به کتابخانه مجلس شوراى ملى انتقال و در پایان سال1342 به تقاضاى خود بازنشسته شد. وى از سال 1330 تا 1338 بعد از ظهرها در کتابخانه ملى ملک اشتغال داشت. در مرداد 1343 به دعوت نایب‌التولیه وقت آستان قدس براى تنظیم و تدوین فهرست کتاب‌های خطى کتابخانه آستان قدس رضوى به مشهد مهاجرت و 12سال در این کتابخانه خدمت کرد. او  نیمى از این مدت سمت مشاور فرهنگى دو نایب التولیه وقت را داشت. 

گلچین معانى در سال1365 به پیشنهاد شوراى دانشکده ادبیات و علوم انسانى دانشگاه فردوسى و تأیید شوراهاى دیگر به تدریس دوره‌هاى فوق لیسانس و دکتراى زبان و ادبیات فارسى دعوت شد. وى طى مدت 40سال، با تلاش و کوشش فراوان، توانست مجموعه‌اى از تذکره‌هاى فارسى مشتمل بر 350جلد جمع‌آورى کند و بر تعداد زیادى از آن‌ها حواشى مفصلى نوشت اما بر اثر نیاز آن مجموعه بى‌نظیر را در مهرماه1352 به قیمت 45هزار تومان فروخت.

آثار گلچین را مى‌توان به پنج دسته تألیف، تصحیح و تحشیه، نسخه‌شناسى، تصنیف و مقاله تقسیم کرد.«گلزار معانى»، «رساله تحقیقى گلشن راز و شروح مختلف آن»، «شهر آشوب در شعر فارسى»، «مکتب وقوع در شعر فارسى»، «دیباچه انیس‌الارواح»، «تذکره پیمانه»، «مضامین مشترک در شعر فارسى» و «با ساقیان مى الست» از جمله تألیفات گلچین در زمان حیاتش است. همچنین «تذکره یخچالیه»، «لطائف الطوائف»، «تاریخ ملازاده»، «تذکره میخانه»، «کاغذ و مرکّب و رنگ‌هاى الوان»، «تذکره منظوم رشحه»، «کنوز الاسرار»، «رموز الاحرار شرح منظوم»، «السوانح فى معانى العشق»، «رساله در احوال آل بنجیر»، «احوال و آثار صادق تفرشى»، «دیوان جلال عضد» و «احوال و آثار ملک الشعراى غزالى مشهدی» از جمله کارهاى تصحیحى و تحشیه‌هاى گلچین است.

وی همچنین دارای برخی آثار نسخه‌شناسى است، «فهرست 206مجموعه خطى کتابخانه مجلس»، «فهرست بخشى از کتاب‌هاى شادروان عبدالحسین بیات»، «راهنماى گنجینه قرآن آستان قدس رضوى»، «جلد هفتم و هشتم فهرست کتاب‌های خطى آستان قدس» و «فهرست فرهنگ‌نامه‌هاى خطى آستان قدس» در ردیف آثار نسخه‌شناسی احمد گلچین معانی است.

گلچین در مرداد 1343 به دعوت نایب‌التولیه وقت آستان قدس براى تنظیم و تدوین فهرست کتاب‌های خطى کتابخانه آستان قدس رضوى به مشهد مهاجرت کرد

گلچین معانى همچنین بیش از صد مقاله ادبى، فنى، تاریخى و کتاب‌شناسى در مجلات معتبر داخل و خارج از کشور منتشر کرده است. «گلگشت و تماشا»، عنوان صفحه‌اى ادبى در مجله «تهران مصور» است که مسئولیت آن را گلچین معانى داشت، شاعران گمنام شیرازى، ترجمه احوال و منتخب اشعار 51شاعر شیرازى و فارسى که در روزنامه پارس شیراز از سال 1346 تا 1361 به چاپ رسید، حواشى مفصلى بر تذکره‌هاى فارسى و تصحیح اشتباهات تذکره‌نویسان، سنگ‌تراش ژاپنى و...  از جمله این آثار است. گلچین در شاعری به شیوه سنتی خوش‌ذوق و توانا بود. 

دیوان گلچین معانی حاوی گزیده‌هایی از اشعار وی در سال 1362 انتشار یافت. گلچین در سرودن اشعار سیاسی و فکاهی و انتقادی نیز مهارت داشت. او در جراید کشور اشعاری با نام‌های مستعار متعدد از جمله «گل‌آقا»، «سیمرغ»، «سجاف دفتر»، «اشعرالممالک»،«شاعر باشی»، «لج‌باز»، «توچه» و «سارق دیوار» چاپ کرده است.

گلچین معانى سرانجام در 16اردیبهشت سال 1379 هجری شمسی بدرود حیات گفت. پیکرش در مقبره‌الشعرای توس مدفون شد.
مه روی تو، شب موی تو،گل بوی تو دارد/  گلزار جهان خرمی از روی تو دارد
چون عمر من برفتی و دیگر نیامدی/  صد بار وعده کردی و آخر نیامدی
گفتی مرا که بار دگر در برآیمت/ رفتی بدین بهانه و دیگر نیامدی

منبع: نام‌آوران و فرزانگان توس نوشته محمدجعفر یاحقی، مهدی سیدی