کتابفروشی‌ها و کتابخانه‌ها؛ نماینده‌های فرهنگی مشهد 
علی باقرزاده بقای ادب، فرهنگ و علم بود 
کمیاب‌ترین‌ها در تنها موزه کوهنوردی مشهد
قدیمی‌ترین ابزار تخصصی کوهنوردی و سنگ‌نوردی و لوازم شخصی و پوستر‌های سرشناس‌ترین کوه‌نوردان ایران را می‌توانید در این موزه ببینند.
اسم «موزه کوهنوردی» برای ورزشکاران و ورزش‌دوستان جذاب است و اگر آنها متوجه شوند که قدیمی‌ترین ابزار تخصصی کوهنوردی و سنگ‌نوردی و لوازم شخصی و پوستر‌های سرشناس‌ترین کوه‌نوردان ایران را می‌توانند در این موزه ببینند، یقینا شوق بیشتری برای دیدن این موزه پیدا می‌کنند.
رضا خوشدل، مربی کوهنوردی که علاوه‌بر صعود به همه قله‌های کشور و چند قله خارج از مرزها، فتح بسیاری از دره‌ها و دیواره‌ها و غارها و کوه‌های ایران را هم در کارنامه ورزشی خود دارد، این مکان را با هزینه شخصی راه انداخته است تا هم مرکزی برای تبادل اطلاعات فرهنگی و ورزشی باشد و هم پاتوقی برای کتاب‌خوان‌ها. بله، درست متوجه شدید، علاقه‌مندان به کتاب!
مصاحبه خواندنی رضا خوشدل سال ۹۶ در شهرآرامحله منطقه ۸ با عنوان «کوهنورد کتاب‌خوان» منتشر شد و همین علاقه‌اش به کتاب کافی بود که درکنار موزه و کتابخانه‌ای که بیش از یک سال است در محله آب وبرق به راه انداخته، بزرگ‌ترین و کامل‌ترین کتابخانه تخصصی کوهنوردی ایران را هم در همین مکان افتتاح کند.
هزار قطعه عکس هشتادساله کوهنوردی
این مربی کوهنوردی که با چهل‌سال فعالیت حرفه‌ای در این رشته، هنوز خود را جزو پیشکسوتان نمی‌داند، چهارده‌ماه قبل با هزینه شخصی، مکانی را در طبقه منهای یک مجتمع برلیان خیابان شهید‌صیاد‌شیرازی رهن و اجاره کرد تا بتواند وسایل، اسناد، نشریات، کتاب‌ها و مجموعه‌هایی را که سال‌ها جمع کرده است، در‌معرض دید همگان بگذارد.
این تنها توضیحی است که از زبان افرادی که از نزدیک خوشدل را می‌شناسند، می‌شنوم. او خیلی ساده و بی‌تکلف برخورد می‌کند و با خوش‌رویی و هیجان خاصی توضیح می‌دهد: اینجا اولین موزه کوهنوردی و دست‌ساخته‌های بشری در خراسان است. این محل را به‌صورت شخصی اجاره کردم و هنوز فقط یک‌پنجم وسایل را چیده‌ام.
اشاره‌ای به دیوار‌ها می‌کند و ادامه می‌دهد: چیزی که اینجا را خاص می‌کند، عکس‌های قدیمی است. بیش از هزار قطعه عکس با قدمت هفتاد یا هشتادسال دارم و نشریاتی که کسی در خراسان، نسخ کاملش را ندارد.
چیزی که اینجا را خاص می‌کند، عکس‌های قدیمی است. بیش از هزار قطعه عکس با قدمت هفتاد یا هشتادسال دارم
کتاب سومم را به رضا اختصاص دادم
خوشدل از نُه‌سالگی کوهنوردی را شروع کرده و اولین باشگاهی که در آن عضو شده، باشگاه باباکوهی بوده است و خودش در این سال‌ها شاگردان بسیاری را راهی کوه‌های ایران و جهان کرده است. او درباره موزه‌ای که حالا پس‌از چهل‌سال زیستن با کوه احداث کرده است، می‌گوید: از سال۶۹ که مدرک مربیگری گرفتم، به‌دنبال این بودم که یک مرکز فرهنگی در رابطه با کوهنوردی تأسیس کنم.
اولین آموزشگاه کوهنوردی در خراسان را راه‌اندازی کردم و اولین فروشگاه تجهیزات کوهنوردی مشهد بعد از انقلاب را هم داشتم، البته بعد از مدتی دیدم آدم کار اقتصادی و فروش تجهیزات نیستم. در همه این مدت، ایده ایجاد فضایی مختص کوه در ذهن من بود تا اینکه یکی از دوستانم این مکان را معرفی کرد.
فاطمه ثامنیه، مادر آقارضا که هم مربی کوهنوردی و هم قهرمان دوومیدانی است، دستی به شانه پسرش می‌کشد و می‌گوید: من دو کتاب درباره خاطرات خودم نوشته‌ام و کتاب سومم را به رضا اختصاص داده‌ام. نام کتاب «پسر کوهستان» است که درباره زندگی من و رضاست.
او یک معلم بازنشسته است و خانه خودش را هم به موزه‌ای دیدنی تبدیل کرده است. مدال‌ها و جام‌های قهرمانی‌اش را که در سال۵۴ در مسابقات دوومیدانی کشور به دست آورده است، به موزه پسرش اهدا کرده و می‌گوید: خانه‌ام را به رضا هدیه داده‌ام تا هر زمان که خواست هم در آن زندگی کند و هم محل ثابتی برای موزه‌اش داشته باشد.
آقارضا دست مادرش را به نشان قدردانی می‌فشارد و می‌گوید: من مجوز موزه را از تهران گرفتم که شش‌ماه زمان برد. تنها اداره‌ای همکه به من کمک کرد، اداره میراث فرهنگی برای گرفتن مجوز بود.
کتابخانه‌ای با ۷۰۰ عنوان کتاب مرجع
تمام هم‌و‌غم این مرد کوهستان، ترویج فرهنگ هم‌زیستی درست با طبیعت است. او ادامه می‌دهد: فلسفه کار ما این است که افراد بدون دغدغه به اسناد، کتب، فیلم‌ها، نشریه‌ها و پوستر‌های کوهنوردی دسترسی داشته باشند. هیچ‌جای ایران چنین فضایی را نداریم. اولین موزه کوهنوردی را در شیراز آقای احمد معرفت تأسیس کردند که دوام چندانی نداشت. در حال حاضر در همدان موزه‌ای داریم که خیلی فعال نیست و ساعت کار مشخصی ندارد. اما اینجا پویاست. ما هر روز از ساعت۵ بعد‌از‌ظهر تا ۹شب حضور داریم.
موزه‌ای که خوشدل بازگشایی کرده است، سه بخش دارد. یک بخش کتابخانه عمومی که انواع کتاب‌های ادبی، رمان، تاریخ و جغرافیا در آن وجود دارد. کتابخانه‌ای که بیش‌از هفتصد‌عنوان کتاب مرجع دارد و از ۵ هزار جلد کتاب خوشدل، هنوز ۱۵۰۰جلد در آن چیدمان شده است.
کتاب‌های نویسندگان کوهنوردی با امضای شخصی
بخش مورد‌علاقه خوشدل کتابخانه تخصصی کوهنوردی است. چند‌کتاب قدیمی را در دست می‌گیرد. با احتیاط آنها را ورق می‌زند و می‌گوید: به‌جرئت می‌گویم هیچ کتابی نیست که درباره کوهنوردی چاپ شود و من تهیه نکنم و نخوانم. اگر قیمتش زیاد باشد، دو نسخه و اگر قیمت اندک باشد تا ۱۰نسخه می‌خرم.
نکته جالب این است که تقریبا کتاب‌های همه نویسندگان کوهنوردی ایران را به امضای خودشان دارم. یکی از ارزشمندترین کتاب‌هایی که دارم، اهدایی با دستخط احمد معرفت (از پیشگامان ورزش کوهنوردی) است.
مجموعه‌ای از اولین نشریات کوهنوردی ایران
وقتی از خوشدل می‌خواهم ارزشمندترین کتاب کتابخانه‌اش را معرفی کند، من را به یکی از بخش‌های موزه می‌برد. چند کتاب را که رنگ‌و‌رویشان نشان می‌دهد قدیمی هستند، نشانم می‌دهد و می‌گوید: اولین نشریه کوهنوردی ایران به نام «نیروراستی»، از ۱۵ تیر۱۳۲۲ توسط منوچهر مهران منتشر شد. تنها جایی که از شماره اول تا ۳۳۶ این نشریه موجود است، اینجاست. این مجموعه کامل و ارزشمند، اهدایی خانواده مرحوم محمدتقی جعفریان است که ۳۷سال مدیر کل اداره ورزش خراسان بود. حتی آستان قدس خیلی از شماره‌های این مجموعه را ندارد. همه صفحات آن اسکن و فیش‌برداری شده است و فهرست مقالات را درآورده‌ام.
این کوهنورد دستی هم به قلم دارد و اولین کتابش را در سال۹۱ با عنوان «کتاب‌شناسی کوهنوردی» منتشر کرده است. کتاب‌های دیگری هم در دست تألیف دارد و می‌گوید: زمانی‌که کتاب را نوشتم، ۳۲۰عنوان کتاب کوهنوردی وجود داشت. چند کتاب دیگر درباره الفبای کوهنوردی، غارها، آبشارها، قلعه‌های تاریخی و کوهنوردی در خراسان دارم که امیدوارم به‌مرور بتوانم چاپ کنم.
هدایای ویژه از خاص‌ترین ورزشکاران ایران
یکی از جذاب‌ترین بخش‌های این موزه، هدایای افراد سرشناس و ورزشکاران بنام کشور است. خوشدل داستان تک‌تک وسایلی را که اینجا ست، از زبان صاحبانشان بازگو می‌کند و می‌گوید: بسیاری از کوه‌نوردان کشور و تقریبا همه کوه‌نوردان بنام خراسان اینجا اشیایی دارند. همه قطعات حتی کوچک‌ترینشان به نام خود افراد اینجا گذاشته شده‌است؛ مثلا خانواده نصرا... کامرانیان جام‌ها و تجهیزات شخصی ایشان را و خانواده مهدی عمیدی برخی از تجهیزاتش مانند کرامپون‌ها و کفش‌هایش را به من اهدا کردند. خانواده باباکوهی اشیای قیمتی مانند کوله و مشک آب و تجهیزات شخصی و راکت‌های برف را که بسیار استثنایی هستند، هدیه کرده‌اند. خانواده مهندس هامان، بخش عمده‌ای از وسایلش مانند کفش و کلاه را به من اهدا کرده‌اند و من امانت‌دار هدیه‌های آنها هستم.
هر طرف که نگاه می‌کنیم، قطعه‌ای از وسایل کوه‌نوردان بزرگ را با یک داستان ویژه و یک دنیا خاطره می‌بینیم. خوشدل کوله قرمزرنگ قدیمی را نشان می‌دهد و با ذوق می‌گوید: کوله آقای زاهدی، پدر فنی کوهنوردی خراسان، را اینجا داریم. پوستر‌هایی داریم با قدمت بیش از هشتادسال که احمد ظریف، پیشکسوت خراسان، به موزه هدیه داده‌است. آقارضا باز هم نگاهی به مادرش می‌اندازد و با لبخند می‌گوید: مادرم سال۶۵ گروه کوهنوردی بانوان خلج را تأسیس کرد؛ جام‌ها و مدال‌هایش و کتاب‌هایی را که نوشته، به موزه اهدا کرده است.
مجموعه‌های قدیمی، دست‌سازه‌های طبیعی
درست است که بسیاری از اشیای ارزشمندی که در موزه می‌بینیم، هدیه بزرگان ورزش و فرهنگ است، اما بیش از شصت‌درصد وسایلی که اینجا وجود دارد، همگی متعلق به خود خوشدل است. وسایلی که طی سال‌ها جمع‌آوری و تبدیل به کلکسیونی ارزشمند شده است. او به چند سکه قدیمی ارزشمند اشاره می‌کند و می‌گوید: من از دوران کودکی چند کلکسیون داشتم. اولی تمبر بود که از دوران راهنمایی جمع می‌کردم. بعد به سکه و اسکناس و قوطی فلزی علاقه‌مند شدم. سکه‌های ایرانی و خارجی را از دوره پهلوی و حتی قدیمی‌تر دارم که فقط بخش کوچکی از آن را به موزه آورده‌ام. یک مجموعه کبریت هم جمع‌آوری کرده‌ام.
برای یک کلکسیونر دست‌سازه‌ها ارزشمندند. او چندین دستبند و کفش پارچه‌ای قدیمی را نشان می‌دهد و می‌گوید: تجهیزات و لوازمی که داریم، دست‌ساز است و با چوب و نخ و فلز درست شده. قدمت این قوطی‌های چای به نودسال قبل برمی‌گردد.
از میان کوله‌ها، ابزار، وسایل امداد و نجات، دوربین‌ها، قمقمه و چراغ قوه‌های قدیمی که بعضی از آنها مربوط به جنگ جهانی اول و دوم هستند، یک چراغ قوه سیاه‌رنگ را نشان می‌دهد و می‌گوید: بعضی از این اشیا بیش‌از صد سال قدمت دارد. نزدیک به سی‌نوع چراغ قوه دارم که فقط ۹ تا را اینجا گذاشته‌ام. قدیمی‌ترینشان مربوط به ۱۸۸۰ و تولید کشور آلمان است.
فرشته تقی‌زاده؛ مدیرعامل انجمن «دیده‌بان آب، هوا، زمین»:
استاد خوشدل یکی از دلسوزترین فـعـالان فرهنگی ورزشی است که هر کاری بتواند برای محیط زیست انجام می‌دهد. از زمانی‌که موزه را افتتاح کرده، این مکان را در‌اختیار ان‌جی‌او‌های ورزشی قرار می‌دهد تا بتوانیم برنامه‌های خود را برگزار کنیم.
مهدی جهانگیری؛ مسئول کمیته آموزش کوهنوردی استان خراسان رضوی:
هر کدام از این وسایل که می‌بینید، نتیجه سال‌ها دقت نظر رضاست. او از ابتدایی‌ترین روز‌هایی که کوهنوردی را شروع کرد، به جزئی‌ترین وسایل و نکات دقت داشت و با نکته‌سنجی خاصی، هر‌کدام از وسایل را جمع‌آوری کرد. من بار‌ها با او به کوه رفته‌ام و نگاه ویژه‌اش را از نزدیک دیده‌ام. او به معنای واقعی عاشق محیط زیست است.
محمد ایمانی‌فر؛ سرپرست هیئت کوهنوردی استان خراسان رضوی:
افرادی مانند خوشدل برای ورزش کشور یک گنجینه ارزشمندند. اینکه فردی با هزینه شخصی، چنین مجموعه‌ای را برپا و کوه‌نوردان را دور هم جمع کند، دلیلی جز عشق نمی‌تواند داشته باشد. هر طرف این مجموعه را که نگاه کنیم، علاوه‌بر مجموعه‌های خاص، یادگاری‌های ارزشمندی از بزرگان کوهنوردی ایران‌زمین می‌بینیم.
علی کشمیری؛ عضو هیئت‌مدیره شبکه سمن‌های محیط زیستی استان خراسان:
رضا خوشدل کوهنوردی است که مانند پدری مهربان با عشق به طبیعت، گنجینه‌ای ارزشمند از عکس‌ها و کتاب‌ها و تجهیزات را جمع‌آوری کرده، اما مهم‌تر از همه، دانش و تجربه‌ای است که او در این موزه زیبا و منحصر‌به‌فرد در‌اختیار دیگران می‌گذارد.
* این گزارش چهارشنبه ۱۶ خرداد ۱۴۰۳ در شماره ۵۷۲ شهرآرامحله منطقه ۹ و ۱۰ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
