پینگپنگبازهای نامآور مسجد ابوالفضلی 
صفر تا صد جاروبافی در محله تلگرد 
بچه‌هاي آسمان؛ کتابخانه تخصصی کودکان در محله سیدرضی
شیرین شجاعی| هنوز هم روی کرسی مادربزرگ کنار سماور و سینی چای لب‌سوزش، شاهنامه و امیرارسلان نامدارخودنمایی می‌کند. هنوز هم پای شیرین‌زبانی بی‌بی که بنشینی کلی قصه برایت می‌گوید؛ قصه کدو قل‌قله‌زن، خاله‌سوسکه یا علی‌بابا و ۴۰ دزدبغداد.
دنیای کودکی ما دنیای داستان‌های شنیدنی بود که نسل به نسل و دهان به دهان نُقل مجلس ما می‌شد. نسل ما، نسل کتاب‌های آدم‌بزرگ‌ها بود و تنها شیرینی کلام مادربزرگ بود که قصه‌های روزگارش را زیر کرسی مهر و محبت برایمان تعریف می‌کرد.
این روز‌ها گوشه‌وکنار شهر پر از کتاب‌فروشی و کتابخانه است. کتاب‌هایی که هزاران حرف و قصه ناگفته را در خود جای داده‌اند. کتاب‌هایی برای آدم‌بزرگ‌ها، انگار قرار نیست بچه‌ها سهمی از این داستان‌ها داشته باشند!
هم‌محله‌ای‌ها به‌گوش...
اما این‌بار شهرآرامحله میهمان کتابخانهای هم‌قدوقواره کودکان در محله سيدرضي مشهد يا بهتر است بگوييم همین کنار گوشمان است. کتابخانه‌اي مخصوص بچگی‌هایمان که رنگ و لعاب کودکی خوب بر تاروپود دیوار‌هایش خوابیده است. بچه‌های قدونیم‌قد آمده‌اند تا بی‌خیال بازی‌های جورواجور کامپیوتری به‌سراغ کتاب‌های رنگ‌وارنگ بروند و در میان آنها کودکی‌شان را بگذرانند.
با اینکه هنوز چند‌هفته‌ای از افتتاح کتابخانه نگذشته است هم محله‌ای‌هایمان به‌خوبی با این مکان ارتباط برقرار کرده‌اند. کوچولو‌ها دست در دست پدر و مادرهایشان می‌آیند تا ساعتی را همراه آنها کتاب بخوانند و بازی کنند.
مریم ۷ ساله از همسایگان کتابخانه است که همراه با مادرش به اینجا آمده تا کتاب بخواند. شیرین زبانی‌اش او را خیلی بیشتر از سن‌وسالش نشان می‌دهد، می‌گوید: من همیشه دوست داشتم یک کتابخانه مخصوص خودمان داشته باشیم تا بتوانم هر کتابی را که دوست دارم بخوانم.
انگار همراه بودن با مادرش برایش حسابی جالب است. «اینجا من با مامانم کتاب می‌خونم و بازی فکری می‌کنم.»، هنوز آن‌قدر‌ها نمی‌تواند خوب کتاب بخواند و از همراه بودن مادر در کنارش و قصه‌خوانی برای او حسابی لذت می‌برد.
تنوع کتاب‌ها زیاد است
کوچولویی که کتاب‌ها را یکی‌یکی در می‌آورد و باز در جایش می‌گذارد توجه همه را به خود جلب کرده است، بازیگوشی و شیطنت از چشمانش می‌بارد. مادرش او را "ورتا" و ۳ساله معرفی می‌کند؛ انگار هیجان این همه کتاب کودکانه بر روی مادر هم بی‌تاثیر نبوده است که می‌گوید: اصلا فکر نمی‌کردم فضا این‌گونه باشد، راستش خودم هم به هیجان آمده‌ام و دوست دارم همه این کتاب‌ها را بخوانم. زمان ما این همه کتاب کودکانه نبود و کتاب‌های ما فقط محدود به چند کتاب قصه بود. اما اینجا پر از کتاب‌هایی است که برای همه بچه‌ها جذاب است و آنها را به هیجان می‌آورد.
امیر هم از آن کوچولوهای بازیگوش است که کتابخانه را روی سرش گذاشته است. کتاب‌ها را یکی‌یکی می‌آورد تا مادرش برایش بخواند. کوچولوی ما ۵ساله است اما عاشق کتاب؛ مادرش می‌گوید: از همان نوزادی برایش کتاب می‌خواندم تا بتواند در بزرگسالی ارتباط خوبی با کتاب برقرار کند و در دوران مدرسه مشکلی با درس‌خواندن نداشته باشد.
او ادامه می‌دهد: همه بچه‌ها بودن با والدین را دوست دارند و این می‌تواند فرصتی خوبی برای آشناکردن بچه‌ها با کتاب باشد. زمان ما کتاب‌ها فقط محدود به داستان راستان، کدو قل‌قله‌زن، بزبزقندی، بندانگشتی، خانه‌شکلاتی و چند داستان دیگر بود، کتاب‌هایی که کودکی‌مان را پر از خاطرات شیرین کرده است. اما امروزه تنوع کتاب‌ها بسیار زیاد است و برای همه گروه‌های سنی کتاب ویژه‌ای طراحی شده است.
اینجا فقط کتابخانه نیست
گویا اینجا فقط کتابخانه نیست، پله‌های کوچک و رنگی را که بالا بروی درست بالای سرت به یک سالن پر از بازی‌های فکری می‌رسی، اینجا علاوه برصدای بچه‌ها صدای مادران هم به گوش می‌رسد و هیجان ویژه‌ای به فضا می‌دهد.
دیگر خبری از خراب‌کاری و شیطنت نیست، بچه‌ها آرام‌تر از همیشه به دنبال بازکردن گره معما‌هایی هستند که فقط برای آنها ساخته شده است. این همه تنوع بازی و کتاب ما را به سراغ مرضیه لشکری، مسئول کتابخانه می‌برد تا از زبان او با ریز و درشت مسائل کتابخانه آشنا شویم.
کلامش را این‌گونه آغاز می‌کند: به جرئت می‌توان گفت اینجا نخستین کتابخانه تخصصی کودک با این نوع طراحی و ابعاد و محتواست که گروه سنی یک تا ۱۲ سال را شامل می‌شود. این همه اطمینان کلام برایم جالب است، ادامه می‌دهد: اینجا تفاوت بزرگی با کتابخانه‌های مدارس و کانون دارد و تاکید ما بر گروه سنی پیش‌دبستانی است که در هیچ‌یک از کتابخانه‌ها دیده نمی‌شود.
او اضافه می‌کند: کتاب‌های مربوط به این گروه سنی اگر در کتابخانه‌های عمومی موجود باشندهم از نظر محتوایی و تعداد منابع و هم از نظر فضاسازی ضعیف هستند. بسیاری از مراجعه‌کنندگان ما با دیدن فضا بیان می‌کنند که تصور ما از کتابخانه همان قفسه‌های چوبی یا فلزی با میز و صندلی‌های مرسوم کتابخانهای است و اینکه کودک بتواند به‌راحتی بازی کند و کتاب بخواند در هیچ‌کجا دیده نمی‌شود.
اینجا فقط کتابخانه نیست، پله‌های کوچک و رنگی را که بالا بروی به یک سالن پر از بازی‌های فکری می‌رسی
اینجا همه چیز در هاله‌ای از رنگ و نقاشی پنهان شده؛ پرده‌هایی با هفت‌رنگ رنگین‌کمان، کف‌پوش‌های صورتی و دیوارهایی مملو از نقاشی‌های کودکانه؛ سرسره، توپ و کلی بازی دیگر که آمده‌اند تا دنیایی پر از جذابیت را برای بچه‌ها درست کنند.
مسئول کتابخانه بچه‌های آسمان می‌گوید: برایمان بسیار مهم بود که فضا به‌گونه‌ای باشد که بچه‌ها را به کتابخانه جذب کند. فکر می‌کنم با آنکه تنها چند هفته از افتتاح غیررسمی کتابخانه می‌گذرد بچه‌ها خیلی خوب توانستند با این مکان ارتباط برقرار کنند.
این به ما نشان می‌دهد که داریم به هدفمان نزدیک می‌شویم. بچه‌ها به راحتی در محیط بازی می‌کنند سپس به سراغ کتاب‌ها می‌روند؛ تابه‌حال نشده که کودکی به اینجا بیاید و کتاب‌ها را یکی‌یکی از قفسه خارج نکند. بنابراین می‌توان گفت که در اینجا کودکان جذب کتاب‌ها و فضا شده‌اند.
مادران؛ عناصر اصلی
او که خود هفت سالی می‌شود طعم مادربودن را چشیده است، ادامه می‌دهد: بچه‌ها به‌ویژه در سنین پیش از دبستان برای کتاب‌خواندن نیاز زیادی به کمک مادر دارند اما متاسفانه اشتغال بهانه‌ای برای مادران شده‌است تا از دنیای کودکانشان فاصله بگیرند. بی‌توجه به اینکه کودکان بیشترین لذت زندگی‌شان را زمانی می‌برند که همراه والدینشان کتاب می‌خوانند یا بازی می‌کنند، تمام تلاش ما این است که حتی برای دقایقی بچه‌ها را به این خواسته‌شان برسانیم.
لشکری اضافه می‌کند: وقتی به خانواده‌ها می‌گوییم خودتان برای کودکتان کتاب بخوانید و با او بازی کنید در مرحله اول برایشان خیلی سخت است اما وقتی شروع می‌کنند دیگر زمان را هم فراموش می‌کنند و چند ساعتی را پای بازی با بچه‌هایشان می‌نشینند و این در واقع هدف اصلی ماست.
او ادامه می‌دهد: مقام‌معظم‌رهبری هم به مطالعه اهمیت زیادی می‌دهند و تاکید بسیاری کرده‌اند که اگر ما کودکان را از سن کم با کتاب آشنا کنیم تا پایان عمر همراهشان خواهد بود. علاوه بر این همه بزرگان براین اعتقاد هستند که آموزشی که در کودکی در ذهن بچه‌ها ثبت شود همیشه همراه آنها خواهد ماند. علاوه‌بر این‌ها علاقه‌مندی به کتاب در دوران کودکی می‌تواند کمک مفیدی در دوران تحصیل بچه‌ها باشد و باعث می‌شود که دوران تحصیل راحت‌تری داشته باشند.
لشكري درخصوص برنامه‌ها و طرح‌های کتابخانه می‌گوید: ایجاد علاقه‌مندی و عادت به کتاب‌خواندن در مرحله اول برنامه‌های ما قرار دارد و در کنار آن برگزاری کارگاه‌های آموزشی چون کتاب‌خوانی، کتاب‌سازی، قصه‌گویی و انجام بازی‌های گروهی از طرح‌هاي آينده کتابخانه برای بچه‌ها محسوب می‌شود.
هدف ما ایجاد علاقه‌مندی به کتاب در میان کودکان است اما بدون‌شک راه دشواری را در پیش داریم و این شروع از سوی ما می‌تواند تلنگری باشد برای آن دسته از افرادی که توانایی کار در این حوزه را دارند تا با شناخت و آشنایی با این نوع فعالیت‌ها به دنبال رفع خلأ‌های جامعه باشند.
کتابخانه رنگی
لشکری با اشاره به فضای کتابخانه می‌گوید: این کتابخانه بیش از ۴هزار جلد کتاب برای کودکان و ۵۰۰جلد کتاب تربیتی ویژه والدین را در خود جای داده است. کتاب‌هایی که با دنیای رنگی کودکان چیدمان شده‌اند.
او ادامه می‌دهد: اگر می‌خواستیم کتاب‌ها را به روش سنتی رده‌بندی کنیم ممکن بود کتاب‌هایی با ابعاد کوچک و بزرگ در کنار هم قرار گیرند که این کار از دید کودکان خیلی دوست‌داشتنی نیست برای همین ما هم دست به خلاقیت زدیم و با روش ویژه کودکان چیدمان را انجام دادیم.
در این روش ابتکاری کتاب‌ها برای چهار گروه سنی با رنگ‌های مختلف چون بنفش برای گروه سنی تا ۳سال، صورتی برای گروه سنی ۴تا۷سال، زرد برای گروه سنی ۸تا۹سال و سبز برای گروه سنی ۱۰تا۱۲سال تعریف شده است. علاوه بر این‌ها کتاب‌ها براساس موضوع به چهاردسته کلی شعر، داستان، غيرداستان و مرجع تقسیم شده‌اند که هر کدام موضوعاتی چون آموزنده دینی، تخيلي، علمي و ادبيات كهن، دفاع مقدس و... را در خود جای داده‌اند.
این کتابخانه بیش از ۴هزار جلد کتاب برای کودکان و ۵۰۰جلد کتاب تربیتی ویژه والدین را در خود جای داده است
از جرقه تا عمل
به گفته وی، شاید یکی از دلایل شروع این کار علاقه‌مندی به بچه‌هاست، موجوداتی که با شیرین زبانی شان امروز ما را می‌سازند و ما با تامین نیازهای فکری آنها آینده‌شان را می‌سازیم. در واقع اعتقاد به اینکه کودکان پایه‌های اصلی ماندگاری جامعه‌اند بهانه خوبی برای قدم گذاشتن در این راه بوده است.
او ادامه می‌دهد: این علاقه‌مندی به کودک و کتاب بدون‌شک ریشه در خانواده ما دارد. کودکی ما همیشه همراه کتاب‌های غیردرسی بود که پدر و مادر برایمان تهیه می‌کردند. علاوه بر این‌ها این احساس که کودکان امروز نیازمند کتاب‌های بیشتری هستند و همه خانواده‌ها توانایی خرید را ندارند باعث شد تا آستین همت را بالا بزنیم و کتابخانهای ویژه کودکان بسازیم تا پاسخ‌گوی نیاز آنها باشد.
جوان خوش‌فکر محله سیدرضی اضافه می‌کند: می‌شود گفت این فکر از چند سال پیش در ذهن ما شکل گرفت تا آنکه در زمستان سال گذشته مقدمات برای دریافت مجوز انجام شد. البته راه‌اندازی چنین کتابخانهای، آن هم با این امکانات کار دشواری بود اما به لطف خدا، همت و کمک‌های مالی دوستان قدم به قدم به هدفمان نزدیک‌تر شدیم. هرچند هنوز با کتابخانه آرمانی‌مان فاصله داریم و در گام‌های بعدی به دنبال رسیدن به آن اهداف و آرزوهایمان هستیم.
او ادامه مي‌دهد: این مجموعه در واقع صحنه یک جهاد فرهنگی است که همكاران، دوستان و خيّران را با هدفی بزرگ و ارزشمند دورهم جمع کرده است تا با همه عشق و علاقه‌شان تلاش کنند تا بهترین را برای کودکان خود و شهرشان آماده سازند.
لشکری می‌گوید: اگرچه در شروع کار، بيشترین مراجعان ما هم محله‌ای‌هایمان هستند اما به امید خدا و لطف امام‌رضا(ع) فعالیت ما محدود به محله نخواهد بود و در چشم‌اندازمان به دنبال فراگیر و همگانی‌کردن کتاب برای اهالی شهر به‌ویژه کودکان دوست‌داشتنی و بچه‌های آسمانی شهرمان هستیم.
کتابخانهای با هنر خانواده
شاید اگر بگوییم تقریبا همه کارهای این مکان توسط تك‌تك اعضاي اين خانواده و بچه‌هاي گروه انجام شده است خیلی دور از واقعیت نباشد. دوستان ما با همه عشق و علاقه تلاش کردند تا بهترین را برای کودکان خود و شهرشان آماده کنند. اگرچه بيشترين مراجعان ما هم‌محله‌اي‌هاي عزيز هستند اما فعاليت ما محدود به محله نيست و در چشم‌اندازمان به دنبال فراگیر و همگانی‌کردن کتاب برای همه اهالی شهرمان هستیم.
*این گزارش پنج شنبه، ۵ بهمن ۹۱ در شماره ۴۰ شهرآرامحله منطقه ۱۱ چاپ شده است.
لینک کوتاه
آوا و نمــــــای شهر
