نخستین ساکنان مشهد چه کسانی بودند؟ 
همسر شهیدتوسلی: ابوحامد انتخاب و افتخار من است 
به جای خرید باغ، پشت بامم را باغ کردم
دوران کودکی باید روز‌های کش‌دار و بعداز‌ظهر‌های خنک بهار و تابستان را در خانه می‌گذراندم و آرزویم این بود که از فضای آپارتمانی و کوچک خانه به بوستان محله‌مان بروم. صف‌های طولانی برای سوارشدن بر تاب و سرسره، حضور بچه‌هایی که پس از مدتی با هم دوست می‌شدیم و ... سبب می‌شد علاقه‌ام به بیرون از خانه و فضای شاد پارک‌ها بیشتر شود.
آرزوی دوران کودکی‌ام این روز‌ها محقق شده و بام‌ها تبدیل به فضایی سبز برای گذران اوقات فراغت خانواده‌ها شده‌اند؛ خانه‌هایی آپارتمانی که دیگر مشکل کمبود فضای سبز و نبود حیاط را ندارند و می‌توانند در تابستان و زمستان، فضایی زیبا بر پشت‌بام خود داشته باشند. جالب است بدانید منطقه ما یکی از مناطق پیشگام در عرصه راه‌اندازی باغ‌بام‌ها یا همان پشت‌بام‌های سرسبز است که گستره خود را کم‌کم به دیگر مناطق شهری نیز می‌کشاند. دراین‌باره با یکی از متخصصان این حوزه گفتگو کردیم.
۷۰متر پشت‌بام، از کاشت گیاه تا پرورش پرنده
محمد‌جواد عمید‌مطلق، از هم‌محله‌ای‌های خوش‌ذوق ماست که بر بلندای پشت‌بام خانه‌اش طبیعتی دلنشین پدید آورده است. او که ۱۲ سال است در محله سجاد فعالیت و زندگی می‌کند، در صحبت با ما می‌گوید: سال۸۰ تصمیم داشتم باغی بخرم تا با پرورش پرندگان مختلف، باغ پرندگان ایجاد کنم.
پس از مدتی فکر ساخت یک باغ‌بام به ذهنم رسید تا بدون پیمودن کیلومتر‌ها راه و با آسایش بیشتری این فضا را بسازم. او ادامه می‌دهد: خانواده‌ام همیشه به گل و پرنده علاقه داشتند و من تجربه‌های گوناگونی برای پرورش گیاه و پرنده پیدا کردم. اکنون ۷۰متر از پشت‌بام خانه‌ام به باغ‌بام و اکوسیستمی از پرندگان خاص تبدیل شده است.
وی ساخت یک باغ‌بام در مساحت ۱۰۰متری را در مدت یک ماه ممکن می‌داند و بیان می‌کند: باغ‌بام منزلم در همه فصول سبز است و هنگام بارش باران، دستگاهی آب را جمع می‌کند و از آن به‌وسیله پمپ برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌شود. از وقتی این باغ‌بام را ساخته‌ام، گرما و سرمای پشت‌بام به درون خانه نفوذ نمی‌کند.
عمید‌مطلق با اشاره به اینکه برای ساخت باغ‌بام به‌صورت علمی از برادرش کمک گرفته است، می‌افزاید: دوستان و آشنایان هنگامی‌که پشت‌بام منزلم را می‌دیدند، تشویق می‌شدند که از کارم الگوبرداری کنند. این کار علاوه‌بر ایجاد یک فضای مطبوع، برایم درآمدزایی نیز به همراه داشته است.
وی می‌گوید: روزانه پنج ساعت در فضای باغ‌بام هستم و هنگامی‌که می‌بینم توانایی پرورش پرندگانی مانند مرغ عشق و فنچ را در زمستان نیز دارم، احساس رضایت می‌کنم. اکنون ۳۰گونه گیاه تزیینی و صیفی و ۶نوع پرنده را پرورش می‌دهم.
او اظهار می‌دارد: خانواده‌ها با استفاده از فضای پشت‌بام منازلشان می‌توانند صیفی‌جات مورد نیاز روزانه‌شان را تولید کنند و بخشی از هزینه‌های زندگی‌شان را کاهش دهند. این کار ابتدا برایم نقش سرگرمی داشت، اما اکنون قصد دارم آن را تبدیل به شغلی عمومی کنم و در راستای اشتغال‌زایی جوانان از آن بهره ببرم.
تمدن‌های آسیایی نخستین گروه‌هایی بودند که هنر باغ‌بام را به وجود آوردند. معروف‌ترین آنها باغ‌های معلق بابل کهن است
تمدن‌های آسیایی، مبدع باغ‌بام
او که حالا در این زمینه متخصص شده است، به تاریخچه این فضا‌های سبز اشاره می‌کند و می‌گوید: ساخت بام سبز بسیار قدمت دارد و به قرن‌های ۷ یا ۸ پیش از میلاد برمی‌گردد. تمدن‌های آسیایی پدیدآمده در کنار رود دجله و فرات جزو نخستین گروه‌هایی بودند که هنر باغ‌بام را به وجود آوردند که معروف‌ترین آنها باغ‌های معلق بابل کهن است.
پس از آن، بام‌های سبز به‌صورت پراکنده برای هزاران سال در مناطقی از اسکاندیناوی، ایران، ترکیه و عراق به‌نحوی برجسته ساخته می‌شدند.
سرانه فضای سبز اندک است
مطلق ادامه می‌دهد: این فناوری سبز و هنر معماری نوین، در ایران که سرانه فضای سبز آن از حد متوسط نیز کمتر است، به‌خاطر نا‌آگاهی و بی‌توجهی مسئولان همچنان ناشناخته مانده است. پرداختن به این فناوری می‌تواند از بزرگ‌ترین تحولات مثبت زیست‌محیطی در شهر‌ها به شمار رود.
بام‌های سبز (Green Roof)، فضا‌هایی سبز هستند که به‌واسطه افزودن لایه‌هایی که قابلیت رشد و نمو گیاهان را دارند، بر فراز پشت‌بام خانه‌ها ایجاد می‌شوند. باغ‌بام‌ها و رویش گیاهان در دیوار و پشت‌بام بسیاری از شهر‌های خطه شمال کشورمان دیده می‌شود و این نوع پوشش گیاهی برای دیدگان، ناآشنا نیست.
کشت گیاهان در آب و هوای مختلف
او می‌افزاید: شناخت گونه‌های گیاهان بومی سازگار با شرایط اقلیمی، میزان آب و خاک موردنیاز و چگونگی ایجاد بستری مناسب برای رویش گیاهان در پشت‌بام خانه‌ها از شرایطی است که باید برای ایجاد یک باغ‌بام به آن توجه کرد. در این تکنیک، گیاهان شناسایی‌شده و مناسب در بستر یا زیرلایه‌ای (سوبسترا) ویژه با ترکیبی از مواد معدنی و آلی کاشته می‌شوند.
این هم‌محله‌ای سجادنشین بیان می‌کند: ترکیب گیاه با زیرلایه طوری انتخاب می‌شود که احتیاج چندانی به آبیاری جز در شرایط خشکسالی نداشته باشد. ضمن اینکه یک لایه زهکش در زیر بستر قرار می‌گیرد تا ساختمان از خطرات دوگانه نفوذ ریشه گیاهان و تراوش آب به بنا از سقف محفوظ بماند.
گیاهانی که برای محیط‌زیست روی پشت‌بام گزینش می‌شوند باید متناسب با اقلیم هر منطقه باشند و بتوانند با یخبندان‌های شدید، سرمای باد، خشکی هوا، رشد و گل دهی مثبت خود را وفق دهند.
از درآمدزایی تا زیبایی باغ‌بام‌ها
او می‌گوید: باغ‌بام‌ها ازجمله فضا‌هایی هستند که با انتخاب کاربری می‌توان آنها را یک منبع درآمدزا معرفی کرد. باغ‌بام‌ها می‌توانند در ایجاد فضای سبز و تفریح برای اوقات فراغت خانواده‌ها و ایجاد فضای تولید و درآمدزایی نقش داشته باشند.
این بام سبز را می‌توان به‌گونه‌ای طراحی کرد که درکنارآن از تاب، سرسره، آلاچیق، لوازم ورزشی و بدن‌سازی، محوطه شن، آب‌نما، حوضچه آب، استخر توپ، نیمکت، تخت، قفس پرندگان و... در کنار فضای سبز و گل‌های تزیینی استفاده کرد. بخشی از فضا نیز می‌تواند برای کاشت محصولاتی مانند سبزی خوردن، گوجه‌فرنگی، بادمجان، فلفل و... در راستای مصرف اهالی ساختمان استفاده شود.
یکی از مهم‌ترین مراحل ایجاد فضای سبز، زهکشی است. باید آب مازاد به سمت سیفون حرکت کند
شرایط ساخت یک باغ‌بام
مطلق می‌افزاید: گیاهانی که کاشته می‌شود باید ریشه سطحی و پهن‌مانند درختچه‌ها و درختان چهار فصل مانند شمشاد، میخک هندی، یوکا و... را داشته باشند و در کنار آن گیاهان فصلی کاشته شود تا در تمام فصول، باغ‌بام سبزی و طراوت خود را حفظ کند. سنگ‌فرش‌های بین فضای سبز نیز باید شیشه‌ای، کم‌ضخامت و بااستحکام زیاد باشد.
یکی از مهم‌ترین مراحل ایجاد فضای سبز، زهکشی است و باید به گونه‌ای عمل شود که آب مازاد در باغچه‌ها باقی نماند و به سمت سیفون حرکت کند. برای سبک‌سازی و رشد بهتر گیاهان استفاده از پرلیت، ورمی کومپوست و کوکوپیت به‌همراه خاک مرغوب مناسب‌تر است.
عایق‌بندی پشت‌بام با ایزوگام مرغوب ضروری است و باید تا ۳۰سانتی‌متر بالا‌تر از سطح خاک، دیواره جان‌پناه را ایزوله و عایق‌بندی کرد. محل‌های بازی کودکان نیز باید با لایه‌های لاستیکی مخصوص پوشانده شود.
* این گزارش شنبه ۲۹ تیر ۱۳۹۲ در شماره ۶۴ شهرآرا محله منطقه یک چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
