هر خانواده یک آتش‌نشان

«همسرم داخل خانه تنها بود. موقع آشپزی وقتی که روغن داغ بوده، سیب‌زمینی را درماهیتابه می‌ریزد که ناگهان روغن آتش می‌گیرد. برای خاموش‌کردن آتش، پارچ آب را روی ماهیتابه می‌ریزد، اما ناگهان شعله‌های آتش به دست و صورتش برخورد می‌کند و دچار سوختگی می‌شود.»؛ «پدربزرگم ناگهان سکته کرد و با اینکه در لحظه متوجه شدیم، کاری از دستمان برنیامد؛ عملیات احیا را زیاد دیده بودیم، اما دقیق بلد نبودیم، در‌نتیجه نه‌تن‌ها پدربزرگم برنگشت، بلکه به‌خاطر احیای غیراصولی، دنده‌اش هم شکست.»

متأسفانه کم نیستند چنین نمونه‌های غم‌انگیزی که فقط به‌دلیل آگاه‌نبودن افراد از اطلاعات مهم، اما ساده و در‌دسترس، منجر به اتفاقات جبران‌ناپذیر جانی و مالی می‌شوند. در این‌میان چندسالی می‌شود که شهرداری مشهد برای آموزش شهروندان وارد میدان شده و به سهم خود توانسته است در کاهش این وقایع تلخ تأثیر شایان‌توجهی داشته باشد.

در ادامه با مسئول برگزاری دوره‌های آتش‌نشان داوطلب در منطقه ۳ و چند‌نفر از شرکت‌کنندگان این دوره‌ها هم‌کلام شدیم و از چند و، چون این دوره‌ها اطلاعات بیشتری کسب کردیم.

دوره‌هایی برای ۱۷ تا ۵۰ ساله‌ها

زهره مهدویان‌فر که دانش‌آموخته مهندسی ایمنی و بهداشت و سلامت است، می‌گوید: با‌توجه‌به زیادبودن میزان وقوع حریق در مشهد به‌ویژه در مناطق حاشیه شهر، آموزش شهروندان برای مشارکت اولیه در فرایند اطفای حریق یا پیشگیری از وقوع یا گسترش حادثه، ضروری به نظر می‌رسد تا از این طریق، ضمن فرهنگ‌سازی، ایمنی محلات بیشتر شود و میزان تماس‌ها و کار کارکنان آتش‌نشانی کاهش یابد.

بدین‌منظور، دوره آتش‌نشان داوطلب از سال‌۸۹ ازسوی سازمان آتش‌نشانی به‌صورت آزمایشی، شروع، اما از سال‌۹۸ با رویکرد جامع‌تر و همراه با دوره تخصصی، به‌صورت جدی دنبال شد.

شعار دوره آتش‌نشان داوطلب، «هر خانواده، یک آتش‌نشان» است که مهدویان‌فر در‌این‌باره توضیح می‌دهد: بنا داریم در هر خانواده حداقل یک فرد آموزش‌دیده آتش‌نشانی حضور داشته باشد که در مواقع اضطراری، راحت‌تر و سریع‌تر از کارکنان آتش‌نشانی وارد عمل شود و تا‌حدی اوضاع را کنترل کند؛ از حفظ خونسردی گرفته که در حوادث همیشه بهترین کمک به خود و اطرافیان است تا کاربرد آموزش‌ها و انجام اقدامات اولیه (مانند قطع انشعابات، کمک‌به خروج سالمندان، احیای آسیب‌دیدگان و‌...).

دوره آموزشی در دو بخش تئوری و عملی (درمجموع سی‌ساعت آموزش به مدت شش‌روز) طراحی شده است و آشنایی با چارت سازمانی، بازدید از ایستگاه‌ها و تجهیزات، تئوری حریق و انواع آن، کار با خاموش‌کننده دستی، سیستم‌های اعلام و اطفای حریق، کمک‌های اولیه از‌جمله سرفصل‌های آن است. دوره تخصصی هم ویژه آقایان بوده و مدت آن ۴۵‌روز است.

مسئول برگزاری دوره‌های آتش‌نشان داوطلب در منطقه ۳ با‌اشاره‌به اینکه همه هفده تا پنجاه‌ساله‌ها می‌توانند در این دوره‌ها شرکت کنند، ادامه می‌دهد: در این دوره، نوعی زمینه‌سازی صورت می‌گیرد تا شهروندان در‌صورت تمایل، خودشان اطلاعات بیشتری به دست بیاورند.

هر‌ماه دو دوره در مرکز آتش‌نشانی یا مساجد، پایگاه‌های بسیج، حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها و... برگزار می‌شود که رایگان است و در‌مجموع حدود شصت‌شرکت‌کننده دارد. فراخوان نیز از‌طریق گروه‌ها و کانال‌های مساجد و مدارس در فضای مجازی اطلاع‌رسانی می‌شود.

از خاموش کردن آتش خودرو تا نجات جان همسایه

مهدویان درباره آثار و نتایج و کاربرد آموزش‌های دوره آتش‌نشان داوطلب در زندگی روزمره شرکت‌کنندگان می‌گوید: در ابتدای دوره تقریبا هیچ‌یک از شرکت‌کننده‌ها با خاموش‌کننده یا سیستم‌های اعلام حریق آشنایی ندارد، اما بعد معمولا آن‌قدر مشتاق می‌شوند که خودشان از شرکت‌های نصب تجهیزات آتش‌نشانی پیگیری کرده و تجهیزات را در منزل یا محل کار نصب می‌کنند یا یکی از آقایان می‌گفت که برای روز زن، یک خاموش‌کننده حریق به همسرش هدیه داده است.

برخی افراد ضربه‌های مالی و جانی از حریق را تجربه کرده‌اند و حالا می‌آیند آموزش ببینند تا از تکرار آن حوادث جلوگیری کنند

به گفته او برخی افراد هم جزو کسانی هستند که ضربه‌های مالی و جانی از حریق را تجربه کرده‌اند و حالا می‌آیند آموزش ببینند تا از تکرار آن حوادث جلوگیری کنند؛ مثل خانمی که همسرش را در اثر آتش‌سوزی خانه از دست داده بود.

او در توضیح بیشتر می‌گوید: خوشبختانه موارد زیادی هم بوده که توسط افراد آموزش‌دیده در این دوره ختم به خیر شده است؛ یکی از شرکت‌کنندگان که راننده اتوبوس شرکت واحد است، حین رانندگی متوجه خودرویی می‌شود که در آتش می‌سوزد و بلافاصله با کپسول خاموش‌کننده آن را در زمان طلایی اطفا، خاموش می‌کند.

یکی دیگر از شرکت‌کنندگان هم تعریف می‌کرد نیمه‌شب که پیرمرد همسایه دچار ایست قلبی شده و دخترش سراسیمه از آن‌ها کمک خواسته بود، با آموزش‌هایی که در دوره آتش‌نشان داوطلب دیده بود، تا رسیدن اورژانس، عملیات CPR را انجام داده که به گفته اورژانس، سبب نجات جان پیرمرد شده است.

برای روز تولدم کپسول آتش‌نشانی هدیه گرفتم

حوریه قربانی، یکی از شرکت‌کنندگان جوانی است که از محله توس برای شرکت در دوره به منطقه‌۳ آمده است. او می‌گوید:‌از همان کودکی که مربی مهدکودک برایمان از کار آتش‌نشانان می‌گفت و کلیپ‌هایشان را پخش می‌کرد و می‌خواست در حد خودمان از اقدامات آتش‌نشانی آگاه باشیم و کمک کنیم، به این کار علاقه‌مند شدم و هرجا اتفاقی می‌افتاد از آنچه می‌دانستم استفاده می‌کردم؛ مثلا نه‌ساله بودم که مادرم مشغول آشپزی بود و ناگهان ماهیتابه آتش گرفت.

مادر خیلی هول شده بود و می‌خواست آب روی آتش بریزد، اما من باتوجه‌به اطلاعاتی که داشتم، فقط درِ ماهیتابه را گذاشتم و آتش خاموش شد یا همین چند‌ماه پیش، آبگرمکن منزل یکی از همسایه‌ها ناگهان ترکید و صدای مهیبی داشت و همه اهل محل از استرس بیرون ریختند، اما نمی‌دانستند چه کار کنند؛ من با خونسردی به آتش‌نشانی زنگ زدم و با حضور به‌موقع آن‌ها از حریق خانه جلوگیری شد. آن‌قدر به این کار‌ها علاقه داشتم که همسرم برای تولدم یک کپسول خاموش‌کننده هدیه داد.

سر ذوق آمد‌ه‌ام که ساختمان‌های ایمن بسازم

مصطفی معلومات، دوره مقدماتی و تخصصی را طی کرده و از این نظر بسیار راضی و هیجان‌زده است. او می‌گوید:از‌طریق فضای مجازی فراخوان دوره آتش‌نشانی را دیدم و باتوجه‌به اینکه کارم ساخت‌و‌ساز است، برای آشنایی با مسائل ایمنی ساختمان در دوره شرکت کردم؛ سی‌ساعت آموزش مقدماتی را با نمره ۱۰۰ و دویست‌ساعت آموزش تخصصی را با نمره‌۶۰ گذراندم و متوجه شدم چقدر در این زمینه بی‌اطلاع و بی‌تفاوت بودم و چیزی نمی‌دانستم. چ

حالا آموزش‌ها را هم در خانه و زندگی شخصی خودم و هم ساخت‌و‌ساز‌ها به کار می‌برم، حتی اگر هزینه‌بر باشد، چون اعتقاد دارم این‌ها هزینه نیست، بلکه سرمایه‌گذاری است؛ هم جان انسان‌ها را حفظ می‌کنیم هم به کارمان اعتبار می‌بخشیم. اینکه حتی یک حادثه کمتر شود و یک خانواده یا یک نفر نجات پیدا کند، یک دنیا برایم ارزش دارد.

حتی در مترو، آسانسور و پله‌برقی هم به مردم موارد ایمنی را یادآوری می‌کنم؛ زیرا اغلب حوادث قابل پیشگیری یا حداقل قابل کنترل هستند؛ فقط باید آگاه باشیم و به دانسته‌هایمان عمل کنیم.

* این گزارش یکشنبه ۱۳ اسفندماه ۱۴۰۲ در شماره ۵۵۹ شهرآرامحله منطقه ۳ و ۴ چاپ شده است.