نقش پایه شمعدان دارالشفای حرم در روشن شدن تاریخ موزه آستان قدس

بسیاری از اشیای تاریخی موجود در موزه آستان قدس رضوی به گونه‌ای در روشن‌شدن زوایای تاریخ آستان قدس تأثیر دارند. یکی از این مجموعه‌ها شمعدان‌های دوره صفوی هستند که به روشنایی حرم مطهر و اماکن وابسته به آن مربوط هستند و ویژگی‌های خاصی از نظر فرم، کتیبه‌ها و نقش‌های تزیینی دارند.

این پایه شمعمدان در لاهور هند ساخته شده و دارای طرح‌های اسلیمی است که در بعضی بخش‌ها در میان ترنج‌ها و نیم‌ترنج‌های مجزا قرار دارد.

بدنه پایه شمعمدان با خطوطی مشخص به چند قسمت تقسیم شده است که در قسمت اول در میان ۴ قاب قلمدانی شکل، اشعاری با خط خوش نستعلیق به چشم می‌خورد: «شاهی که کحل هر بصر از خاک پای اوست/ دائم شفای خلق ز دارالشفاء اوست/ گردون مطیع و چرخ به فرمان رای اوست/ سلطان رضا که حکم قضا بر رضای اوست»

در ۴ ترنج کوچک بین ترنج‌ها نیز عبارتی بدین شرح نوشته شده است: «بنده اسکندربن‌شکرالله در هند ساخت به فضل‌الله» نام سازنده و سال ساخت نیز روی ترنج‌های بدنه آن به چشم می‌خورد: «عمل فقیر استاد داوود ریخته‌گر، ساخت لاهور اول جمادی‌الثانی سنه نهصدوچهل‌وشش».

این اثر ارزشمند قدمتی پانصدساله دارد و جنس آن از برنج است. قطر کف و دهانه بالا به ترتیب ۵/۳۶ و ۱۹ سانتی‌متر و ارتفاع آن ۹۲ سانتی‌متر است. این اثر که به‌عنوان قدیمی‌ترین شمعدان موجود در موزه آستان قدس رضوی شناخته می‌شود، هم‌اکنون در گنجینه تاریخ این موزه نگهداری می‌شود.

ماجرای جالب اولین صندوق مرقد

بر مرقد مطهر امام هشتم (ع) علاوه بر سنگ قبر، صندوقی نیز قرار دارد. صندوق همان جعبه بزرگ فلزی یا چوبی است که روی قبر امام یا امامزاده یا برخی بزرگان می‌نهادند و گرداگرد آن، آیات یا اشعار نوشته می‌شده است.

سابقه اولین صندوقی که بر مزار حضرت قرار گرفت، به اوایل قرن ششم بازمی‌گردد. این صندوق مربوط به انوشیروان زرتشتی، از اهالی اصفهان، است که در پی مشاهده کرامتی از آن امام رئوف، مسلمان شد.

همان‌طور که گفته شد، بانی اولین صندوق مرقد حضرت رضا (ع) انوشیروان زرتشتی بوده است. اما ماجرای اهدای این صندوق به مرقد امام رضا (ع) حکایتی بسیار شنیدنی است. طبق متون تاریخی موجود، این فرد که به بیماری برص (پیسی) مبتلا بوده است، در مأموریتش به خراسان پس از آگاهی از کرامات حضرت، برای شفای بیماری صعب‌العلاج خود به امام (ع) متوسل می‌شود و پس از گرفتن حاجت، مسلمان می‌شود.

انوشیروان زرتشتی بعد از شفا به اصفهان رفته و صندوقی از چوب اعلا با روکش نقره به بهترین هنرمندان آن زمان سفارش داده است تا آن را به مرقد منور رضوی اهدا کند. این صندوق در سال ۵۰۰قمری تهیه و تکمیل شده و به حرم حضرت رضا (ع) اهدا شده است.

ابن‌بطوطه در سفرنامه‌اش نیز از این فرد و ماجرای اهدای صندوق مطهر یاد می‌کند. او در کتاب روضات (در سال ۵۰۰قمری) از کتاب ثاقب‌المناقب نقل می‌کند که «انوشیروان مجوس اصفهانی، از بزرگان دربار سلجوقی که در زمان سلطان‌سنجر شفا یافته بود، بر مرقد رضوی صندوقی از نقره ترتیب و تقدیم نمود.»
روی این صندوق ۴ ترنج نقره‌ای وجود داشته و دارای ۲۱۹سانتی‌متر طول، ۱۱۸سانتی‌متر عرض و ۱۲۰سانتی‌متر ارتفاع بوده است.