محله طرق؛ روستای هزارساله و محله پانزده‌ساله

تاریخچه

نام تروغ، تروق یا طرق به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین روستا‌های هم‌جوار مشهد، دست‌کم از سال ۵۰۳ قمری در متون تاریخی آمده است. حافظ ابرو در سده نهم قمری طرق را مزرعه‌ای متعلق به مشهد معرفی کرده است. بااین‌حال، این مزرعه به‌شکل روستایی تا حدود سال ۱۳۸۷ در پیرامون مشهد بود تا اینکه از حدود پانزده سال پیش به‌تدریج وارد حوزه شهری مشهد شد.

بنا به کتاب «چهار مقاله» نظامی عروضی، تروغ در سال ۵۰۳ قمری لشکرگاه سلطان سنجر بوده و بنای ایوان طرق یا مصلی طرق نیز به‌احتمال زیاد در همین دوره ساخته شده است. مهدی سیدی در کتاب «جغرافیای تاریخی شهر مشهد» نوشته است زمین‌های طرق در سال ۱۰۹۳ قمری توسط سعدالدین محمد وزیر، وقف آستان قدس شده است.

طومار علیشاهی نیز سند دیگری است که نشان می‌دهد مزرعه طرق جزو موقوفات آستان قدس است. در طومار عضدالملک نیز حدود این موقوفه از یک سو به کوه و از سوی دیگر به جیم‌آباد و خواجه اباصلت معرفی شده است.

طرق به‌معنای راه در گذشته مسیر زائران از نیشابور به مشهد بوده است. رباط طرق در شهرک طرق (محله ابوذر فعلی) نیز از دست‌کم دوره صفویه محل اسکان زائران بوده است. شغل بیشتر شهروندان طرقی از گذشته کشاورزی و دامداری بوده است. با احداث کارخانه قند شیرین در سال ۱۳۵۰ در شهرک طرق (محله زارعین فعلی) بسیاری از ساکنان شهرک در این کارخانه مشغول به کار شدند.

به‌دلیل زیادبودن وسعت طرق، این شهرک به سه محله تفکیک شده است. در ابتدا نام این محلات طرق، ایوان و رباط بود، اما اکنون به‌ترتیب به نام‌های طرق، زارعین و ابوذر تغییر یافته است.

بافت

محله طرق ۱۴۰ هکتار وسعت دارد و ۱۹ هزار نفر در آن سکونت دارند. در هر هکتار محله طرق ۱۳۷ نفر سکونت دارند که حدود دوبرابر میانگین شهری است. نیمی از مساحت محله طرق مسکونی است و بقیه مساحت آن به باغات کشاورزی، زمین‌های بایر و پارک و فضای سبز اختصاص دارد.

بافت منازل مسکونی در شهرک طرق متراکم، ریزدانه و عموما به‌صورت دوطبقه و سه‌طبقه است که زمین‌های کشاورزی و دامداری‌ها آن را در برگرفته است. بافت جمعیتی این محله متشکل از خانواده‌های قدیمی است که چند نسل در این طرق ساکن بوده اند. بسیاری از ساکنان طرق با یکدیگر نسبت فامیلی دارند و پسوند نام خانوادگی بسیاری از آنها طرقی است.

به‌جرئت می‌توان گفت بیشترین ظرفیت در شهرک طرق هم‌بستگی شهروندان آن است. آنها با ایجاد مؤسسه قرض‌الحسنه شهید واحدی، خیریه طرق، شرکت آب طرق و... در مسائل مختلفی به‌صورت مستقل فعالیت می‌کنند. مسئله نبود اگو و آستانه ای‌بودن املاک در طرق از بزرگ‌ترین معضلات مردم در این محدوده است.

امروزه بخش‌هایی از طرق به افغانستانی‌های مقیم ایران اختصاص دارد که اعتراض اهالی قدیمی را نیز در برداشته است. کوچه‌ها و معابر طرق معمولا کم‌عرض هستند که برای رفت‌وآمد خودرو‌ها می‌تواند مشکل ایجاد کند.

دسترسی

دسترسی به خطوط قطارشهری در این محله وجود ندارد. برای دسترسی به مرکز شهر، باید از طریق بولوار شهید ساعی و بولوار شهید رجایی به بزرگراه شهید سلیمانی رفت. فاصله طرق تا بهشت رضا، خواجه اباصلت و خواجه مراد کمتر از ۱۰ دقیقه است. میانگین زمانی دسترسی به خطوط اتوبوس بین ۲ تا ۳ دقیقه است که در دو محور شهید ساعی و کوچه صاحب الزمان (عج) ایستگاه دارند.

امکانات فرهنگی و رفاهی

• در سال‌های گذشته زیرساخت‌های ورزشی مناسبی در طرق احداث شده است که از جمله آنها می‌توان به احداث چهار مجموعه ورزشی بسیج، شهید ابوالفضل رفیعی، شهدای طرق و برادران قدیمی و زمین فوتبال چمن مصنوعی و چمن طبیعی و استخر اشاره کرد.
• از دیگر ساختار‌های طرق می‌توان به آرامستان امام موسی‌بن‌جعفر (ع)، کتابخانه فرزانه و... اشاره کرد. بسیاری از امور در طرق با نظر و حمایت شورای معتمدان شهرک که تشکلی مردمی است، اداره می‌شود.
• محله طرق هفت مسجد دارد و هیئت مذهبی محبان امیرالمؤمنین (ع) از هیئت‌های مذهبی قدیمی در محله محسوب می‌شود.
• این محله پنج دبستان دارد.
• فضای سبز محله طرق شامل دو بوستان اقاقیا و صفاعلی است.

حدود جغرافیایی

محله طرق در منتهاالیه جنوب شرقی مشهد قرار دارد. این محله از شمال به بولوار شهید هادی ساعی طرقی، از غرب به بولوار ولی‌عصر (عج) و از دو سمت دیگر به اراضی کشاورزی محدود می‌شود. معابر اصلی شهرک طرق شامل بولوار شهید هادی ساعی، شهید رجایی، ولی‌عصر (عج)، شهید علی‌پور، اشرفی‌اصفهانی، صفا، شهید لوحی، کشاورز، جاده شهدای طرق، کوچه ۴ درختی‌هاست. فرودگاه و محله زارعین (ایوان) در همسایگی محله طرق قرار دارند.