نخل‌بندی آیین عزاداری فراموش شده حرم امام‌رضا(ع)

آیا می‌دانستید در حرم رضوی مراسمی به نام نخل‌بندی وجود داشته است؟

در شهر مشهد، آیین نخل‌بندی را تشکیلات اداری آستان قدس رضوی در حرم امام‌هشتم(ع) اجرا می‌کرد.‌ با روی کار آمدن حکومت صفوی و عزم شاهان آن برای رسمی کردن مذهب تشیع در ایران،‌ مراسم سوگواری امامان شیعه رواج بیشتری یافت، ‌به‌نحوی‌که آیین‌های مربوط به عزاداری‌های مذهبی به‌ویژه سوگواری‌های مربوط به واقعه عاشورا و شهادت امام‌علی(ع) به بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین مراسم مذهبی تبدیل شد.

آیین مذهبی در دوره صفویه، درقالب روضه‌خوانی و با حمل وسایل و نمادهای گوناگون، مانند عماری و نخل انجام می‌گرفت.

در مراسم عزاداری، اصطلاح نخل به تابوت‌واره‌هایی گفته می‌شود که آن را بر دوش می‌کشند؛ هرچند که مردم هر منطقه برحسب شرایط جغرافیایی و فرهنگی خود،‌ تعاریف گوناگونی برای نخل دارند.

 باور بیشتر مردم ایران‌زمین این است که نخل، نمادی از تابوت امام‌حسین (ع) است اما عده‌ای هم نخل را منسوب به تابوتی می‌دانند که پیکر مطهر حضرت‌ علی(ع) در آن نهاده شده و تا محل دفن، گردانده شده است.

به هر روی مراسم نخل‌گردانی دارای مقدمات خاصی بود که تزیین و آرایش نخل و به‌عبارت دیگر «نخل‌بندی» ازجمله ضروریات آن به‌حساب می‌آمد. معمولا پیش از آغاز مراسم، نخل‌ها را با وسایل گوناگونی ازجمله پارچه، ‌آیینه و دیگر زیورآلات تزیین می‌کردند تا هنگام حمل آن، از شکوه و جلوه خاصی برخوردار باشد.

در گذشته در شهر مشهد نیز نخل‌بندی را تشکیلات اداری آستان قدس رضوی در حرم رضوی اجرا می‌کرد و به همین دلیل این مراسم در مشهد‌الرضا با شکوه و عظمت خاصی برگزار می‌‌شد.

منابع:
۱.سند شماره۳۴۹۰۲/۱: گزارش نخل‌بندی حرم رضوی در عاشورا و ۲۱رمضان سال۱۱۱۷قمری.
۲.دانشورز،‌ ماهنامه فرهنگی و اطلاع‌رسانی سازمان کتابخانه‌‌ها،‌ موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس‌ رضوی، زهرا فاطمی‌مقدم،‌ شماره ۱۰۷-۱۰۸.

* این گزارش پنجشنبه  ۳ اسفند ۱۳۹۶ در شماره ۲۷۲ شهرآرا محله منطقه ثامن چاپ شده است.