محله احمدآباد؛ یادگار ملک‌التجار خراسان

تاریخچه

احمدآباد که امروز از محلات برخوردار مشهد محسوب می‌شود، یادگار نوه ملک‌التجار خراسان است؛ بر اساس آنچه در کتاب «جغرافیای تاریخی مشهد» نوشته مهدی سیدی آمده است، «این مزرعه در اوایل سده چهارده خورشیدی به حاج‌رضا رئیس‌التجار، فرزند حاج‌ابوالقاسم (ملک‌التجار خراسان)، تعلق داشته و او آن را به‌نام فرزند خود حاج‌احمدآقا به ثبت رسانده است».   

مزرعه احمدآباد دارای قلعه یا محل نشیمن کشاورزان هم بوده که به «قلعه دراز» شهرت داشته و بین فلکه احمدآباد (طالقانی کنونی) تا سه‌راه راهنمایی گسترده بوده است.

پس از واقعه مسجد گوهرشاد در سال ۱۳۱۴ خورشیدی و کشته‌شدن محمدولی‌خان اسدی، نایب‌التولیه آستان قدس، سمت او به استاندار وقت خراسان، یعنی فتح‌الله پاکروان، واگذار شد. بعد از آن آستان قدس ادعا کرد زمین‌های احمدآباد جزو مزرعه وقفی الندشت بوده است و در نیمه اول سال ۱۳۱۵ خورشیدی صاحب آن شد.

این محله تا سال ۱۳۲۵ خورشیدی در محدوده شهر نبود و کم‌کم جزو شهر مشهد شد. در حاشیه احمدآباد از خیابان پاستور به‌سمت تقی‌آباد مکانی بود برای تربیت اسب‌های ارتش و شاه.

این محله در گذشته تابستان‌های باصفایی داشت؛ درختان در احمدآباد و ملک‌آباد بسیار بودند. آب احمدآباد از قنات تأمین می‌شد و هر خانه عمقی دوازده متری برای اتصال به آب قنات داشت.

بیشتر خانه‌های احمدآباد حوضی در وسط حیاط داشتند. لوله‌کشی آب این محله در سال ۱۳۴۸ انجام و پس از آن خانه‌ها هم به آب شهری وصل شد. تا حدود سال ۱۳۵۹ از کرسی زغالی و بخاری نفتی استفاده و نفت را با پیت‌های حلبی از شعبه نفت در خیابان رضای ۸ تهیه می‌کردند.

سال ۱۳۴۶ در خیابان ابوذر فقط دو خانه‌باغ کاهگلی بود. در خیابان ابوذر ۱۱ کارخانه شیشه واقع شده بود و تا سال ۱۳۵۰ فعالیت می‌کرد، اما در آن سال به‌دلیل اعتراض ساکنان جابه‌جا شد. در ابوذر ۷ هم تا زمان انقلاب اسلامی کارخانه سنگ‌کوبی بود و سپس به‌دلیل پیشروی شهر و رفع مزاحمت برای ساکنان به حوالی شهر منتقل شد.

بافت

محله احمدآباد از پرترددترین محلات مشهد است و بیشتر ساکنان آن را قشر ثروتمند جامعه تشکیل می‌دهند. بیشتر خانه‌های محله احمدآباد در قطعات پانصدمتری و ویلایی بوده و هنوز تعداد زیادی از خانه‌های ویلایی احمدآباد باقی مانده، اما رشد آپارتمان‌ها و برج‌های چندطبقه در این محله اوج گرفته است.

اکنون پنج برج بیشتر از هفت‌طبقه در این محله قرار دارد و بیشتر ساختمان‌ها نیز چهار تا شش‌طبقه است. اکنون کاربری‌های مسکونی، تجاری و درمانی بافت اصلی این محله را تشکیل می‌دهد.

محله احمدآباد ۲۵۹ هکتار وسعت دارد و به‌طور متوسط در هر هکتار ۹۲ نفر ساکن هستند که پراکندگی به‌نسبت مناسبی است.

همه گروه‌های سنی به‌طور تقریبا برابر در محله احمدآباد حضور دارند. دراین‌میان، اما سکونت گروه سنی ۷۵ سال به بعد در محله احمدآباد چشمگیر است.

ترافیک یکی از مشکلات هر روزه اهالی محله احمدآباد به ویژه در خیابان‌های عارف، پرستار و محتشمی است که بیشتر مراکز درمانی شهر در آن قرار دارد.

همچنین در این خیابان‌ها کمبود جای پارک باعث شده بسیاری از خودروها مقابل در خانه‌ها پارک کنند و مشکلاتی را برای ساکنان محله ایجاد کنند. 

دسترسی

از جهت شمال شرقی تا شمال غربی محله احمدآباد به ایستگاه‌های شریعتی، قائم، طالقانی و فلسطین از خط یک قطارشهری دسترسی دارد و از شمال شرقی تا جنوب محله در بولوار کوهسنگی به ایستگاه‌های شریعتی، الندشت و کوهسنگی از خط دو قطارشهری دسترسی دارد.

این محله در میانه شهر قرار گرفته و مرکز ارتباط بسیاری از خیابان‌های شهر است. میانگین فاصله مکانی از هر نقطه محله احمدآباد تا ایستگاه اتوبوس ۲۱۲ متر است.

امکانات رفاهی و فرهنگی

وجود بیمارستان‌های قائم، مهر و امید و تعداد بسیاری از مراکز درمانی و مطب پزشکان موجب شده است این محله به یکی از اصلی‌ترین مراکز درمانی مشهد تبدیل شود. 

مجتمع بنی‌فاطمه (س) یکی از مراکز فرهنگی مشهد است که به‌ویژه صبح‌های جمعه پذیرای جمع بسیاری از مؤمنان از سراسر شهر است.

مسجد امام‌سجاد (ع) بین ابوذر غفاری ۱۵ و ۱۷ قدیمی‌ترین مسجد محله احمد‌آباد است که زمین آن وقف شده و به‌همت اهالی در سال ۱۳۴۶ ساخته شده است.

وجود مجتمع‌های تجاری فراوان مانند خورشید، برج الیزه، پاساژ قسطنطنیه و... این محله را به یکی از مراکز اصلی خرید پوشاک، تلفن همراه و... در مشهد تبدیل کرده است.

مرکز رفاهی دانشگاه فردوسی نیز در این محله قرار دارند.

حدود جغرافیایی

محله احمدآباد شکلی مثلثی دارد و از غرب به بولوار شهید محمدمنتظری، از جنوب به خیابان کوهسنگی و از شمال به بولوار احمدآباد محدود می‌شود.

خیابان‌های ناصرخسرو، ابوذر غفاری، رضا، طالقانی، دادگر، عدالت، محتشمی، عارف و پرستار از جمله خیابان‌های اصلی این محله هستند. محله احمدآباد با محله‌های راهنمایی، بهشت، شهید بهشتی و پارک کوهسنگی و باغ ملک‌آباد همسایه است.