محله مهدی‌آباد؛ نماینده پنج روستای قدیمی است

محله مهدی‌آباد امروزی نماینده چندین روستای قدیمی است. روستا‌های مهدی‌آباد، حجت‌آباد، همت‌آباد و بخشی از کریم‌آباد و عباس‌آباد همگی در محله مهدی‌آباد کنونی قرار دارند و با پیوستن به شهر دیگر نامی از آنها باقی نمانده است. محله مهدی‌آباد از سال ۱۳۸۶ به محدوده شهری پیوسته است، با این حال هنوز آنطور که باید سروشکل شهری نیافته و مشکلات بی‌شماری دارد.

بنا بر کتاب «جغرافیای تاریخی شهر مشهد» روستای همت‌آباد قدمت زیادی ندارد و در اراضی بازه شیخ شکل گرفته است. در این محل قلعه‌ای به نام حاجی ماشاء‌الله وجود داشته که ۷ خانوار در آن می‌زیسته‌اند. پس از انقلاب اسلامی در اراضی مجاور قلعه خانه‌سازی شده و به نام جدید همت‌آباد شهرت یافته است.

روستای حجت‌آباد نیز که اکنون در محله مهدی‌آباد ادغام شده است قدمت چندانی ندارد و از اواخر دهه پنجاه در اراضی بازه شیخ شکل گرفته است.

کریم‌آباد نیز یکی دیگر از روستا‌هایی است که بیشتر در جوار مهدی‌آباد قرار دارد و بخش‌های کمی از آن در محله مهدی‌آباد ادغام شده است. این روستا که به میرزا یحیی ناظر تعلق داشته دارای یخدانی زیباست که هنوز پابرجاست.

در اسناد تاریخی از سه مهدی‌آباد در مشهد نام برده شده است. یکی در شرق که همین محله مهدی‌آباد کنونی است، دیگری در حاشیه جاده قدیم فردوسی (بولوار توس کنونی) و یکی هم در بخش مرکزی و نزدیک دیوار شهر مشهد (در نزدیکی خیابان دانشگاه و چمران کنونی). حافظ ابرو در قرن نهم یکی از مزارع ۲۴ گانة مشهد را مهدی‌آباد خوانده است، اما مشخص نیست منظور او کدام یکی از این مهدی‌آبادهاست.

وجه تسمیه محله مهدی‌آباد به نقل از اهالی روایتی است که می‌گوید نام مهدی‌آباد به دلیل علاقه شدید ارباب روستا به نام پسرش مهدی بر این محدوده گذاشته شده است.

بافت

محله مهدی‌آباد ۱۲۱ هکتار مساحت دارد و حدود ۱۳۱ هزار نفر را در خود جای داده است. تراکم جمعیت در محله مهدی‌آباد ۱۰۸ نفر در هکتار است که از میانگین تراکم شهری مشهد بیشتر است. علاوه بر این از آنجا که تنها ۲۸ درصد اراضی محله مهدی‌آباد مسکونی است، تراکم جمعیت در بخش مسکونی بسیار بیشتر هم می‌شود. در برخی نقاط این محله تراکم جمعیت به ۶۰۰ نفر در هر هکتار هم می‌رسد.

بیشتر خانه‌ها در محله مهدی‌آباد یک و دو طبقه است و به ندرت خانه ۳ طبقه به چشم می‌خورد. بیشترین مساحت محله مهدی‌آباد به باغات و کشاورزی اختصاص دارد (۳۹ درصد)، خدمات حمل و نقل و انبار نیز ۹ درصد و واحد‌های صنعتی حدود ۲ درصد مساحت محله را به خود اختصاص داده‌اند.

نرخ باسوادی محله مهدی‌آباد نسبت به سایر محلات مشهد پایین‌تر است.

مهدی‌اباد از محلات کمتر برخوردار مشهد است و هنوز بسیاری از بخش‌های آن بافت روستایی دارد. آب‌گرفتگی معابر در فصول بارندگی و ساخت و ساز‌های غیرمجاز از مشکلات اصلی محله مهدی‌آباد است.

دسترسی

محله مهدی‌آباد به خطوط مترو دسترسی ندارد. پراکندگی خطوط اتوبوس این محله هم چندان مطلوب نیست و تنها در خطوط مرزی محله قرار دارد. از هر نقطه محله مهدی‌آباد به طور متوسط با پیمودن ۲۵۵ متر به ایستگاه اتوبوس می‌رسید. در نقاط مرکزی محله این میانگین به ۵۰۰ متر می‌رسد. بولوار‌های مفتح شرقی، مهدی‌آباد و جاده کنه‌بیست شریان‌های اصلی تردد اهالی به خارج از محله است.

امکانات فرهنگی و رفاهی

• محله مهدی‌آباد درمانگاه عمومی ندارد و تنها یک مرکز بهداشت در این محله قرار دارد.
• این محله هیچ پارک و فضای سبزی ندارد و باغات کشاورزی تنها تنفس‌گاه‌های محله است. اهالی محله برای رسیدن به فضای سبز باید به طور میانگین هزار و ۸۰۰ متر بپیمایند.
• محله مهدی‌آباد ۳ دبستان دارد.
• مهدی‌آباد ۶ مسجد دارد.
• این محله از داشتن سالن و مجتمع ورزشی محروم است.

حدود جغرافیایی

محله مهدی‌آباد مثلثی شکل است و از جنوب به بولوار مفتح شرقی، از شرق به بولوار مهدی‌آباد می‌رسد. ضلع غربی این محله که به شکل وتر مثلث است در محدوده اراضی بایر و کشاورزی قرار دارد.