طراحی محله رضاشهر بر اساس شهرک‌های حومه پاریس

محله رضاشهر از محلات قدیمی و با اصالت مشهد است که سال ۱۳۴۵ با واگذاری زمین‌های این محدوده به کارمندان خدمات درمانی بیمارستان امام رضا (ع) شکل گرفت. آنچه از بدو تأسیس، این محله مسکونی را از سایر محلات مشهد متمایز می‌کرد، مختصاتی بود که بانیان آن از ابتدا برای رفاه و آسایش ساکنان در نظر داشتند.

صاحبان اولیه زمین که کارکنان آستان قدس رضوی بودند، موظف شدند خانه‌های خود را به‌شکل ویلایی و حداکثر در دو طبقه (به‌اصطلاح زیر و بالا) با دیوار‌های کوتاه بنا کنند، در حالی‌که عرصه هر کدام ۵۱۰ متر مربع زمین بود، کسی حق نداشت این الگوی ساخت و ساز را نادیده بگیرد و مهم‌تر آنکه هیچ مالکی اجازه نداشت سر ملک خود مغازه، دکان یا فروشگاه ایجاد کند.

طراحی و نقشه رضاشهر الهام گرفته از شهرک‌های حومه پاریس بود، با این قید که در چند نقطه آن پیش‌بینی مساجد بزرگ هم شد و همان زمان تحقق پیدا کرد. مسجد المهدی واقع در بولوار رضوی و مسجد رضوی که هم‌اکنون در جنوب بولوار پیروزی، چهار راه دعبل واقع شده است، بر همین اساس ایجاد شدند.

از دیگر ویژگی‌های بارز رضاشهر برپاکردن تجارت محله (فاز تجاری) در چهار نقطه آن بود که نشان دهنده خوش‌فکری و آینده‌نگری طراحان اولیه بود، چرا که شهروندان ساکن برای رفع نیاز‌های مهم و اساسی خانواده، بدون اتلاف وقت مایحتاج خود را از یک مجموعه می‌خریدند، در شرایطی که پیاده‌رو مسقف جلو مغازه‌ها آنها را از گزند آفتاب تابستان یا مشکلات زمستان در امان می‌داشت. البته هم اکنون این مسئله دیگر در این بازارچه‌ها رعایت نمی‌شود.

سومین ویژگی این شهرک در زمان ساخت اختصاص فضا برای احداث فضا‌ی سبز و پارک بود. اگرچه زمان فرصت نداد آن‌گونه که مطرح شده بود واقعیت پیدا کند. اکنون بسیاری از ساختمان‌ها از آن الگوی ابتدایی فاصله گرفته‌اند و محله رضاشهر سر و شکل تازه‌ای به خود گرفته است، با این حال هنوز رضاشهر جزء محلات خوب مشهد محسوب می‌‌شود.

بافت

بیشترین اراضی محله رضاشهر را بافت مسکونی تشکیل می‌دهد. بعد از آن بافت تجاری است که حدود ۱۳ درصد از محله را به خود اختصاص داده است و حدود ۹ درصد را نیز فضای سبز اشغال کرده است.

در این محله ۲۹۰ هکتاری ۳۷۶۸۵ نفر ساکن هستند که به طور متوسط در هر هکتار ۱۳۰ نفر سکونت دارند. این محله رتبه ۱۲ جمعیت را در شهر مشهد دارد و نشان می‌دهد از محلات پرجمعیت این شهر محسوب می‌شود. تراکم در بخش‌هایی مانند اطراف بلوار خاقانی و بولوار شهید فکوری به نزدیک ۶۰۰ نفر می‌رسد.

در این محله تعداد کمی از ساختمان‌های دو طبقه قدیمی باقی مانده و موج آپارتمان‌سازی و کوچک کردن مقیاس خانه‌ها همه آنها را بلعیده است. اکنون زمین‌های ارزشمند این محدوده به آپارتمان‌های مرتفع تا ۸ طبقه تبدیل شده است. تعداد معدودی ساختمان‌های سه طبقه نیز وجود دارد که احتمالا عمری چهل تا پنجاه ساله دارند.

دسترسی

از نظر دسترسی به خطوط قطار شهری دسترسی به ایستگاه شهید کاوه در خط ۲ قطارشهری برای شهروندان محله رضاشهر میسر است. دسترسی به شریان‌های ارتباطی درون شهری بزرگراه کلانتری، بلوار شهید فکوری و محور‌های شهید کاوه و دلاوران برای شهروندان مهیاست.

ایستگاه‌های اتوبوس در همه محور‌های اصلی و فرعی این محله چنان پراکنده شده‌اند که هرکس می‌تواند به راحتی از هر نقطه محله به آنها دسترسی پیدا کند. متوسط فاصله مکانی از هر نقطه محله به ایستگاه اتوبوس برای شهروندان حدود ۱۴۹ متر است.

بوستان وفا

امکانات فرهنگی رفاهی

• تربیت معلم شهید هاشمی‌نژاد، سازمان مردم نهاد همیاران کاخک- مهک، برج سپید و بوستان کوهستانی وفا از مکان‌های شاخص و مهم محله رضاشهر است. 
• قنادی یزدی‌ها از قدیمی‌ترین و معروف‌ترین مراکز تجاری رضاشهر است.
• ۸ دبستان در محله رضاشهر وجود دارد که کار را برای دانش‌آموزان ابتدایی این محله راحت کرده است. البته ساکنان تقاطع بولوار شهید کاوه و بزرگراه شهید کلانتری قدری مسیر طولانی‌تری برای رسیدن به مدرسه پیش رو دارند.
• قرار گرفتن بوستان وفا و چندین پارک خطی و محلی دیگر فضای سبز محله رضاشهر را تامین کرده است. ساکنان این محله می‌توانند با پیمودن ۲۰۰ متر به طور متوسط به یکی از بوستان‌ها دسترسی پیدا کنند.
• درمانگاه عمومی نیز با فاصله زمانی حدود ۹ دقیقه و فاصله مکانی به طور متوسط ۷۰۰ متری در اختیار اهالی قرار می‌‌گیرد. دو درمانگاه صحت و آریا که در ابتدای بولوار پیروزی قرار گرفته‌اند تا میانه محله حدود ۶۵۰ متر فاصله دارد. وقتی به بولوار شهید رضوی نزدیک می‌شویم این فاصله به نزدیک یک کیلومتر می‌رسد.
• ۵ مسجد امام رضا (ع)، پیغمبراکرم (ص)، المهدی (عج)، رضوی و آل یاسین پاسخگوی نیاز‌های مذهبی شهروندان است و اهالی به طور متوسط با پیمودن حدود ۳۰۰ متر می‌توانند به یکی از آنها دسترسی پیدا کنند.
• ۵ مجموعه ورزشی در این محله قرار دارد که متاسفانه در یک محدوده از محله متمرکز شده‌اند. افرادی که در نزدیک بولوار شهید کاوه زندگی می‌کنند این فاصله را می‌توانند با استفاده از مجموعه ورزشی که در همسایگی‌شان در محله طالقانی قرار دارد جبران کنند. ساکنان بولوار دعبل خزائی از این جهت در مضیقه هستند و باید با پیمودن فاصله بیش از ۷۰۰ متر به مجموعه ورزشی برسند.

حدود جغرافیایی

محله رضاشهر از شمال به بزرگراه شهید کلانتری، از شرق به بولوار شهید کاوه، از جنوب به بولوار شهید فکوری و از غرب به بلوار دلاوران و دانشگاه فردوسی محدود می‌شود. محله‌های نوفل لوشاتو، طالقانی، زکریا، سرافرازان و دانشگاه فردوسی از همسایگان محله رضاشهر هستند.