مستاجر مشهدی، ۱۵۰۰ متر زمین وقف کرد 
۷۵ سال پیش، مشهد در خرداد آب نداشت 
کتابخانه قدیمی بوستان ملت؛ خوش مسیر و خوش‌آب و هوا
جعفری دلویی می‌گوید: در قدیم، به‌ازای هر کتاب که وارد کتابخانه می‌شد، کارت‌هایی را پر می‌کردیم که حاوی اطلاعاتی درباره عنوان کتاب، موضوع، مترجم و... بود و این کارت‌ها را در برگه‌دان می‌گذاشتیم.
از ضلع شمالی بوستان ملت در سمت بولوار معلم، چند‌قدمی که زیر سایه درختان قدم بزنیم و هوای با‌طراوت آن را استشمام کنیم، می‌رسیم به ساختمانی آجرسفالی به نام مجتمع فرهنگی و هنری امام رضا (ع) که در آن مجموعه‌های مختلفی فعالیت دارند.
یکی از قدیمی‌ترین این مجموعه‌ها، کتابخانه شهیدباهنر است که حدود ۵۰هزار عنوان کتاب و نزدیک ۸ هزار عضو فعال دارد. سال ساخت ساختمان فعلی کتابخانه شهید باهنر ۱۳۷۸ است، اما این کتابخانه در سال۱۳۴۹ تأسیس شده و از سال۷۸ در ساختمان بوستان ملت مستقر شده است. موقعیت مکانی خوب کتابخانه بوستان ملت باعث شده است که از نقاط دور و نزدیک شهر، عضو و مراجعه‌کننده داشته باشد.
لذت کتاب‌خواندن در‌کنار پنجره‌های سبز
مجتمع فرهنگی و هنری امام‌رضا (ع) که تا قبل از شیوع بیماری کرونا شلوغ و پر‌رفت‌وآمد بود، حالا به مکانی تبدیل شده که درِ بیشتر واحد‌های آن بسته و چراغ‌هایش خاموش است. در‌این‌بین، بخش زیادی از بروبیا‌های فعلی، مربوط به کتابخانه مجتمع است که از قدیم جزو بهترین و فعال‌ترین کتابخانه‌های مشهد بوده است.
وارد سالن کتابخانه که می‌شوی، سکوت حاکم بر فضا، یادت می‌اندازد که حتی گام‌هایت را باید آهسته‌تر برداری. برخلاف بیرون کتابخانه که بیشتر افراد موبایل‌به‌دست‌اند و سرشان در گوشی است، اینجا همه سرشان روی کتاب است.
مخزن‌های کتاب و دیدن کتاب‌هایی که تا انتهای سالن به ردیف و کنار یکدیگر چیده شده‌اند، انسان را ترغیب می‌کند که بین این قفسه‌ها بچرخد و کتاب‌های مختلف را ورق بزند. بوی کاغذ و سکوت کتابخانه، همچون مسکنی، استرس‌ها و مشغله‌های زندگی روزانه را از یادت می‌برد. دوست داری کتاب موردعلاقه‌ات را برداری و کنار پنجره، رو به درختان تنومند و سبز، بنشینی و فارغ از همه‌چیز آن را مطالعه کنی.
به گفته کارکنان فعلی، کتابخانه شهیدباهنر در سال‌های اولیه راه اندازی، یعنی دهه ۵۰ در بولوار ابوذر غفاری، سپس در خیابان بهار قرار داشته است. از سال۷۸ که مجتمع فرهنگی و هنری امام‌رضا (ع) ساخته شد، کتابخانه شهیدباهنر به این مکان انتقال یافت. باتوجه‌به این قدمت زیاد، دسترسی به اطلاعات سال‌های قدیم کتابخانه دشوار است.
پرسنل قدیمی مجموعه یا بازنشسته شده یا از دنیا رفته‌اند. بین نیرو‌های فعلی، سراغ علیرضا جعفری‌دلویی می‌رویم. او حدود یک‌سال است که در این کتابخانه مشغول به کار شده، اما ازآنجایی‌که از سال ۷۸ به استخدام اداره ارشاد درآمده است، اطلاعات خوبی درباره کتابخانه دارد.
الکترونیکی‌شدن کتابخانه
جعفری دلویی می‌گوید: کتابخانه‌ها تا سال ۸۳ زیرمجموعه اداره ارشاد بودند ولی از آن سال جدا شدند و نهاد کتابخانه‌ها تشکیل شد.
او از قدیمی‌های اداره ارشاد شنیده است که حدود بیست‌سال پیش قرار بوده بولوار سجاد به بولوار فرهنگ وصل شود و کتابخانه شهیدباهنر در حاشیه این بولوار قرار گیرد. ولی این طرح هیچ وقت اجرایی نشده و کتابخانه همین‌طور در دل بوستان ملت باقی مانده است.
زمان‌های حضور بانوان و آقایان در سالن‌های مطالعه، طی سال‌های مختلف تغییراتی داشته، اما در حال حاضر، از در که وارد شوید در سمت راست، سالن‌های مطالعه بانوان و آقایان قرار دارد که هر سالن گنجایش نودنفر را دارد. مخزن‌ها در سمت چپ چیده شده‌اند. از ابتدا، کتاب‌های کودک و نوجوان هم در مخزن‌ها بوده، اما از سال۹۲ بخش ویژه کودک افتتاح شده است که در آن ۶هزار جلد کتاب مخصوص کودکان قرار دارد.
به گفته جعفری، از همان سال‌های۸۸ بوده که کتابخانه شهیدباهنر به سمت مکانیزه و الکترونیکی شدن رفته است. او تعریف می‌کند: در قدیم، به‌ازای هر کتاب که وارد کتابخانه می‌شد، کارت‌هایی را پر می‌کردیم که حاوی اطلاعاتی درباره عنوان کتاب، موضوع، مترجم و... بود و این کارت‌ها را در برگه‌دان می‌گذاشتیم.
مخاطبان هم از روی این برگه‌دان‌ها کتاب مورد‌نظرشان را پیدا می‌کردند. اما با الکترونیکی‌شدن اطلاعات کتاب‌ها حالا در ورودی کتابخانه چند کامپیوتر گذاشته شده است که افراد می‌توانند کتاب مورد‌نظر خودشان را به‌طور سیستمی پیدا کنند.
کتابخانه شهیدباهنر تا سال ۹۸ کتاب‌های نسخ خطی هم داشته است، اما از این سال بنا به تصمیم اداره کل کتابخانه‌ها، نسخ خطی آن به کتابخانه مرکزی منتقل شده‌اند.
پاتوق گروه‌های فرهنگی مردمی
از حدود ۱۰سال پیش، کتاب‌خوان‌ها در این کتابخانه یکدیگر را پیدا کرده و برحسب علایق و توانایی خود گروه‌های مختلف کتاب‌خوانی، حافظ‌خوانی، مهارت‌های زندگی و... را تشکیل داده‌اند. از حدود پنج‌سال پیش، سازمان کتابخانه‌ها با این گروه‌های مردمی همراهی می‌کند و در حال حاضر سالنی را که مربوط به کتاب‌های نسخ خطی بوده، به‌عنوان سالن جلسات برای این گروه‌های مردمی اختصاص داده است.
با توجه‌به قدمت کتابخانه شهیدباهنر، کتاب‌های قدیمی را که دیگر تجدید چاپ نمی‌شوند، می‌توان در آن پیدا کرد. البته در‌مقابل، طی حدود ۱۰ سال اخیر، چندان کتابی به آن اضافه نشده و جای بسیاری از کتاب‌های جدید و به روز در آن خالی است.
برخی از رمانهایی را که دیگر کتابخانه‌ها ندارند، از اینجا به امانت گرفته‌ام
به گفته مسئول کتابخانه شهیدباهنر، سی‌عنوان نشریه و ۵۰ هزار عنوان کتاب درقالب ۷۵ هزار نسخه، در کتابخانه شهید باهنر وجود دارد که به‌طور تقریبی حدود ۸ هزار جلد آن کتاب‌های کمک درسی، ۶ هزار جلد کتاب‌های کودک، ۴ هزار جلد کتاب‌های نوجوان و ۲ هزار جلدش کتاب‌های مرجع هستند.
بخش زیادی از کتاب‌های کمک درسی، کتاب‌های اهدایی دانش‌آموزانی است که در سالن‌های مطالعه همین کتابخانه درس خوانده‌اند.
به گفته مهشید متحدی، کتابخانه شهید باهنر از بولوار توس، شاهنامه، منزل‌آباد، نخریسی، جاده قدیم قوچان و... مراجعه‌کننده دارد. علاوه‌براین، هر‌روزه افرادی از دیگر استان‌ها تماس می‌گیرند و خواستار دریافت اطلاعاتی از کتاب‌هایی هستند که در این کتابخانه نگهداری می‌شود.
رهگذرانی که سر از کتابخانه در می‌آورند
این مکان غیر از عضو‌های پایداری که همان افراد کتاب‌خوان هستند، اعضای دیگری هم دارد: یک گروه ورزشکاران و بازنشستگانی هستند که در پارک رفت‌وآمد دارند. یک گروه شامل دانش‌آموزان و دانشجویان می‌شوند. دسته سوم افراد رهگذری هستند که برای گذراندن وقت، در بوستان ملت قدم می‌زنند و در‌این‌بین سر از کتابخانه درمی‌آورند و ممکن است به‌عنوان رهگذر ببینند و رد شوند یا عضو دائمی آن شوند.
افرا رحم‌دل از کسانی است که در همین قدم زدن در بوستان ملت، کتابخانه آن را دیده و عضو شده است. او کلاس دوازدهم است و برای کنکور درس می‌خواند. افرا می‌گوید: سال‌های گذشته که با دوستانم به پارک ملت می‌آمدیم، کتابخانه آن را دیده بودیم. امسال که کنکور داریم تصمیم گرفتیم بیاییم در سالن مطالعه اینجا درس بخوانیم.
به گفته او هزینه سالن مطالعه پارک نسبت‌به سالن‌های خصوصی خیلی کمتر است. البته بعدش هم می‌گوید: چندان نظم و سکوتی هم ندارد، ولی برایمان خوش‌مسیر است.
ابوالفضل فاتحی‌زاده دانشجوی کارشناسی رشته صنعت و معدن است و هراز‌چند‌گاهی کتاب‌های کتابخانه شهید باهنر را به امانت می‌گیرد. البته به نظرش کتاب‌های چاپ جدید آن بسیار محدود است.
لیلا قدسی که یک بانوی خانه‌دار سی‌و‌نه‌ساله و عاشق رمان است، تنوع کتاب‌های این کتابخانه را خوب می‌داند و می‌گوید: برخی از رمانهایی را که دیگر کتابخانه‌ها ندارند، از اینجا به امانت گرفته‌ام.
* این گزارش پنج‌شنبه ۲۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ در شماره ۵۴۸ شهرآرامحله منطقه ۱۱ و ۱۲ چاپ شده است.
لینک کوتاه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
