مقدم؛ مسیر قدیمی ورود زائران به مشهد

تاریخچه

محله مقدم در همسایگی محله کوشش و پروین اعتصامی قرار دارد. این محله بافت منظمی دارد که در دهه ۴۰ و اوایل دهه ۵۰ به‌نام «ولیعهد» معروف بوده است، اما در دهه ۵۰ با پیگیری یکی از ساکنان به‌نام آقای مقدم، برای آبادانی این محله و محله پروین اعتصامی به‌نام «مقدم» شناخته می‌شود. آبادانی محله مقدم مدیون تقسیم زمین توسط کارخانه نخریسی بین کارگرانش است. کارگران این کارخانه با ساخت‌وساز در اراضی کارخانه در آن سکونت پیدا کردند.

گفتنی است بعد از انقلاب مدتی این محدوده نزد اهالی به‌نام «شهید عرفانی» معروف بوده، اما از آنجا که در گذشته پایانه مسافربری وجود نداشته و زائران بعد از ورود به مشهد وارد خیابان مقدم می‌شدند، این محله به‌نام «مقدم» نام‌گذاری شد. هنرستان ماندگار سیدجمال‌الدین اسدآبادی یکی از اماکن این محله است که ثبت ملی شده است.

بافت

محله مقدم در پهنه ۵۲ هکتاری گسترده شده است و حدود ۹۴۰۰ نفر در دل آن سکنی گزیده اند. تراکم جمعیت در این محله ۱۸۰ نفر است که نشان می‌دهد این محله جزو محلات پرتراکم شهر مشهد محسوب می‌شود.
تراکم جمعیت در اواسط کوچه کوشش ۶ تا ۱۲ به بیشترین مقدار خود در محله می‌رسد.

در این کوچه‌ها تراکم بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ نفر است. خیابان‌های عریض این منطقه از نقاط قوت آن محسوب می‌شوند. بیش از ۷۴ درصد از زمین‌های این محله مسکونی و حدود ۹ درصد تجاری و ۶ درصد آموزشی است.

بیشتر مغازه‌های تجاری و صنعتی این محله در حاشیه خیابان‌های اصلی به واحد‌های تعمیرگاهی اختصاص دارد، اما تک‌واحد‌های تعمیرگاهی به دل کوچه‌ها نیز نفوذ کرده‌اند که در صورت زیادشدن تعداد آنها، می‌تواند باعث مزاحمت برای همسایه‌ها شود.

بیشتر بافت محله مقدم را خانه‌های دوطبقه شکل داده‌اند که حدود ۴۰ تا ۵۰ سال قدمت دارند. تعدادی از ساختمان‌ها نیز سه و چهارطبقه هستند.

دسترسی

این محله از طریق بولوار فداییان اسلام به ایستگاه پروین اعتصامی و از ۱۷ شهریور به خط یک قطارشهری دسترسی دارد.
وجود ایستگاه اتوبوس در چهار محوری که محله را در برگرفته، باعث شده است میانگین فاصله برای رسیدن به ایستگاه اتوبوس به حدود ۲ دقیقه برسد. یعنی فقط کافی است از هر نقطه محله به‌طور میانگین ۱۷۰ متر طی کنید تا به نخستین ایستگاه برسید.

امکانات فرهنگی و رفاهی

• تالار تربیت و مسجد و حسینیه امام علی (ع) دو مرکز مهم محله هستند.
• به‌جز هنرستان سیدجمال‌الدین اسدآبادی، هیچ مرکز آموزشی دیگری در این محله قرار ندارد و همین باعث شده است اهالی محله مجبور شوند به‌طور میانگین فاصله ۴۳۶ متری را طی کنند تا به اولین مرکز آموزشی دست پیدا کنند.
• ۶ درصد کاربری محله را مکان‌های صنعتی اشغال کرده است که بیشترین حضور را در حاشیه خیابان کوشش دارند و بیشتر این واحد‌ها تعمیرگاهی هستند.
• واحد‌های تجاری نیز در حاشیه بولوار جمهوری اسلامی قرار دارند که بیشتر به لوازم یدکی خودرو و تجهیزات خودرویی تعلق دارند. بولوار‌های فداییان اسلام، کوشش و شهید عرفانی نیز ترکیبی از واحد‌های تجاری و تعمیرگاهی است.
• نبود فضای سبز را شاید بتوان یکی از مسائلی مطرح کرد که شهروندان در محله مقدم با آن روبه‌رو هستند. به‌دلیل وجود فضای سبز در محله کوی پلیس، این معضل برای ساکنان ابتدای خیابان شهید عرفانی تا حدودی حل شده است.
• محله مقدم از مراکز درمانی نیز فاصله دارد و فقط وضعیت افرادی که در حاشیه بولوار فداییان اسلام ساکن هستند، مطلوب است. دوری از مراکز درمانی در بخش زیادی از محله حدود یک کیلومتر است و این موضوع شاید خانواده‌های آسیب‌پذیر را با مشکل روبه‌رو کند.
• وجود هفت مسجد و حسینیه وضعیت اماکن مذهبی را مطلوب کرده است و با طی‌کردن حدود ۱۳۵ متر احتمالا به نخستین مرکز مذهبی محله دسترسی خواهید داشت.
• مسجد امام علی (ع) در کوشش ۲۰ از مساجد محوری محله است که زمین آن را مرحوم برجعلی وقف کرده و با جمع‌آوری کمک‌های مردمی ساخته شده است.
• فقط یک مجتمع ورزشی شخصی در این محله فعالیت می‌کند؛ بنابراین دسترسی به اماکن ورزشی چندان مطلوب نیست.

حدود جغرافیایی

محله مقدم شکل هندسی ذوزنقه‌ای دارد و میان بولوار فداییان اسلام، کوشش، جمهوری اسلامی و خیابان پروین اعتصامی قرار دارد. معابر این محله شامل ابوحامد، شهیدان ثابت بیگیان و عرفانی است. همسایه‌های این محله، محلات پروین اعتصامی، ۱۷ شهریور، کوشش و کوی پلیس هستند.